ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ, ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼՆԵՐ ՌՈՒԲԵՆ ՌՈՒԲԻՆՅԱՆԸ, ՀԱԿՈԲ ԱՐՇԱԿՅԱՆԸ

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Բարև լույս, հարգելի պատգամավորներ, խնդրում եմ տեղադրել քարտերը։ Պարոն Բաքոյան, զբաղեցրեք ձեր տեղը, խնդրեմ: Հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ տեղադրել քարտերը և նախապատրաստվել գրանցման: Գրանցում: Գրանցվել է 71 պատգամավոր, քվորում ունենք:

Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք քննարկել ««Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Այժմ հիմնական զեկուցող կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի տեղակալ Կարեն Գիլոյանին հարց ուղղելու համար ձայնը կտրվի Հակոբ Ասլանյանին: Համեցեք:

 Հ.ԱՍԼԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Գիլոյան, ամեն մի փոփոխություն իրենից պետք է որոշակիորեն ներկայացնի այնպիսի գաղափար, թե ինչի համար է դա արվում: Օրինակ՝ դուք ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք այդ փոփոխությունից, և ինչո՞վ են դրանք հիմնավորված։

 Կ.ԳԻԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Ասլանյան: Երեկ նախագիծը ներկայացնելիս ասացի ու հիմա մեկ անգամ ևս ներկայացնեմ։ Ես կարծում եմ, որ ձեր հարցը հատկապես ֆիթնեսի լիցենզավորմանն էր վերաբերում և արտոնագրմանը, չէ՞, մյուս հարցերի հետ կապված չէր: Բանն այն է, որ այսօր այս դաշտն անվերահսկելի է, ու ֆիթնես դահլիճների գերակշիռ մեծամասնությունն աշխատանքի է ընդունել մարդկանց, որոնք որևէ իրավունք չունեն՝ աշխատելու այլ մարդկանց հետ ու նրանց առողջությունը բարելավելու կամ վերականգնելու։ Քիչ չեն դեպքերը, երբ, ընդհակառակը, հաշմանդամ են դարձնում մարդկանց՝ սխալ մարզելով: Միայն մի քանի անգամ իրենք հաճախել են ֆիթնես դահլիճ, իրենց կազմվածքը կերտել են գուցե լավ մասնագետների, գուցե բնության, բնատուր հնարավորությունների շնորհիվ ու հիմա որոշել են, որ կարող են աշխատել մարդկանց հետ: Բնականաբար, դա սխալ է, և էդպես պիտի չլինի: Իրենք՝ ֆիթնես մարզիչները, նրանք, ովքեր միջազգային արտոնագիր ունեն, իսկ այդպիսիք կան Հայաստանում, այն կազմակերպությունները, որոնք աշխատում են միջազգային զանազան կազմակերպությունների…

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Պարոն Գիլոյան, արձագանքից հետո կշարունակեք: Արձագանք:

 Կ.ԳԻԼՈՅԱՆ

-Հա, ներողություն:

 Հ.ԱՍԼԱՆՅԱՆ

-Այսինքն՝ պետք է …

 Կ.ԳԻԼՈՅԱՆ

-Շարունակե՞մ, թե…

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Պարոն Ասլանյանը հիմա կարձագանքի, կշարունակեք:

 Կ.ԳԻԼՈՅԱՆ

-Հա, ներողություն, ես, ուղղակի…

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արձագանքեք, պարոն Ասլանյան:

 Հ.ԱՍԼԱՆՅԱՆ

-Այսինքն՝ պետք է մենք պետք է հասկանանք, որ էն, ինչ դուք անում եք, նախ և առաջ՝ լավ մշակված է:

 Կ.ԳԻԼՈՅԱՆ

-Մենք երկրորդ ընթերցմանը, ես երեկ արդեն ասացի, ավելի ճիշտ կառուցված ու բոլոր կողմերի բոլոր խնդիրները նկատի ունեցած նախագիծ կբերենք, որովհետև այս պահին զանազան կազմակերպությունների հետ շարունակվում է աշխատանքը, իրավաբանների հետ ենք շարունակում, որովհետև պիտի հասկանանք նաև մի բան, որ միանգամից ֆիթնես դահլիճները կկանգնեն խնդրի առջև, շատ-շատերը, ուղղակի, չեն ունենա հնարավորություն՝ մարզիչ պահելու, որովհետև էդ մարզիչներին պատրաստել է պետք։ Բայց ասեմ, որ արդեն 3 տարի է որ Ֆիզիկական կուլտուրայի հայկական պետական ինստիտուտն իրականացնում է ֆիթնես մարզիչների ծրագիր: Արդեն էնտեղ էդ ֆիթնես մարզիչները կրթություն ստանում են, և մեկ էլ միջազգային կազմակերպությունների լիցենզիա ունեցող, արտոնագիր ունեցող կազմակերպությունների ու Ֆիզիկական կուլտուրայի պետական ինստիտուտի հետ գուցե նաև կարճաժամկետ ծրագրեր կիրականացնենք, որոնք կօգնեն՝ էդ խնդիրը լուծելու, կործանման առաջ չկանգնեցնելու էդ ֆիթնես կազմակերպությունները։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Գեղամ Նազարյան, համեցեք:

 Գ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ես կխնդրեի, որ դուք նշեք էն 4 մարզաձևերը, որոնք պատրաստվում եք ֆինանսավորել։ Ասացիք՝ խրախուսման համար 4 մարզաձև, որո՞նք են էդ մարզաձևերը և ինչո՞ւ հենց այդ մարզաձևերը, ինչքա՞ն գումարի մասին է խոսքը։

 Կ.ԳԻԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Պարոն Նազարյան, ոչ թե 4, այլ 3 և ոչ թե ֆինանսավորել, այլ տարեվերջյան պարգևների ժամանակ նկատի ունենալ նաև այդ մարզաձևերը: Խոսքը կարատե, քիքբոքսինգ և մուայթայ մարզաձևերի մասին է: Ինչո՞ւ. որովհետև ես երեկ ասացի, հիմա՝ մի հատ նորից, ընդհանուրի համար. մարզաձևերը 4 դասի են` օլիմպիական մարզաձևեր, որոնք խաղերի ծրագրում են, մարզաձևեր, որոնք օլիմպիական ընտանիքի անդամ են, բայց խաղերի ծրագրում չեն, Միջազգային օլիմպիական կոմիտեի կողմից ճանաչված մարզաձևեր և չճանաչված մարզաձևեր: Հիմա, մուայթայը և քիքբոքսինգը 3 տարի առաջ մտել են օլիմպիական ընտանիք և հավակնում են մյուս օլիմպիական, գուցե ոչ մյուս, հետագա օլիմպիական խաղերին կարող են լինել ընտանիքում: Կարատեն եղել է Տոկիոյի օլիմպիական խաղերի ծրագրում, բայց կատարյալ չէր միավորների հաշվարկը, դրա համար հանել են, ու հնարավոր է, որ նորից լինի: Որպեսզի էս մարզաձևերը շարունակեն զարգանալ ու էն ժամանակ, երբ օլիմպիական դառնան, ունենանք լավ բազա, դրա համար տարեվերջյան պարգևատրումներ ընդամենը, իսկ իրենցից …

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Գիլոյան: Արձագանք, խնդրեմ, պարոն Նազարյան:

 Գ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ես կխնդրեի, որ դուք իմ հարցին մի անգամ էլ պատասխանեք, թե ինչո՞ւ հենց այդ մարզաձևերը և ոչ թե այլ մարզաձևեր: Եվ դուք ասացիք՝ ֆիթնեսի միջազգային արտոնագիր։ Էդ միջազգային արտոնագիրն ի՞նչ է, ո՞վ է էդ միջազգային արտոնագիրը տվողը, ցանկացած մե՞կը, որը Կանադայում կամ Ճապոնիայում ինչ-որ կազմակերպություն է գրանցում և ինքն իրեն տալիս է էդ արտոնագիրը, թե՞ ինչ-որ ստանդարտներ կան, որոնց հիման վրա տրվելու են էդ արտոնագրերը:

Կ.ԳԻԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Նախ՝ առաջին հարցին պատասխանեմ: Ինչո՞ւ այդ մարզաձևերը. որովհետև մենք օլիմպիական ծրագրում չեղած, բայց ընտանիքի անդամ մարզաձևեր ունենք, օրինակ՝ շախմատը, ուշուն, սամբոն, շաշկին և այլ մարզաձևեր, որոնք պարգևատրման ցուցակում կան: Այս մարզաձևերն ընտանիքի անդամ դարձած նոր մարզաձևեր են, որոնք մտնում են այդ ցուցակ, որպեսզի իրենց կարողանանք տարեվերջին պարգևատրել Եվրոպայի ու աշխարհի առաջնությունների մեդալների համար։

Ինչ վերաբերում է միջազգային արտոնագրմանը, էդ Հայաստանում է ֆիթնես շարժումն ընդամենը 20-25 տարեկան, աշխարհում մի 70 տարի է, որ ֆիթնեսով զբաղվում են, ու էնտեղ կան կազմակերպություններ, որոնք, իրոք, ունեն արտոնագիր, և, իրոք, կանոնակարգված է ամեն ինչը: Եվ մենք մի 2-3 կազմակերպություն ունենք Հայաստանում, որոնք էդ խոշոր կազմակերպությունների անդամ են, և, բնականաբար, աշխատում ենք, խորհրդակցում ենք, փորձում ենք էդ փորձը վերցնել, որ հետագայում ամեն ինչ ճիշտ կազմակերպենք: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Գիլոյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկույցով հանդես կգա կրթության, գիտության, մշակույթի, սփյուռքի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Հասմիկ Հակոբյանը։ Համեցեք, տիկին Հակոբյան:

 Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, Կառավարության կողմից ներկայացված նախագծով առաջարկվում է փոփոխություններ և լրացումներ կատարել «Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի մասին» օրենքում: Քանի որ հիմնական զեկուցումը նախօրեին է եղել, թույլ տվեք մի փոքր ներկայացնել նախատեսվող փոփոխությունները։

Նախ՝ օրենքի ամբողջ տեքստից «հավաքական թիմ» բառերը փոխարինվում են «հավաքական» բառով, հիմք ընդունելով այն, որ «հավաքական թիմ» բառը սովետական օլիմպիական գրականության տերմինաբանություն է:

Հաջորդ դրույթով մի քանի մարզաձևեր, ինչպես արդեն պարոն Գիլոյանը ներկայացրեց, ներառվում են պարգևատրվող մարզաձևերի ցանկ: Դրանք են՝ կարատեն, քիքբոքսինգը և մուայթայը:

Հաջորդ լրացումը բխում է Հայաստանի Հանրապետության ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի ոլորտների 2024-2030 թվականների զարգացման ռազմավարությունից, որով, ինչպես գիտեք, ենթադրվում է, որ խոշորացված համայնքներում պետք է կառուցվեն տիպային մարզահամալիրներ, որոնք պետք են ներառել նաև ֆիթնեսը: Ներկայացված նախագծով նախատեսվում է իրականացնել ֆիթնես մարզասրահների մարզիչների արտոնագրում և սահմանել արտոնագրման կարգը: Այս դրույթի հետ կապված՝ որոշակի լրամշակումներ պետք է կատարվեն առաջինից երկրորդ ընթերցում: Այս տեսքով նախագծին մեր հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն, ձեզ էլ կոչ եմ անում՝ կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերի համար հերթագրում: Շնորհակալություն: Պարոն Բագրատյան, ես էլ մտածում էի՝ բան է եղել, որ հարց չեք տալիս: Խնդրեմ: Պարոն Բագրատյան, համեցեք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Սիմոնյան, նման լավ կարծիքի համար։ Այո, վստահ եղեք, որ մենք ուշադիր ենք բոլոր հարցերին և հանրությանը կբացատրենք այն նախագծերը, որոնք այդքան էլ հասկանալի չեն։

Հիմա, տիկին Հակոբյան, ասում եք՝ «հավաքակա՞ն» բառը պիտի հանեք, թե՞ «թիմ» բառը պիտի հանեք, որովհետև բոլոր լեզուներում կան և՛ «հավաքական»ը, և՛ «թիմ»-ը, ինչո՞ւ ենք որոշել Հայաստանում «թիմ»-ը հանել: Այսինքն՝ ասենք՝ ֆուտբոլի հավաքական. կարող է տպավորություն լինել, որ հավաքվել են, ֆուտբոլ են խաղում, բայց կամ օլիմպիական թիմ կամ հավաքական թիմ կամ սպորտային թիմ՝ դրանք հասկանալի են, էդ 2 բառերի իմաստն էլ ճիշտ է, և՛ անգլերենում, և՛ ռուսերենում, և՛ հայերենում ընդունված է: Ինչո՞ւ որոշեցիք թիմը հանել։ Թիմ չէ՞ դա, միայն հավաքակա՞ն է։ Շնորհակալություն:

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Բագրատյան: Տեսեք, ինչպես ասվեց, դա «զբոռնայա կամանդա» տերմինից է գալիս, իսկ հավաքականն արդեն ներառում է նաև «հավաքական թիմ» հասկացությունը: Էնպես որ, սա ավելորդաբանություն է, ինչպես նաև ռուսաբանություն է: Ուղղակի, ավելորդ բառ է, տերմին է, դրա համար, ընդամենը, պարզեցվում է տերմինաբանությունը: (Խոսակցություն դահլիճում):

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Պարոն Զեյնալյան, ուզում եմ հասկանալ՝ ի՞նչ է նշանակում՝ էստեղից էնտեղ գոռալ: Չի կարելի:

 Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Ընդամենը, հայոց լեզվի անաղարտությունն ապահովելու համար է էս դրույթը, քանի որ, ինչպես ասացի, հավաքականը ներառում է հավաքական թիմ ասվածն իր մեջ, այսինքն՝ մարզիչներ, մարզիկներ, բժիշկներ, ինչ որ հասկանում եք՝ թիմ ասելով: Հավաքականն արդեն հասկացվում է՝ հավաքական ասելով:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Տիկին Հակոբյան, ոչ մի բան չհասկացա: Հիմա դուք ի՞նչ եք ուզում հանել, հավաքականն եք ուզում հանե՞լ, թե՞ թիմը: Օրինակ. ասում են՝ սեղանի թենիսի թիմ, չեն ասում՝ սեղանի թենիսի հավաքական թիմ: Դուք ասում եք՝ չպե՞տք է ասել՝ թիմ, պետք է ասել՝ սեղանի թենիսի հավաքակա՞ն: Կարծում եմ, որ տրամաբանական չէ էս փոփոխությունը և առաջարկում եմ ձեռնպահ մնալ էդ փոփոխությունից: Այն, ինչ ավանդութային է, նաև գրեթե օրենքի ուժ ունի։ Պահպանեք էս ավանդութայինը: Սա իմ առաջարկն է: Խնդրում եմ քննարկել: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն:

 Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Արձագանքե՞մ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Դե, եթե ուզում եք:

 Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Պարոն Բագրատյան, դուք իրականում ասում եք էն, ինչ ասում է նախագծով առաջարկումը: Տեսեք, «հավաքական թիմը», որն այսօր կա օրենսդրության մեջ, առաջարկում ենք պահպանել միայն «հավաքականը», էն, ինչ որ դուք եք ասում՝ նատարիուս, հետո՝ ԶԱԳՍ: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Ժողովուրդ, դահլիճում լռություն։ Սոնա Ղազարյան: Համեցեք, տիկին Ղազարյան:

 Ս.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Մեծարգո պարոն նախագահ, հարգելի փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, ես իրականում հարց ունեմ պարոն Գիլոյանին, չհասցրի գրանցվել: Բայց նախքան հարցիս անցնելն ասեմ, որ շատ խրախուսում եմ և կոչ եմ անում մեր քաղաքացիներին՝ հաճախակի զբաղվել սպորտով, այն կօգնի հոգեկան առողջությունը վերականգնվելուն, հատկապես հաշվի առնելով, թե ինչ դժվար շրջանում ենք մենք բոլորս՝ Հայաստանի քաղաքացիները: Եվ այս առիթով ուզում եմ ասել, որ շատ հաճախ նկատել եմ, որ բավականին թրենդային է դարձել, որ մեր քաղաքացիները զբաղվում են այն սպորտի տեսակներով, որոնք, հավանաբար, չեն դասավանդվում համալսարանում, օրինակ՝ դուք ֆիթնեսից խոսեցիք, ես օրինակ կբերեմ պիլատեսը: Մեր աչքի առաջ բացվում են նորանոր խմբակներ, նույն յոգան: Ճիշտ եք ասում, որ էս դաշտը, ընդհանուր առմամբ, համակարգված չէ, և ուզում էի հասկանալ ձեր հղումը կրթությանը և բուհական կրթությանը։ Ինչպե՞ս ենք մենք պատրաստում նման ակումբները, որովհետև դրանք շատ են, և անկեղծորեն պետք է ասեմ, բավականին որակյալ են, դրանք առանց օրենսդրական որևէ նախաձեռնության մշտապես վերապատրաստվում են: Չեմ ուզում, որ գովազդ հնչի, ձեզ առանձին էլ կասեմ: Քաղաքում կան շատ ակտիվ հատկապես պիլատեսյան ակումբներ: Այս առումով ուզում եմ հասկանալ, թե ինչպե՞ս է պետությունը պատրաստվում համագործակցել նման ակումբների հետ և բուհական կրթության բացի պայմաններում լրացնել այդ բացը, որովհետև դուք հղում արեցիք բուհին, ամենայն հարգանքով, բայց զարգացող սպորտային աշխարհում և նոր տենդենցների պարագայում միշտ չէ, որ բուհական կրթությունն այս առումով բավարար է։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Գեղամ Նազարյան:

 Գ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ես ներողություն եմ խնդրում դեպի քվեարկություններ տանող ճանապարհը մի փոքր երկարացնելու համար, բայց սպորտի մասին, անպայման, պետք է մի քանի բան ասեմ: Եթե սպորտի զարգացումը կախված լիներ «հավաքակա՞ն» թե՞ «հավաքական թիմ» արտահայտություններից, կարծում եմ՝ արժեր, որ բառեր գտնեինք, փոխեինք, եթե, օրինակ՝ երեկվա խայտառակությունն էդ «թիմ» բառից կախված լիներ, եկեք մտածենք, թե ինչու ավելի շուտ չենք փոխել: Բայց սպորտում շատ ավելի կարևոր հարցեր կան, քան «հավաքակա՞ն», թե՞ հավաքական թիմ» արտահայտությունն է: Էդ 3 մարզաձևերը, որոնք ընդգրկում ենք, որ պարգևատրենք, չգիտեմ, կարելի է բոլոր մարզաձևերն ընդգրկել, ինչո՞ւ էդ 3 մարզաձևերը: Բոլորը, ինչքան մարզաձև կա, միանգամից դրեք պարգևատրման, բայց հանկարծ ոչինչ չանեք, որ Հայաստանում զարգանա նետաձգությունը, Հայաստանում զարգանա թեքվանդոն, Հայաստանում զարգանան լողային մարզաձևերը, Հայաստանում զարգանա թեթև ատլետիկան: Կենտրոնացեք միայն ծանրամարտի ու ըմբշամարտի վրա: Ոնց որ մեր ազգի ճակատին գրված է, որ եթե օլիմպիադա է, հույսներս ծանրամարտը և ըմբշամարտը պետք է լինեն: Ի՞նչ եք մտածում: Մի օր եկեք ձեր քաղաքականությունը բերեք, ասեք՝ էսպիսի ռազմավարություն ենք մշակել, որ ամեն բակում մատչելի լողավազան լինի, որ հայ երեխաները լողալ իմանան, որ գնացեք, դպրոցներում տեսեք, թե, ես մի քանի անգամ ասել եմ, ֆիզկուլտուրան ի՞նչ վիճակով է դասավանդվում: Խայտառակ վիճակով է դասավանդվում: Բա, էդքանից հետո եկել եք Ազգային ժողովում անհայտ 3 ինչ-որ մարզաձև պարգևատրելու համար։ Իրականում, լուրջ եմ ասում, ինչքան մարզաձև կա, բոլորը պարգևատրման մեջ դրեք։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց։ Տիկին Հակոբյան, ուզո՞ւմ եք եզրափակիչ ելույթ ունենալ: Համեցեք:

 Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Նազարյան, ես ձեր ասածների հետ շատ համաձայն եմ, ձեր մտահոգությունները կիսում եմ, բայց ուզում եմ, որ մենք մեր թիմերի որոշ անհաջողություններ խայտառակություն չորակենք էս ամբիոնից, այլ, ընդհակառակը, քաջալերենք մեր մարզիկներին, քանի որ երբ նրանք հաղթում են, մենք հպարտանում ենք նրանցով, և պետք չի որոշակի անհաջողությունների դեպքում խայտառակություն անվանել: Սպորտաձև է, միշտ չէ, որ բոլորը պետք է հաղթեն, և միգուցե հենց էդ որոշակի պարտությունների մեջ էլ հետո հաջողության գրավականն է։

Ինչ վերաբերում է ձեր ասածին, թե՝ եկեք ռազմավարություն բերեք, որ ամեն բակում պետք է լինի լողավազան և այլն, ես ձեզ ասեմ, որ սպորտի ոլորտների զարգացման 2024-2030 թվականների ռազմավարությունը ենթադրում է, օրինակ՝ սկսել խոշորացված համայնքներում մեկական մարզահամալիր ունենալուց, որը պետք է ներառի, ինչպես ասացի, ֆիթնես, և ոչ միայն, նաև լողավազան: Եվ էս ծրագիրն սկսվում է մարզերից, որովհետև Երևանում կան հնարավորություններ երեխաների համար, քաղաքացիների համար, բայց մարզերում դրանք իսպառ բացակայում են։ Շնորհակալություն:

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Պարոն Նազարյան, տեղից մի խոսեք, էլի: Պարոն Գիլոյան, համեցեք եզրափակիչ ելույթի համար։

 Կ.ԳԻԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, մեծարգո փոխխոսնակ: Պարոն Նազարյան, կրկնում եմ՝ սրանք այն մարզաձևերն են, որոնք օլիմպիական ընտանիքի անդամ են, և էդ ընտանիքի անդամ մյուս բոլոր մարզաձևերն էդ ցուցակում կան, դրա համար մտցնում ենք այս 3 մարզաձևերը: Եթե հետևում եք սպորտային անցուդարձին, ապա պիտի տեղյակ լինեիք, որ մենք զարգացնում ենք նաև բազմաթիվ այլ մարզաձևեր, որոնք նաև գուցե ձեզ հայտնի չեն: Երևի, դուք չգիտեք, որ մենք 2026 թվականին Երևանում անցկացնելու ենք սուսերամարտի Եվրոպայի առաջնությունը, հրաձգության Եվրոպայի առաջնությունը, 2027 թվականին Երևանում անցկացնելու ենք սպորտային մարմնամարզության Եվրոպայի առաջնությունը, Մյուս տարի ունենք վոլեյբոլի 16 տարեկանների Եվրոպայի առաջնություն, բասկետբոլի մինչև 20 տարեկանների Եվրոպայի առաջնություն, կարատեի Եվրոպայի առաջնություն, 2027 թվականին նաև ծանրամարտի աշխարհի առաջնություն և բազմաթիվ այսպիսի բաներ, որոնք ուղղված են… Բոլոր նորմալ օլիմպիական մարզաձևերը, որոնք այստեղ հիմք ունեն, մարդիկ զբաղվում են էդ մարզաձևերով, մենք այսօր փորձում ենք զարգացնել:

Լողավազանների մասին. երևի. չգիտեք, որ մենք Կառավարությունով ընդունել ենք լողավազանների հատուկ ծրագիր, որոնցով խրախուսում ենք նույնիսկ դպրոցահասակ երեխաների՝ լողով զբաղվելը և սուբսիդավորում ենք սեփական լողավազանները 12 հազար դրամ մեկ երեխայի չափով, որպեսզի էդ երեխաները գնան և լողալ սովորեն ու կարողանան հետագայում չխեղդվել:

Ինչ վերաբերում է հավաքական թիմերին, պարոն Բագրատյան, ո՛չ թիմն ենք հանում, ո՛չ հավաքականն ենք հանում, դրանց միաժամանակ օգտագործումն ենք հանում՝ «հավաքական թիմ» բառերի՝ իրար հետ օգտագործումը: Դա Սովետական Միության «զբոռնայա կամանդա» տերմինն էր: Չկա էդպիսի բան: Կա՛մ հավաքական կա, կա՛մ թիմ կա: Առանձին-առանձին դրանք օգտագործվելու են, ոչ մեկն էլ չենք հանում: Ուղղակի, չհասկացա, թե ինչի եք կենտրոնացել դրանց վրա: Դրանք նույն իմաստն ունեցող տերմիններ են: Նույն իմաստն ունեն, հավաքականը մի փոքր ավելի մեծ է, քան թիմը, ինքը նույն թիմն է, հավաքականն էլ է թիմ, եթե դուք, ուղղակի մի քիչ ավելի… (Խոսակցություն դահլիճում): Դա էլ է թիմ: 2 թիմ իրար կողք չի օգտագործվում, էլի, դրա համար կա՛մ հավաքական, կա՛մ թիմ, իսկ… Վերջացնեմ, ուղղակի: Բուհական զարգացմանն ուղղված ձեր հարցին պատասխանեմ։ Ես արդեն ասացի, որ 3 տարի է՝ Ֆիզկուլտուրայի ինստիտուտում մենք ֆիթնեսը դասավանդում ենք, այնպես, ինչպես, օրինակ՝ լեռնամագլցում, չկար, մենք արագորեն մտցրինք, որովհետև դա էլ օլիմպիական ձև դարձավ։ Լեռնային տուրիզմը նույնպես մտել է, հիմա՝ ձեր ասած պիլատեսն էլ, յոգան էլ: Հետզհետե նայում ենք, որն արդիական է, որով մարդիկ սկսում են զբաղվել, և էդ դաշտը պետք է կարգավորել, անպայման, հաշվի ենք առնում ու մտցնում ենք ծրագիր։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Այժմ քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ Վարչական իրավախախտումների… Լռություն դահլիճում, հարգելի գործընկերներ: Պարոն Եղոյան, պտտվեք էս կողմ …«Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արթուր Մանուկյան։ Համեցեք:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացում «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը, որով առաջարկել ենք հետևյալը, հիշեցնեմ, թե ինչի մասին էր այս մեր նախագիծը:

Հարկային մարմին ներկայացվող որոշակի հաշվետվություններում առկա է տեղեկատվություն, որը լրացման կարգով պարտադիր պահանջ է, նաև օրենքով է սահմանված դրա լրացման պարտադիր պահանջը, սակայն այդ տեղեկատվությունը չլրացնելու համար էսօր բացակայում է պատասխանատվության միջոցը Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում:

Այս նախագծով առաջարկում ենք սահմանել պատասխանատվություն հարկային մարմին ներկայացվող հաշվարկներում լրացման կարգով սահմանված հարկերի հաշվարկման ուղղակիորեն չառնչվող տեղեկատվական աղյուսակներում տեղեկությունը սխալ լրացնելու համար: Հիշեցնեմ, թե որքան ենք սահմանում պատասխանատվությունը: Առաջին անգամ նախազգուշացում է, երկրորդ անգամ 30 օրվա ընթացքում խախտումը չվերացնելու դեպքում՝ արդեն տասնապատիկի չափով տուգանք, իսկ 30 օրվա ընթացքում էդ խախտումները նորից չվերացնելն առաջացնում է նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկի չափով տուգանք:

Հաջորդ փոփոխություններով Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում հանում ենք այն հոդվածները, որոնց պահանջը գործող օրենսդրությամբ վերացել է, և նաև խմբագրում, կարգավորում ենք հարկային և մաքսային մարմինների քննությանը ենթակա հոդվածները, որոնք խմբագրման կարիք ունեին վերջին ընթացքում կատարված փոփոխությունների արդյունքում:

Առաջինից երկրորդ ընթերցում առաջարկություններ չենք ստացել։ Կառավարությունը ներկայացրել է մի շարք առաջարկություններ, բոլոր առաջարկությունները խմբագրական են, բովանդակային առաջարկություններ էստեղ չկան: Քննարկվել է գլխադասային հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն: Խնդրում եմ պատեհ պահին նախագծին կողմ քվեարկել: Շնորհակալություն:

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցեր չեն կարող լինել, որովհետև գրավոր առաջարկներ ներկայացված չեն:

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ Բաբկեն Թունյանին:

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Բարև ձեզ, հարգելի գործընկերներ: Պարոն Մանուկյանն արդեն ներկայացրեց նախագիծը: Առաջին ընթերցման ժամանակ մանրամասն քննարկել ենք, երկրորդ ընթերցման ընթացքում հաստատել ենք նաև առաջարկված փոփոխությունները, որոնք բոլորը Կառավարության կողմից են, բայց դրանց մեծ մասը եղել են Ազգային ժողովի փորձագիտական և վերլուծական վարչության նկատառումները, և մեր գործընկերները դրանք հաշվի են առել: Այսքանը: Եթե հարցեր լինեն, խնդրում եմ ելույթների տեսքով հնչեցնել: Խնդրում եմ կողմ քվեարկել, երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունել։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում: Հերթագրված պատգամավորներ չկան: Պարոն Թունյան, պարոն Մանուկյան, եզրափակիչ ելույթի կարիք չե՞ք տեսնում: Հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արթուր Մանուկյան։ Համեցեք։

  Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի հարգարժան փոխխոսնակ, հարգելի պատգամավորներ, երկրորդ ընթերցման համար ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում «Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և դրանից բխող հարակից օրենքներում՝ «Գործունեության իրականացման ծանուցման մասին» օրենքում, «Լիցենզավորման մասին» օրենքում, նաև Հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին նախագծերը, որոնք նպատակաուղղված են հետևյալ հիմնական հարցի լուծմանը:

Հարկային օրենսգրքով հարկային հաշվառման համար մենք ունենք միասնական հաշվի գաղափարը և էլեկտրոնային հաշվառումն առանց ձեռքի միջամտության, որը դեռևս չունենք պետական տուրքի մասով։ Խոսքս վերաբերում է պետական տուրքի այն տեսակներին, որոնց հաշվառումը վարում է հարկային մարմինը: Դրանք տարեկան պետական տուրքերն են, թույլտվությունների, լիցենզիաների, իրավունքների վկայականների հետագա գործողության ժամկետի ընթացքում առնչվող տարեկան պետական տուրքերն են, որոնց հաշվառումը դրված է հարկային մարմնի վրա: Հարկային մարմնում վարվող այս համակարգն էլեկտրոնայնացնելու, լիազոր մարմինների կողմից տեղեկատվական տվյալներն ավտոմատ ստանալու, անմիջապես թույլտվությունը, լիցենզիան, որակավորման վկայականը կամ իրավունքը տրամադրելու դեպքում այդ կարգավորումների ավտոմատացմանն է ուղղված նախագիծը, որով առաջարկել ենք փոփոխություններ «Պետական տուրքի մասին» օրենքում՝ սահմանելով էնպիսի կարգավորումներ, որոնք թույլ կտան՝ վերացնելու ձեռքի միջամտությունը հաշվառման ընթացքում և ամեն ինչ իրականացնելու ավտոմատ համակարգի միջոցով: Միաժամանակ, կունենանք պետական տուրքի միասնական հաշիվ, էնպես, ինչպես ունենք հարկերի վճարման միասնական հաշիվ, իսկ պետական տուրքի էն տեսակները, որոնք հաշվառվում են լիազոր մարմինների կողմից, տարեկան առաջին պետական տուրքերն են և մեկանգամյա գործողությունների համար գանձվող պետական տուրքերն են: Դրանց համար կլինեն առանձին գանձապետական հաշիվներ։

Նկատի ունենալով կարգավորումների առումով ծրագրավորման անհրաժեշտությունը, առաջարկել ենք, որ օրենքներն ուժի մեջ մտնեն 2026 թվականի հունվարի 1-ից: Առաջինից երկրորդ ընթերցում առաջարկություններ չենք ստացել։ Կառավարությունը ներկայացրել է մի շարք խմբագրական առաջարկություններ, որոնք պիտի նշեմ նաև, որ մեր Ազգային ժողովի փորձագիտական և վերլուծական վարչության առաջարկություններից են մեծապես կազմված, ընդունել ենք էդ առաջարկությունները: Քննարկվել են նախագծերը գլխադասային հանձնաժողովում, ստացել են դրական եզրակացություն։ Խնդրում եմ պատեհ պահին ձեր քվեարկությամբ վերաբերմունք արտահայտել նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցեր չեն լինի: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Հովիկ Աղազարյանին:

 Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Ազգային ժողովի հարգարժան փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, երկրորդ ընթերցման ռեժիմով քննարկում ենք ««Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումեր կատարելու մասին», ««Գործունեության իրականացման ծանուցման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին», ««Լիցենզավորման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը: Առաջինից երկրորդ ընթերցման ժամանակ էական փոփոխություններ, առաջարկություններ չեն եղել, և, ինչպես ներկայացրեց պարոն Մանուկյանը, էն փոփոխությունները, հիմնականում խմբագրական բնույթի, որոնք առաջարկվել են, ընդունվել են: Եվ կոչ եմ անում՝ պատեհ պահին կողմ քվեարկել: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում: Էդուարդ Աղաջանյան։

Է.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Մանուկյան, ես ուզում էի օգտվել հնարավորությունից և հարցս ուղղել: Քանի որ հարցի հնարավորություն չկա, ես ելույթի տեսքով հարցը կուղղեմ: Ներողություն եմ խնդրում բուն թեմայից շեղվելու համար, բայց վերջին շրջանում և ընդհանրապես, թերևս, երևի, հեղափոխությունից հետո սա մի ոլորտ է, որտեղ որևէ փոփոխություն ես չեմ նկատել: Խոսքը գնում է ՀԴՄ կտրոն տպելու կամ չտպելու խնդրի մասին: Ես կուզենամ իմ անձնական փորձով կիսվել ձեզ հետ: Մինչ օրս, երևի, ես չեմ հիշի գեթ մեկ դեպք, երբ որևէ բենզալցակայանում առանց հավելյալ զգուշացնելու կամ հիշեցնելու ՀԴՄ կտրոն տրամադրեն: Եվ, մասնավորապես, եթե հետաքրքիր է, կարող եմ նշել նաև, թե որ բենզալցակայանների մասին է խոսքը: Ընդ որում՝ ենթադրվում է, որ, չգիտեմ, որոշ դեպքերում պետք է նույն բենզալցակայանից օգտվելու պարագայում գոնե հիշեն, որ ամեն անգամ ուզում ես էդ բանը, բայց չի աշխատում ոչ մի կերպ: Ես կուզեի հասկանալ, թե ինչ է անում Պետական եկամուտների կոմիտեն այս խնդրի լուծման համար: Եվ, ընդհանրապես, բենզալցակայանների հետ կապված՝ ես հիշում եմ, որ նախկինում նաև տեսչական որոշակի մարմիններ ինչ-որ գործառույթ ունեին իրականացնելու՝ քանակության հետ կապված, որպեսզի չխաբեին մեր հայրենակիցներին: Ես կուզենայի, որ, ընդհանրապես, այս ոլորտի մասին մեզ նորություններ ներկայացնեիք, տեղեկատվություն և, մասնավորապես, որ ամենակարևորն է, ՀԴՄ կտրոն չտրամադրելու խնդիրը։ Շնորհակալություն։

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Սերգեյ Բագրատյան:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, կուզենայի այս փոփոխությունները, որ պետք է արվեն՝ տուրքի հետ կապված, լիցենզավորման, և էլեկտրոնային տարբերակը մենք գերադասում ենք, բնականաբար, էդպես էլ պետք է լինի, բայց էստեղ երկրորդ խնդիրն ունենք. էլեկտրոնային տարբերակով կատարվող շատ գործարքներ հաճախ խափանում են տալիս համակարգում, և եթե մենք գնում ենք էդ կիրառմանը, պետք է նաև ճիշտ համակարգեր տեղադրվեն: Ես ձեզ անձամբ դիմել եմ, պարոն Մանուկյան, որ բազմաթիվ գործարարներ դիմում են, որ Պետական եկամուտների կոմիտեում մեր նախկին e-invoicing-ը, այսինքն՝ հաշիվների մուտքագրման համակարգերը փակ են: Այսինքն՝ մարդը պետք է աշխատի, բայց ի վիճակի չէ՝ մուտքագրելու այդ օրվա բացթողնված ապրանքը, որովհետև նոր գործիք եք հայտնաբերել, փակում եք էդ համակարգը, և մարդիկ չեն կարողանում աշխատել: Խնդրում եմ սրա մասին պարզաբանում տալ: Եվ երկրորդը, քանի որ պարոն Գիլոյանը գնաց, պետք է նորից բացատրեմ, որ «Արարատ-Երևան»-ը թիմ է, «Նոա»-ն թիմ է, «Փյունիկ»-ը թիմ է, Հայաստանի հավաքականը նրանց հավաքական թիմն է, հետևաբար՝ պետք է տարբերել թիմը և հավաքական թիմը, և երկուսն էլ պետք է գործածվեն: Տարբեր թիմերից հավաքված հավաքական թիմը Հայաստանի հավաքականն է, որը՝ Հայաստանի հավաքական թիմը երեկ պարտվեց Մակեդոնիայի թիմին: Հիմա, հավաքական թիմը և առանձին թիմերը տարբեր են, նորից եմ ասում՝ տարբեր թիմեր են, նրանց կարող ես ասել թիմ, իսկ Հայաստանի հավաքականն այս թիմերից հավաքված հավաքական թիմն է, հետևաբար՝ պետք է պահել այս ավանդութային արտահայտությունը և լրացուցիչ գյուտեր չանել: Կարող է լինել հավաքական, բայց դա թիմ չդառնա: Կարելի է հավաքել մարդկանց, բայց դա թիմ չկոչվի: Հետևաբար՝ պետք է մնա «հավաքական թիմ»-ը, և չպետք է էդտեղ փոփոխություն լինի:

Պարոն Մանուկյան, ես ձեզ ուղիղ զանգել եմ, հարցրել եմ: Խնդրում եմ հաստատեք էդ փաստը, որ փակել են համակարգը, տնտեսավարողները չեն կարողանում գրանցել իրենց բացթողումները, օրվա ապրանքային հաշիվ-ապրանքագրերը չեն կարողանում գրանցել: Հետևաբար՝ սա ընդունելուց առաջ համակարգերը կարգավորենք: Շնորհակալ եմ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Վահագն Ալեքսանյան:

 Վ.ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի քաղաքացիներ, արդեն մի քանի օր է, ինչ մենք Ազգային ժողովի ամբիոնում քննարկում ենք Դաշնակցության կողմից շրջանառված շրջաբերական 004-ը, որտեղ առկա են Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը զիջելու մասին որոշակի դրույթներ, մասնավորապես, Հայաստանը միութենական պետության կամ Ռուսաստանի կազմում տեղավորելու մասին: Ու երբ մենք սրա մասին խոսում ենք, տարատեսակ դաշնակցական քաղաքական գործիչներ, էդ թվում՝ արագ կամ դանդաղ վազող գործիչներ պարբերաբար ինչ-որ արտահայտություններ են անում՝ դրանք որակելով, ներողություն էս դահլիճում ոչ հարիր բառի համար, անվանելով դա «մուտիտ» կամ նմանատիպ այլ բառամթերքով շատ անհարգալից կերպով պատասխանելով լրատվամիջոցների հարցերին: Ես հիմա ուզում եմ հարցնել… Ու նաև պարբերաբար պնդումներ են անում, թե Դաշնակցությունը կանգնած է Հայաստանի Հանրապետության անկախության ակունքներում, և Դաշնակցությունը պայքարում է Հայաստանի Հանրապետության անկախության համար: Հիմա ձեզ եմ ներկայացնում Դաշնակցության ու «Հայաստան» խմբակցության առաջնորդ Ռոբերտ Քոչարյանի հարցազրույցից մի հատված: (Խոսակցություն դահլիճում): Չէ, էդ թվականին, կարծեմ՝ 2022 թվականին, որովհետև լրագրողը հարցնում է. դուք կո՞ղմ եք միութենական պետություն մտնելուն, թե ձեզ համար անկախությունը բացարձակ արժեք է: Հիմա միասին լսենք Ռոբերտ Քոչարյանի պատասխանը: (Միացվում է ձայնագրություն. «Տպավորությունն էնպիսին է, որ մենք ավելի մեծ միավորումում տեղավորվելու միգուցե կարիք ունենք»):

«Մեծ միավորումում տեղավորվելու կարիք»… Ահա այսպես մեծ միավորումում տեղավորվողների ու տեղավորողների այս կույտը փորձում է անվանել իրեն Հայաստանի Հանրապետության անկախության ակունքներում կանգնած քաղաքական թիմ և Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանությունը չզիջող թիմ:

Դուք կապ չունեք Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանության հետ, դուք կապ չունեք Հայաստանի Հանրապետության անկախության հետ: Մաքսիմումը, որ դուք կարող եք անել, տեղավորելը կամ տեղավորվելն է, ինչը վերջին շրջանում էդքան էլ լավ չի ստացվում:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արմեն Խաչատրյան:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, օգտվելով առիթից, ուզում եմ խոսել վերջերս հաճախ հանդիպող մի խնդրի մասին: Վերջերս հաճախ են հանդիպում դեպքեր, երբ հատկապես գազալցակայաններում, հատկապես հեղուկ գազալցակայաններում հրաժարվում են անկանխիկ եղանակով առևտուր անել: Մարդիկ բանկային քարտերը ներկայացնում են, պատճառաբանվում է, որ չի աշխատում քարտի սարքը, և դա տևում է 1 ամիս, 2 ամիս, 3 ամիս: Նույնիսկ անձամբ մի քանի անգամ զգուշացրել եմ, բայց զգուշացումներից հետո էլ որևէ հետևություններ չեն եղել։ Եվ դա հատկապես լինում է այն ժամանակահատվածում, երբ բարձրանում են գազի գները։ Երբ կտրուկ բարձրացում է լինում, տոտալ նկատվում է, որ բոլորն սկսում են անկանխիկ եղանակով առևտրից խուսափել՝ խաբելով մեր քաղաքացիներին, որ այդ սարքերը չեն աշխատում։ Դե, սա հասկանալի է արդեն։ Այստեղ արդեն մարդիկ թող գիտակցեն, որ իրենք գողանում են դրանով մեր զինվորի, թոշակառուի գումարները, որոնք պետք է տրվեն։ Բայց հարցս նաև Պետական եկամուտների կոմիտեին է վերաբերում։ Այսինքն` դուք կարող եք խնդիրը հանգիստ վերլուծել և տեսնել, որ մարդը, տնտեսավարողը երկու ամիս առաջ անկանխիկ եղանակով առևտուր է արել, օրինակ՝ մեկ միլիոնի, մեկ էլ տեսնում եք, որ օրերով, ընդհանրապես, չկա անկանխիկ եղանակով առևտուր։ Սա էլեկտրոնային տարբերակով մոնիտորիգ անելը շատ հեշտ է, և օպերատիվ մարմիններն ինչո՞ւ չեն արձագանքում, Պետական եկամուտների կոմիտեն ինչո՞ւ չի արձագանքում և համապատասխան վարույթներ հարուցում։ Ես մի քանի անգամ նշել եմ այդպիսի դեպքերի մասին։ Ես չգիտեմ էլ՝ վարույթներ հարուցվե՞լ են, թե՞ չէ, բայց դրանք հայտնաբերելը շատ հեշտ է։ Դա էլեկտրոնային եղանակով երևում է։ Վեց ամիս ամեն օր ինքն արել է 2 մլն, 10 մլն անկանխիկ, մեկ էլ գալիս է մի ժամանակահատված, երբ անկանխիկ չկա։ Ի՞նչ է, մարդիկ հրաժարվեցի՞ն քարտերով առևտուր անել։ Խնդրում եմ ուշադրություն դարձնել։ Սա կարևոր հարց է։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց։ Պարոն Աղազարյան, եզրափակիչ ելույթի կարիք չե՞ք տեսնում, պարոն Մանուկյա՞ն: Համեցեք։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցերի համար։ Հարգելի գործընկերներ, հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների շահագործման կանոնների խախտման նկատմամբ հսկողությունը մշտապես Պետական եկամուտների կոմիտեի ուշադրության կենտրոնում է։ Ասելու համար չեմ ասում, ուղղակի, երբ դուք բերում եք գազալցակայանների կամ բենզալցակայանների օրինակը, այդ բոլոր վերլուծությունները մեզ մոտ կատարվում են։ Մեզ մոտ կատարվում է ռիսկերի գնահատում, մեզ մոտ կատարվում են հսկիչ գնումներ, կիրառվում են պատասխանատվության միջոցներ։ Վստահեցնում եմ, որ այն ահազանգերը, որ ձեր մոտից եկել են, այս պահին կոնկրետ չեմ կարող ասել դեպքերը, որովհետև տեղյակ չեմ, բայց վստահեցնում եմ, որ դրանց առումով համապատասխանաբար գործողություններ արվել են, հաստատ։ Նաև անկանխիկի մասով. այստեղ հատկանշականն այն է, որ ամեն անգամ Ազգային ժողով մենք բերում ենք, այստեղից վարչարարական նոր գործիքներ ենք վերցնում, օրինակ՝ վերջերս տեսանկարահանման մեր այդ գործիքը, որ վերցրինք ու տարեվերջին նեդնելու ենք, այսինքն` հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների շահագործման կանոնների խախտման, այդ թվում` անկանխիկի կամ կանխիկի հարցերի հայտնաբերման առումով մենք կիրառելու ենք այդ գործիքները, որպեսզի դատարաններում լինենք ավելի պաշտպանված, որպեսզի վարչական ակտերը լինեն ավելի պաշտպանված ու իրենց նպատակին հասնեն, որովհետև վաղուց ընդունված պրակտիկա է, որ մեր կազմած ակտերը դատարաններում ոչ ճիշտ պատճառաբանությամբ լուծվում են հօգուտ հարկ վճարողի։ Մենք այդ ամբողջ գործիքակազմն Ազգային ժողովից վերցրել ենք, ներդնում ենք, որպեսզի հենց այդ նպատակին ուղղենք և հենց այդ կարգավորումները կարողանանք իրականացնել։

Հարգելի պարոն Բագրատյան, իհարկե, ես հավաստիացնում եմ, որ դուք զանգահարել եք, ես ձեզ ասել եմ, որ իմ համակարգման ներքո չէ այդ հարցը, բայց ես վստահեցրել եմ, որ կփոխանցեմ խնդիրն իմ գործընկերներին և, եթե չեմ սխալվում, այդ հարցը կարգավորվել է։ Բայց պետք է ասեմ, որ եթե մենք ներդնում ենք համակարգ, պիտի իմանանք, որ այդ համակարգը կարող է ունենալ, բնականաբար, թերություններ և, ընդունելով ձեր հորդորը և ուշադրությունը դրան, բնականաբար, մենք պիտի անենք ամեն ինչ, որպեսզի համակարգը գործի անթերի։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Էներգետիկայի մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» և «Հայաստանի Հանրապետության ջրային օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արթուր Մանուկյան, համեցեք։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում Էներգետիկայի մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» և «Հայաստանի Հանրապետության ջրային օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ։

Հիշեցնեմ, թե ինչի մասին են նախագծերը, ինչ հարցեր են կարգավորվում։ Երկու օրենքներով սահմանված է, որ լիցենզավորված անձը պարտավոր է սպառողների կողմից օգտագործվող ծառայությունների տեսակի, վայրի, նպատակի, քանակի և տեխնիկական պայմանների, ծառայությունների դիմաց վճարումների, պարտքերի վճարումների և նմանատիպ այլ տեղեկությունների վերաբերյալ չհրապարակել տեղեկություններ, և դրանց համար երկու օրենքներում էլ սահմանված են արգելքներ։ Եվ կան որոշակի բացառություններ այդ օրենքներում։ Հարկային մարմնին նման տեղեկությունների տրամադրման առումով նպատակ ունենք՝ սահմանելու Կառավարության կողմից տեղեկատվություն տրամադրման նման կարգ, բայց, քանի որ օրենքն ունի արգելք և պետք է այդ արգելքից բացառություն սահմանենք հարկային մարմնի համար այդ տեղեկատվության օգտագործման առումով, երկու օրենքներում էլ սահմանում ենք այդ մասով բացառություն։

Առաջինից երկրորդ ընթերցում Կառավարությունը ներկայացրել է մի քանի խմբագրական առաջարկներ և մեկ բովանդակային առաջարկություն, որը վերաբերում է հետևյալին, որ «Էներգետիկայի մասին» օրենքում նշված տեղեկատվությունը լինի հրապարակային։ Նախագծով առաջարկել ենք լրացնել հետևյալ բովանդակությամբ մի նորմով, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, պետության կամ համայնքի կողմից հիմնադրված, ինչպես նաև 50 տոկոս և ավելի պետական մասնակցությամբ կազմակերպություններին առնչվող իմ նշած տեղեկատվությունը ոչ գաղտնի է և ենթակա տրամադրման օրենքով սահմանված կարգով։ Սա էս կարգի կազմակերպություններին վերաբերող տեղեկությունների առումով կբարձրացնի հրապարակայնությունը, ինչը շատ կարևոր է և պետք է նշեմ, որ սա պարոն Թունյանի առաջարկն է եղել, որը ներառել ենք նախագծում որպես Կառավարության առաջարկություն և ներկայացրել ենք ձեր քննարկմանը։ Նախագիծը քննարկվել է գլխադասային հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն։ Խնդրում եմ պատեհ պահին ձեր վերաբերմունքը նախագծի նկատմամբ։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարցեր չեն լինի, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Դավիթ Առուշանյանին։

 Դ.ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, նախագիծը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն։ Խնդրում եմ կողմ քվեարկել։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Բաբկեն Թունյան։

Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես ներողություն եմ խնդրում, նախագծից չեմ խոսելու, բայց կուզենայի անդրադառնալ նախորդ հարցերին` հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների և լիցքավորումների հետ կապված։ Չնայած պարոն Մանուկյանն այդ մասին արդեն մասին խոսեց, բայց ես էլ եմ ուզում հիշեցնել, որ մենք վերջին երկու–երեք տարիներին հատկապես ահագին խստացրել ենք պատասխանատվությունը և, օրինակ՝ ՀԴՄ կտրոնների տրամադրման կարգը խախտելու համար տուգանքը կարող է հասնել մինչև 10 մլն դրամի, ընդ որում՝ բենզալցակայանները հիմնականում հենց 10 մլն դրամով էլ տուգանվում են, որովհետև ֆիքսված չափը փոխարինել ենք նաև իրենց շրջանառությունից որոշակի տոկոսով։

Ինչ վերաբերում է թերլիցքավորումներին, այդտեղ էլ տիկին Ծովինար Վարդանյանի հետ համատեղ օրենսդրական նախագիծ ենք մշակել, որ, բացի տուգանքից, նաև ցուցանակներ են փակցվում, ինչը հիմա բավականին լավ աշխատում է։ Ու, դատելով այդ արձագանքներից, տնտեսավարողները դրան երբեմն ավելի լուրջ են վերաբերվում, քան հենց կոնկրետ տուգանքին, որովհետև դա իրենց հեղինակության վրա էլ է ազդում։ Բնականաբար, դեռ շարունակում են որոշակի բողոքներ լինել, բայց զուգահեռաբար ուզում եմ ասել, որ հակառակ դինամիկան էլ ունենք։ Օրինակ՝ շատ բենզալցակայաններում ՀԴՄ գեներացման պրոցեսն ավտոմատ է տեղի ունենում։ Այսինքն` հենց լիցքավորումը կատարվում է, ավտոմատ նաև ՀԴՄ գեներացվում է։ Նաև ուզում եմ ասել, որ, սպառողների իրավունքները կարևորելով հանդերձ, այստեղ պետք է նաև տնտեսավարողների իրավունքների մասին էլ մի քիչ խոսենք, որովհետև իրենցից էլ բազում դժգոհություններ կան, որ խաղի կանոններն այդքան էլ արդար չեն իրենց նկատմամբ։ Հիմա այդ առումով էլ քննարկումներ ունենք։ Օրինակ՝ բենզալցակայան աշխատացնողը կարող է իր լիցքավորման սարքը տանել, ստուգաչափել ու հաջորդ օրը պարզվի, որ այդ սարքը թերլիցքավորում է կատարում։ Այսինքն` մարդը որևէ միջամտություն չի արել, բայց պետական մի կառույց իրեն տվել է դրական եզրակացություն մի սարքի համար, որը սխալ է։ Ընդ որում՝ այդ եզրակացությունը տվողը որևէ պատասխանատվություն չի կրում։ Այսինքն` այստեղ բազում խնդիրներ կան, եթե կան կոնկրետ փաստեր, որտեղ պարբերաբար խախտումներ են տեղի ունենում, ես կխնդրեմ, որ այդ տվյալները փոխանցեք Պետական եկամուտների կոմիտեին կամ տվեք մեզ, մենք կփոխանցենք։

Երրորդ խնդիրն էլ կա՝ ոչ թե թերլիցքավորման կամ ՀԴՄ չտրամադրելու հետ կապված, այլ վառելիքի որակի հետ կապված, որովհետև շատ դեպքերում մենք չգիտենք, թե մեքենայում ինչ է լիցքավորում, բենզի՞ն է լիցքավորում, թե՞ բենզինի անվան տակ ուրիշ բան։ Այդ խնդիրն էլ հիմա ակտիվ քննարկման փուլում է։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Գեղամ Նազարյան։

 Գ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ես ներողություն եմ խնդրում թեմայից շեղվելու համար, բայց Վահագն Ալեքսանյանը վերջերս հետաքրքիր սովորություն է ձեռք բերել՝ ինչ-որ բան է ասում, հետո դահլիճից դուրս է գալիս։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Ձեր ամբողջ խմբակցությունն էլ։

 Գ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Դե, ոչ միայն մեր խմբակցությունը։ Երեկ, օրինակ՝ կրթության մասին կարևոր օրենք էր քննարկվում, դահլիճում միասին վերցրած 16 հոգի էր մասնակցում։ Այնպես որ, այդտեղ բոլորս էլ մտածելու խնդիր ունենք։ Ես, ուղղակի, չեմ սիրում, որ հարցերից շեղվում են և այլ թեմաներ, մանավանդ այնպիսի թեմաներ, ոնց որ փիլիսոփայական զրույց լինի։ Ուղղակի, ես ի՞նչ եմ խնդրում։ Երբ ինչ-որ մեկի մասին գնահատականներ և այլն տալիս ենք, մենք մեզ պետք է առաջինը նայենք. մենք ո՞վ ենք, մենք ի՞նչ ենք արել, մենք այդ իրավունքն ունե՞նք՝ ինչ-որ մեկին այդ տոնով քննադատելու կամ անգամ վիրավորելու։ Այդ հարցը, որը նոր հնչեց միութենական պետության հետ համագործակցության մասին, «Ֆակտոր թիվին» էր երեք և ավելի տարի առաջ հարցրել Ռոբերտ Քոչարյանին, և երկրորդ նախագահը պատասխանել էր։ Եվ նույն «Ֆակտոր թիվին» գրում է իր իսկ հարցի վերաբերյալ. «Ռոբերտ Քոչարյանը թեև ուղղակիորեն չնշեց, որ Հայաստանը պետք է Ռուսաստանի հետ միութենական պետություն ստեղծի, սակայն ակնարկեց, որ նման համագործակցությունն անհրաժեշտություն է:»։ Իսկ ո՞վ է հերքում, որ այս կամ այն կենտրոնների հետ համագործակցություններն անհրաժեշտ չեն։ Հայաստանի անկախությունը պետք է բոլորիս, և, կարծում եմ՝ բոլորիս գերագույն արժեքն է և քննարկման ենթակա չէ։ Բայց ճիշտ չէ փորձել ինչ-որ մեկին վարկաբեկել՝ նշելով, այս մարդը դեմ է Հայաստանի անկախությանը։ Նույնն է, թե ես հիմա կանգնեմ, ասեմ՝ «ՔՊ»-ը դեմ է Հայաստանի անկախությանը, որովհետև «ՔՊ»-ից ոմանք սերտ կամ ջերմ, անխոնջ ցանկություն ունեն, որ Հայաստանը լինի Եվրոպական միության անդամ։ Ի՞նչ է, ես գամ ասե՞մ՝ դուք Հայաստանի անկախությանը դե՞մ եք։ Մի արեք այդպիսի բաներ առանց այն էլ այս տուրբուլենտության իրավիճակում։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց։ Պարոն Առուշանյան, եզրափակիչ ելո՞ւյթ, պարոն Մանուկյան, ո՞չ։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արթուր Մանուկյան։

  Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը, որի նպատակն է Հայաստանի Հանրապետության տարածքից ԵԱՏՄ անդամ պետություններ օդային տրանսպորտով Կառավարության սահմանած ցանկում ներառված զգայուն ապրանքատեսակների առանց համապատասխան թույլտվությունների արտահանման դեպքում պատասխանատվության նորմի սահմանումը։ Խնդիրը կայանում է նրանում, որ ցամաքային տեղափոխումների դեպքում արտահանելու դեպքում մենք այդտեղ ունենք տարանցիկ հայտարարագրման համակարգ։ Խոսքը վերաբերում է ԵԱՏՄ անդամ պետություններ արտահանումներին։ Երրորդ երկրներ արտահանման դեպքում բոլոր դեպքերում ունենք հայտարարագրման ընթացակարգ։ Քանի որ օդային տրանսպորտով տեղափոխման դեպքում չունենք հայտարարագրման ընթացակարգ, հետևաբար՝ չունենք այն պատասխանատվության միջոցները, որոնք կիրառելի են ցամաքային տրանսպորտով կամ երրորդ երկրներ տեղափոխելու դեպքում։ Այս առումով առաջարկվում է Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում սահմանել պատասխանատվություն, որը հետևյալ չափերով է լինելու։ Հարկի 50 տոկոսի չափով, բայց ոչ ավելի 500 հազար դրամը և իրավախախտման կատարման պահին առկա ապրանքի առկայության դեպքում՝ նաև դրա բռնագրավմամբ։ Ներկայացվող նախագծով կվերացվի նմանատիպ ապրանքները, զգայուն ապրանքները Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դեպի ԵԱՏՄ երկրներ առանց համապատասխան թույլտվությունների արտահանման հնարավորությունը կամ ընդհանրապես կանխարգելիչ ազդեցություն կունենա դրա նկատմամբ։ Քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն։ Այսքանը, շնորհակալություն։ Եթե հարցեր կլինեն, սիրով կփորձեմ պատասխանել։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերի համար հերթագրում։ Արման Եղոյան։

 Ա.ԵՂՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Մանուկյան, կխնդրեի մանրամասնել, թե ո՞ր ապրանքների մասին է խոսքը, դուք ասացիք՝ զգայուն ապրանքներ։ Մի քանի օրինակով կասեի՞ք, թե որոնք են դրանք։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Եղոյան։ Խոսքը վերաբերում է հետևյալին։ 2023թ. Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է փոփոխություն «Երկակի նշանակության ապրանքների արտահանման, Հայաստանի Հանրապետության տարածքով դրանց տարանցիկ փոխադրման, ինչպես նաև երկակի նշանակության տեղեկատվության և մտավոր գործունեության արդյունքների փոխանցման նկատմամբ հսկողության մասին» ՀՀ օրենքում, որի համաձայն՝ 6-րդ հոդվածով սահմանվել է, որ Կառավարությունը կսահմանի ազգային անվտանգության տեսանկյունից այն զգայուն ապրանքների ցանկերը, որոնք վերափոխման արդյունքում կարող են դառնալ երկակի նշանակության կամ ռազմական նշանակության ապրանքներ։ Սահմանել է նաև, որ այն թույլատվական համակարգը, որը գործում է երկակի նշանակության ապրանքների համար, նմանապես գործելու է այս տեսակի ապրանքների համար։ Անցած տարվա մայիսին Կառավարության ընդունած N808 որոշմամբ սահմանվել է այդ ցանկը, որի մեջ մտնում են մշակող կենտրոններ մետաղի մշակման համար, թվային ծրագրային կառավարմամբ հորիզոնական մետաղակտրիչ խառատային հաստոցներ, բազային կայաններ, ստատիկ կերպափոխիչներ, ռադիոնավիգացիոն ապարատուրա, ռադիոտեղորոշման ապարատուրա և հեռակառավարման ռադիոապարատուրա։ Նմանատիպ ապրանքատեսակների մասին է խոսքը, որոնք պիտի ունենան թույլտվություն, որպեսզի արտահանվեն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք չունե՞ք։ Էդուարդ Աղաջանյան։

 Է.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Ցավոք, պարոն Թունյանը դահլիճում չէ, ես կուզեի նրան անդրադառնալ: Հարգելի գործընկերներ, պահի տակ տպավորություն է ստեղծվում, որ ամեն ինչ էս ոլորտում իդեալական է, և տենց ինչ-որ մտացածին խնդիրներից ենք մենք խոսում: Ես կրկնում եմ՝ կոնկրետ իմ փորձառությունից եմ խոսում: Ես չեմ հիշում որևէ դեպք վերջին 5 տարիների ընթացքում, որ որևէ բենզալցակայանում առանց իմ զգուշացնելու ինձ ՀԴՄ կտրոն տան, պարոն Մանուկյան: Սա խնդիր է, և ես առաջարկում եմ մեր գործընկերներին, մասնավորապես, Պետական եկամուտների կոմիտեի գործընկերներին կամ Ազգային ժողովի գործընկերներին մի հատ էքսպերիմենտ անել: Դուրս գալ առավոտը, չգիտեմ, 50 տարբեր բենզալցակայաններով պտտվել, մի հատ տենց վիճակագրություն կազմել: Իմ փորձառությունը 100 կամ, չգիտեմ, 95 տոկոսանոց է: Ես չեմ հիշում դեպք, որ ինձ տան: Մասնավորապես… Ընդ որում, Shell բենզալցակայանն էս ցանկից դուրս է: Այսինքն՝ սա կոնկրետ խնդիր է, և պարոն Թունյանը խոսեց կոնկրետ միջոցառումների մասին, որոնք տեղի են ունեցել: Փորձը ցույց է տալիս, որ դրանք, առնվազն, բավարար չեն: Շնորհակալություն:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Աղաջանյան: Ես իմ խոսքի մեջ փորձ չարեցի՝ ասելու, որ էդտեղ խնդիր չկա: Իհարկե, ես ասացի, որ ոչ միայն այդտեղ խնդիր կա, բոլոր ոլորտներում էլ, նմանատիպ ոլորտներում էլ խնդիրներ կան, իհարկե, և Պետական եկամուտների կոմիտեն ուղղակի չի նայում էդ խնդիրներին: Նշեցի, որ ինքը գործողություններ իրականացնում է և իրականացնում է իր բոլոր գործիքակազմով, որն ունի էսօր լիազորությամբ իրեն վերապահված: Դա հսկիչ գնումների իրականացումն է և պատասխանատվության կիրառումը: Ընդ որում՝ պատասխանատվության միջոցներն արդեն բարձրացրել ենք: Եվ պիտի ասեմ, որ, իհարկե, միայն էդ միջոցները չէ, որ պիտի խնդիրները լուծեն դաշտում: Բնականաբար, խնդիրներ կան, և դրանց լուծմանը… Նախ՝ նշեմ, որ ձեր նշած դեպքը մեզ նորից ասեք, որովհետև մենք. Հաստատ. էդ բոլոր բենզալցակայանների նկատմամբ մեր հսկողական գործիքակազմը կիրառել ենք ու կիրառում ենք: Կնշեի ձեր դեպքը, գուցե դուք հետո ինձ առանձին ասեք, մենք դրան ուշադրություն կդարձնենք, հաստատ: Ու պիտի ասեմ, որ, իհարկե, սպառված չեն էն բոլոր միջոցներն ու կարգավորումները, որոնք պիտի անենք: Բնականաբար, մենք էդ ուղղությամբ աշխատում ենք: Պիտի ասեմ, որ ես չեմ նշել, որ մենք էդտեղ պրոբլեմ չունենք: Իհարկե, ունենք պրոբլեմ, բոլորս ունենք: Եվ որպես սպառող էլ պիտի մենք էդ ուղղությամբ հետամուտ լինենք, որպեսզի ՀԴՄ կտրոնները տրամադրվեն մշտապես:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Է.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Չունեմ արձագանք:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Սերգեյ Բագրատյան:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Մանուկյան, դուք ասում եք՝ զգայուն ապրանքներ, որոնք հետագայում կարող է ռազմական նպատակներով կիրառվել, և էդ երկակիությունը պետք է, անպայման, տեղեկացվի տվյալ ապրանքների արտահանման ժամանակ։ Բայց, եկեք խոստովանենք, որ ինքը շատ բարդ որոշելու խնդիր է: Ինչի՞ համար: Ցանկացած ապրանք, որն առնչվում է էդ ոլորտին, օրինակ՝ երկաթ ես արտահանում, այ, էդ երկաթի արտահանումը կարող են օգտագործել ռազմարդյունաբերության մեջ, կարող են օգտագործել ռելսեր արտադրելու մեջ: Այսինքն՝ ես ուզում եմ ասել՝ խնդրում եմ որոշակիությունն ապահովեք. կոնկրետ ապրանքների ցանկ լինի, թե չէ, օրինակ՝ փայտի արտահանումը. կարող եք ասել՝ սրանից կարելի է զենքի արկղեր պատրաստել, որի մեջ բան դրվի: Այսինքն՝ չլինի, որ կարողանալ տնտեսավարողներին ամեն հարցով մեղադրել, որ երկակիություն կա, և գիտեք՝ դուք չեք տեղեկացրել, հետևաբար՝ խնդրում եմ ցանկը շատ հստակ գրել: Էդ դեպքում, իհարկե, ճիշտ կլինի էդ օրենքի կիրառումը, բնականաբար, մեզ կազատի լրացուցիչ խնդիրներից: Կա՞ այդպիսի ցանկ, խնդրում եմ ասեք և հստակ:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Բագրատյան, նշեմ, որ նման 3 տիպի ցանկեր կան. առաջինը երկակի նշանակության ապրանքների ցանկերն են, երկրորդը՝ ռազմական նշանակության ապրանքների ցանկերը: Մեր խոսքը դրան չի վերաբերում: Ինչո՞ւ նշեցի զգայուն. որովհետև Կառավարությունը սահմանել է ցանկ՝ օրենքով ստացած լիազորող նորմերի կիրառումն ապահովելու նպատակով: Դա Կառավարության 2025 թվականի մայիսի 23-ի N808 որոշումն է, որի թույլատվական համակարգը գործում է էսօր: Գործում է նույն թույլատվական համակարգը, էնպես, ինչպես երկակի նշանակության ապրանքների դեպքում: Լիազոր մարմինն էկոնոմիկայի նախարարությունն է, և էստեղ ոչ թե քառանիշ, այլ նաև վեցանիշ կոդերով նշված են ապրանքատեսակները: Ես, ուղղակի, օրինակի համար, երբ մեր գործընկերը, որ խնդրեց, մի քանի անուններ նշեցի, կոդերը չնշեցի, կոդերով դրանք նշված են, և դրանք կոչվում են զգայուն ապրանքներ: Դրանք այն ապրանքներն են, որոնք որոշակի վերափոխման արդյունքում հնարավոր է, որ դառնան երկակի հսկվող ապրանքներ: Օրենքի իմաստով հսկվող ապրանքը երկակի նշանակության և ռազմական նշանակության ապրանքն է: Էդ առումով նշեմ, որ ցանկը հստակ կա սահմանված: Ուղղակի, ցանկի ապրանքներն օդային տրանսպորտի միջոցով արտահանելու դեպքում պատասխանատվության միջոց չունենք և հայտնաբերելու դեպքում ուղղակի ձեռնունայն ենք մնում էդտեղ: Էս պատասխանատվության միջոցը սահմանում ենք արտահանման փորձ կատարելու դեպքերի համար։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Մանուկյան: Երևի, վրիպակ էր, որ ասացիք՝ 2025 թվականին:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-2023 թվականի մայիսին: Ներողություն:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Կարծում եմ՝ 2023-ին հնարավոր էր: 2025-ին էլ կարելի է նման որոշում ընդունել:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Չէ, 2023-ը մայիսի: Ներողություն, 2023 թվականի:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Բայց իմ հարցը, պարոն Մանուկյան ջան, ավելի շատ ուղղված է կոնկրետ, իսկապես, ես նման խնդիր հիշում եմ դեռ տարիներ առաջ, երբ Հայաստանից Իրան էին արտահանվել որոշակի ապրանքներ, և միջազգային որոշակի կառույցներ պնդում էին, որ էդտեղ երկակի նշանակություն գոյություն ունի, և էդ հարցը շատ երկար քննարկվեց: Բարդ ապացուցելի է այդ իմաստով: Նկատի ունեմ, որ մենք էդտեղ հնարավորինս պարզեցնենք ցանկը, որպեսզի… Իսկապես, տնտեսավարողներից շատերը կարող են նույնիսկ տեղյակ չլինել, որ իրենց արտահանվող ապրանքն երկակիության իմաստ կարող է ունենալ: Այս իմաստով նախ՝ ծանուցել, պարզաբանել այն ընկերություններին, որոնք դրանով զբաղվում են, պետք է տեղեկացնել այդ մասին մարդկանց, որ ցուցակներից տեղյակ լինեն և զգույշ լինեն՝ նման արտահանման հետ կապված։ Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար, պարոն Բագրատյան: Ճիշտ է, իմ նշած ապրանքատեսակներին դա չի վերաբերում, սրանք զգայուն ապրանքներն են: Ձեր նշած երկակի ապրանքների առումով ավելացնեմ հետևյալը. Կառավարության որոշմամբ մենք ունենք սահմանված ցանկ, որտեղ քառանիշ կոդերով է սահմանված, և բնականաբար, կարող է խնդիրներ առաջացնել էդ առումով: Որպեսզի ամեն անգամ չգնան փորձաքննության և վճարումներ չկատարեն, Պետական եկամուտների կոմիտեն վերջին շրջանում հրապարակում է էն ապրանքների ցանկը, որոնք, իհարկե, կոդով ընկնում են երկակիի տակ, բայց իրենց տեխնիկական բնութագրերով և նկարագրությամբ իրենք երկակի չեն: Եվ հայտարարագրման ժամանակ արդեն պետք չէ, որ սուբյեկտն էլ գնա, փորձաքննության համար գումար ծախսի: Ինքն արդեն հղում է տալիս էդ ցանկին, որում մենք արդեն ունեն եզրակացություն, որ էս տեխնիկական նկարագրության ապրանքը երկակի չէ, և էդ առումով մենք հեշտացրել ենք նրանց կյանքը: Մեր սուբյեկտների կյանքը, ընդհանրապես, էդ առումով բավականին հեշտացել է: Դրանից բացի, եթե չեմ սխալվում, մշակվում է նաև օրենսդրական փոփոխություն երկակի նշանակության ապրանքների մասով, հենց ձեր ասած խնդիրը որոշակիորեն կարգավորելու առումով ինքը գալու է Ազգային ժողով: Էկոնոմիկայի նախարարության կողմից է մշակվել էդ փոփոխությունը։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկույցի համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Կարեն Համբարձումյանին:

 Կ.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, հարցը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, տրվել է դրական եզրակացություն, ուստի, կոչ եմ անում կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն: Այսքանը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերի համար հերթագրում: Հարցեր չկան: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում: Սոնա Ղազարյան:

 Ս.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Պարոն Նազարյան, մտածում էի՝ արձագանքե՞լ ձեզ, թե՞ չարձագանքել, բայց, քանի որ հարցը հնչել է դահլիճում, ինձ թվում է՝ նպատակահարմար է արձագանքել։ Դուք, վստահաբար, գիտակցում եք, որ փորձում եք երկու անհամեմատելի միավոր հավասարեցնել։ Ես չեմ պնդում և հիմա չեմ ասում, որ վերջնական քաղաքական կամ այլ որոշում կա, որ ցիտում եք, որ որոշ «ՔՊ»-ականներ, բայց, քանի որ հնչել է մի քանի անգամ մեր ժողովրդի ցանկությունների մասին՝ մաս դառնալու մի ընտանիքի, որտեղ մեծամասնությունը ժողովրդավար պետություններ են, ուզում եմ ասել, որ դուք համեմատում եք նույնիսկ անունների մակարդակով անհամեմատելի երկու բան՝ միութենական պետություն և Եվրոպական միություն: Արդյո՞ք դուք չեք նկատում պետությունների սուվերենության զիջման և պետությունների փոխհարաբերության տարբերությունն էս երկու միավորներում: Մի տեղ, որտեղ, այո, իսկապես Եվրոպական միությունը ենթադրում է, հիմա չեմ պատմի Եվրոպական միության սկիզբը, բայց, այո, այն ենթադրել է սուվերենության զիջում որոշ մակարդակում՝ կիրառվող դրամը, շուկան և այլն, բայց արդյո՞ք համեմատելի են այն միութենական պետությունը, որի մասին հարց է հնչել ձեր քաղաքական խմբակցության ղեկավարին, և Եվրոպական միությունը, որտեղ պետությունները հարաբերվում են ինքնիշխանության, սուվերենության, պետականության հարգանքի շուրջ: Ինձ թվում է, որ մաքսիմալ դիվանագիտական խոսելով մեր բոլոր հարևան պետությունների մասին՝ էս տարբերությունը, էս նյուանսը շատ ակնհայտ է էս երկու միություններում, և որոշ պատգամավորների կամ քաղաքական կուսակցությունների հասարակական կազմակերպությունների ցանկությունը՝ միանալ ժողովրդավարության հիմքով կազմված միությանը, որտեղ պետություններն իրար նկատմամբ հարգանքով են, և մեկ այլ միութենական պետությանը, որտեղ, չեմ վախենա ասել՝ փոխհարաբերությունները լրիվ այլ են և հարգանքն այլ արժեքների նկատմամբ է, ինձ թվում է՝ բացահայտ է, սրա մասին լրացուցիչ այլ մեկնաբանություն չկա էլ: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց: Պարոն Համբարձումյան, եզրափակիչ ելույթ չե՞ք ուզում ունենալ, պարոն Մանուկյան, ո՞չ: Հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Սննդամթերքի անվտանգության պետական վերահսկողության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արթուր Մանուկյան:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում ««Սննդամթերքի անվտանգության պետական վերահսկողության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը:

Ի՞նչ նպատակ է հետապնդում նախագիծը, և ի՞նչ ենք ուզում կարգավորել: Օրենքով նախատեսված են սննդամթերքի և (կամ) կենդանական ծագման մթերքի զննման և ուղեկցող փաստաթղթերին համապատասխանության որոշման ու հաշվառման համար տնտեսավարող սուբյեկտների կողմից գանձվող վճարի չափեր. կես տոննայից մինչև մեկ տոննա քաշի համար՝ նվազագույն աշխատավարձի չափով, մեկ տոննան գերազանցող քաշի դեպքում՝ լրացուցիչ յուրաքանչյուր տոննայի համար 300 դրամի չափով, նաև սահմանված են դրան աշխատանքային ժամերից դուրս գանձելու դեպքում կրկնապատիկի չափով գանձելու դրույթներ: Խոսքն ինչի՞ն է վերաբերում: «Սննդամթերքի անվտանգության պետական վերահսկողության մասին» օրենքում կատարված փոփոխության համաձայն՝ արդեն Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի փոխարեն հարկային մարմինն է պետական սահմանին ուսումնասիրություն իրականացնում և ստուգում փաստաթղթերի համապատասխանությունը: Եվ, քանի որ մաքսային մարմինն ունի «Պետական տուրքի մասին» օրենքով իր գործողությունների համար գանձվելիք պետական տուրքեր, և ստացվում է, որ էդ նույն գործողության համար, ըստ էության, երկու անգամ վճար է վճարվում, մեկը՝ որպես պետական տուրք մաքսային մարմնի կողմից իրականացված գործառությունների համար, մյուսը՝ «Սննդամթերքի անվտանգության մասին» օրենքով սահմանված վճար, որը, ըստ էության, պիտի վճարվի, քանի որ օրենքով այն սահմանված է վճարման ենթակա։ Մենք առաջարկում ենք այս երկրորդ վճարատեսակը հանել, այսինքն՝ ուժը կորցրած ճանաչել էդ օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-6-րդ մասերը, իսկ, քանի որ կան ավելի վճարված գումարներ, մարդիկ նախօրոք վճարում էին, որպեսզի սահմանահատման ժամանակ միանգամից էդ վճարներից հաշվանցում կատարվեր, սահմանել ենք դրանք հետ վերադարձնելու համար դիմելու ընթացակարգերը։ Սա է նախագծի իմաստը: Առաջարկում ենք, որ թեթևացվի բեռն այս առումով: Գտնում ենք, որ, պետք չէ, որ ըստ էության, նույն գործողության համար 2 վճարատեսակներ լինեն, և առաջարկում ենք երկրորդը ճանաչել ուժը կորցրած։ Նախագիծը քննարկվել է գլխադասային հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն։ Թերևս, այսքանը: Եթե հարցեր կլինեն, կպատասխանեմ:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Թադևոս Ավետիսյան:

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Պարոն Մանուկյան, զեկուցման ժամանակ 2 անգամ հատուկ նշեցիք նույն գործառույթը, բայց եթե մենք նայում ենք առկա կարգավորումները, դրանք նույն գործառույթը չեն: Մաքսային մարմինը բոլոր ապրանքների համար կատարում է մաքսային ձևակերպման աշխատանք, որի համար վճարվում է պետական տուրք: Հիմա, էս առանձնահատուկ բնույթի ապրանքը՝ սննդամթերք կամ կենդանական ծագման ապրանքներ, ըստ մեր օրենսդրության, անհրաժեշտություն կա՝ իրականացնելու զննություն, նաև փաստաթղթերի հետ դրանց համապատասխանության ստուգում: Եթե սրանք նույն գործառույթն են, ինչ որ մաքսային ձևակերպումը, ապա դա նշանակում է, որ, ընդհանուր առմամբ, էդ գործառույթը պետք է դուրս գա, ոչ թե դրա համար վճարը: Այսինքն՝ եթե տարբեր են, տրամաբանական է, որ բնույթով տարբեր են: Հետևաբար՝ ես ուզում եմ, որ էստեղ դուք ավելի մանրամասնեք, թե եթե նույն գործառույթն է, ապա ինչու է նույն վճարը հանվում: Եթե տարբեր գործառույթներ են, հետևաբար՝ դա նշանակում է, որ տարբեր աշխատանքների դիմաց…

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Ավարտեք, պարոն Ավետիսյան:

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-…Պետությունը պիտի նաև տարբեր վճարներ գանձի։

Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Ավետիսյան, հարցի համար: Եթե չեմ սխալվում, նշեցի՝ նմանատիպ գործառույթներ, դրանք հենց նրանք բառացիորեն նույն գործառույթները չեն, ըստ էության, ուղղակի, տեսեք, թե ոնց է. ժամանակին, երբ «Սննդամթերքի անվտանգության մասին» օրենքով սահմանված կարգով գործառույթը սահմանին իրականացրել է ՍԱՏՄ-ը, ինքն իր գործառույթների համար գանձել է վճար, իրականացրել է փաստաթղթային ստուգում սննդամթերքի և (կամ) կենդանական ծագման մթերքի զննման և ուղեկցող փաստաթղթերին համապատասխանության որոշման և հաշվառման համար։ Հիմա էդ գործառույթը սահմանին անցել է մաքսային մարմնին: Նույն հոդվածի, դա օրենքի 15-րդ հոդվածն է, 1-ին մասը խմբագրվել է և սահմանվել է, որ պետական սահմանի անցման կետերում մաքսային մարմինը զննում է ներմուծվող սննդամթերքը և կենդանական ծագման մթերքը, որոշում է ուղեկցող փաստաթղթերին համապատասխանությունը։ Հիմա էդ գործառույթը, ըստ էության, տեղավորվում է մաքսային մարմնի՝ օրենսդրությամբ իրեն վերապահված էն գործառույթի տակ, որն ինքն իրականացնում է որպես մաքսային մարմին «Պետական տուրքի մասին» օրենքով սահմանված գործառույթի շրջանակներում: Դրա համար ասում ենք, քանի որ, ըստ էության, նմանատիպ գործառույթի համար 2 տիպի վճար է սահմանված, առաջարկում ենք էն մի վճարը…

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Պարոն Մանուկյան, միտքն ավարտեք:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-…Առաջարկում ենք էն մի վճարը հանել:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք:

Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Համաձայն չեմ ձեզ հետ, որովհետև իրականում օրենսդրությունն այլ բան է ասում, և, ընդհանրապես, նաև միջազգային պրակտիկան, քան դուք եք բացատրում, բայց երկրորդ կարևոր հարցն էլ կա: Մաքսային մարմնի աշխատողները, ծառայողներն ունե՞ն էդ հմտությունները, որոնք ունեին ժամանակին Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի մասնագետները, որովհետև էստեղ առանձին հմտությունների մասին է խոսքը: Առանձին տեսչական մարմին է, և, բնականաբար, ամեն ինչ չէ, որ մաքսային ծառայողը կարող է անել և չի էլ անում: Այսինքն՝ էստեղ մասնագիտական կարողությունների խնդիր չի՞ առաջանում իրականում, որ էդ աշխատանքը կամ պետական վերահսկողությունը ողջ ծավալով և պատշաճ իրականացվի: Եթե դա էլ չկա, ուրեմն, ըստ էության, նաև էդպիսի առանձնացված վերահսկողության անհրաժեշտություն էլ չկա: Եվ մեկ էլ կարճ անդրադարձեք նաև, այսինքն՝ բա էս 2 տարի, որ փոխվել է, և էս նույն վճարն է, եթե էս 2 տարում ոչ մի բան չկար, տենց անհրաժեշտություն չկար, ինչո՞ւ եք սպասել, 2 տարի հետո եք բերում էս փոփոխությունը։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար, պարոն Ավետիսյան: Պիտի ասեմ հետևյալը. Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմինն իր գործողություններն իրականացնում է, էնպես չէ, որ ինքը չի իրականացնում: Մաքսային մարմինն իրականացնում է իրենց կողմից տրված եզրակացության համապատասխանությունն էդ ժամանակ արտահանվող ապրանքի հետ, ընդամենը, փաստաթղթային ստուգում է իրականացնում: Ուղղակի, էսպես ասած, սահմանին տնտեսավարողը շփվում է միայն մաքսային մարմնի հետ էդ առումով: Տեսչական մարմիններն ու թույլտվություն տվող մարմինները, իհարկե, մինչև սահմանին մաքսային մարմինների հետ շփվելն իրենց գործառույթներն իրականացնում են և տալիս են թույլտվություններ արտահանման համար մեկ պատուհանի միջոցով, ընդ որում՝ էլեկտրոնային եղանակով: Եվ այս առումով կարծում ենք, որ լրացուցիչ վճար գանձելն իմ նշած էն մյուս գործողության համար, որը սահմանված է «Սննդամթերքի անվտանգության մասին» օրենքով, նպատակահարմար չէ և դրա համար առաջարկում ենք դա հանել՝ թողնելով միայն «Պետական տուրքի մասին» օրենքով սահմանված՝ մաքսային մարմնի գործողությունների համար գանձվող պետական տուրքը, իսկ ժամկետի առումով պիտի ասեմ, որ մեր աշխատանքների ընթացքում նկատել ենք, որ դա, ըստ էության, խնդիր է ստեղծում, և մեր առաջարկությամբ հանդես ենք եկել դա հանելու ուղղությամբ: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Դավիթ Առուշանյանին:

 Դ.ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Այս նախագիծը ևս միտված է տնտեսավարողներին սահմանում ավելի քիչ թղթաբանությամբ զբաղվելուն և վճարվելիք տուրքերը նվազեցնելուն: Նախագիծը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն։ Խնդրում եմ կողմ քվեարկել:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Հարցեր չկան: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, մինչ գրանցվում ենք մտքերի փոխանակության համար, պատգամավորներին, որոնք գտնվում են իրենց սենյակներում, շենքում, կխնդրեմ վերադառնալ դահլիճ, որովհետև քիչ անց մենք կունենանք քվեարկություն։ Խնդրում եմ հնարավորինս արագ վերադառնալ դահլիճ։ Թադևոս Ավետիսյան, համեցեք:

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Պարոն Մանուկյան, ձեր ներկայացրած նախագիծը նաև հարց ու պատասխանի ռեժիմով քննարկումից հետո ինձ համար ավելի պարզ դարձավ, էսպես, պատկերավոր ասած, դուք փորձում եք ապացուցել, որ 5-ից մեծ և 3-ից փոքր թիվ կա, իսկ դա անհնար է, որովհետև էդպիսի թիվ չկա։ Հիմա ասեմ՝ ինչու: Նախ՝ «Սննդամթերքի անվտանգության պետական վերահսկողության մասին» օրենքով հստակ գործառույթ է հատուկ ապրանքի՝ սննդամթերքի և կենդանական ծագման մթերքների նկատմամբ պրոֆեսիոնալ վերահսկողության, որն իրականացվում է ՍԱՏՄ-ը՝ մասնագիտացված էդ տեսչությունը: Հիմա դուք ասում եք՝ էդ գործն էլի անում է: Եթե էդ գործն էլի անում է, ուրեմն, պետք է համապատասխան վճար վճարվի, դա տրամաբանական է: Այսինքն՝ էդ գործը նախկինում անում էր վճարովի, հիմա դուք ուզում եք ասել՝ անում է անվճար:

Երկրորդը. դուք ասում եք՝ էդ գործն անում է, բայց դրա փոխարեն վճարվում է մաքսային մարմնին: Դա էլ հնարավոր չէ, որովհետև իրականում մաքսային մարմինը 2022 թվականի հուլիսի 6-ի փոփոխությամբ էդ գործառույթը վերցրել է իր վրա։ Էդպես է որոշել օրենսդիրը և էդ գործառույթը փոխանցել է մաքսային մարմնին: Այսինքն՝ սա էլ է հստակ առնվազն օրենքի մակարդակում: Եթե օրենքը չեք պաշտպանում, օրենքում գրել են մի բան, այլ բան եք անում, էդ այլ հարց է, բայց օրենքով էդ գործառույթը փոխանցվել է մաքսային մարմնին: Եթե, ասենք՝ խնդիր կա, կարող եք բացել, նայել էդ փոփոխությունը: Հիմա, եթե փոխանցվել է մաքսային մարմնին, ինձ մոտ հարց է առաջանում. մաքսային մարմինն էդ կարողությունն ո՞ւնի, որ էդ գործն անի, թե տենց մատերի արանքով, ուղղակի, ընդամենը, թղթաբանությունն է ապահովում: Եթե ունի էդ կարողությունն ու էդ գործն անում է, հետևաբար՝ նշանակում է լրացուցիչ գործ է անում մաքսային մարմինը: Եվ արդար չէ, օրինակ՝ նույն մաքսատուրքն էն ապրանքների համար, որ էդ գործառույթը չի անում, և էն նույն մաքսատուրքն եք թողնում, որ լրացուցիչ գործառույթ է անում:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Ավետիսյան:

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Պարզ բան եմ ասում: Եվ էս խնդիրները, եթե կան, և, ամենակարևորը, երկո՞ւ տարի էր պետք՝ հասկանալու, որ դուք կրկնակի վճար եք գանձում՝ համապատասխան ծառայություն չմատուցելով տնտեսավարողների՞ն: Այսինքն՝ երբ բերում էիք էդ փոփոխությունն ուղիղ 2 տարի առաջ, էս ամեն ինչն ի՞նչ էր, տենց բա՞րդ էր պարզ դառնալու համար...

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Ավետիսյան:

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-…Եվ համապատասխան ձևով ամբողջական նախագիծ բերելու:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Եզրափակիչ ելույթների կարիք տեսնո՞ւմ եք: Համեցեք:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես կանդրադառնայի նախագծի հիմնավորման մեջ անգամ բերված էն դրույթներին, որոնք ասում են հետևյալը. 2022 թվականին օրենք է փոխվել, պարոն Ավետիսյան, օրենքի դրույթներն ուժի մեջ են մտել 2023-ին: Նախ՝ խոսքը վերաբերում է 2 կամ 3 տարվա կամ 1 տարվա առնչվող ձեր դիտարկմանը: Ընթացքում մենք զգացել ենք անհրաժեշտությունը, որ դա լրացուցիչ բեռ է, և էդ բեռից ազատվելու համար ներկայացրել ենք էս առաջարկությունը, և կարծում ենք, որ ինքը, իրոք, ավելորդ է։ Հիմա, ինչ վերաբերում է գործառույթների իրականացմանը, շատ ճիշտ եք ասում: «Սննդամթերքի անվտանգության պետական վերահսկողության մասին» օրենքում էդ գործառույթները՝ փաստաթղթային զննման գործառույթները, անցել են մաքսային մարմնին, որովհետև սահմանին պիտի լինեն միայն Ազգային անվտանգության ծառայությունը և մաքսային մարմինը։ Իսկ ես նշեցի, թե էդ գործ անելը նշանակում է, որ էն փաստաթուղթը, որ իրենք տվել էին՝ թույլատվական փաստաթուղթ արտահանման համար: Դա հո մաքսային մարմի՞նը չի տալիս: Ես ասացի, որ մեկ պատուհան համակարգի միջոցով լիազոր մարմինները, այդ թվում՝ նաև Սննդի անվտանգության տեսչությունը, տալիս է էն փաստաթուղթը, որի հիման վրա էդ ապրանքը պիտի արտահանվի կամ ներմուծվի։ Հիմա էդ գործառույթը, էսպես թե էնպես, անում էին, բայց սահմանին դրա փաստաթղթային զննման համար սահմանված էր վճար: Հիմա սահմանի փաստաթղթային զննումն իրականացնում է մաքսային մարմինը: Մենք ասում ենք՝ երբ մաքսային մարմինը զննում է, ինքը զննում է մաքսային ձևակերպում անելու համար. Միանշանակ, զննում է նաև էս գործառույթն իրականացնելու համար, որը սահմանված է «Սննդամթերքի անվտանգության պետական վերահսկողության մասին» օրենքով, և ասվում է՝ քանի որ պետական տուրք է սահմանված սրա համար, էն վճարը տեսել է, կարծում է, որ ավելորդ է: Մենք պետական տուրքի գանձման դրույթները թողնում ենք անփոփոխ: Իմիջիայլոց, փոխել ենք էդ դրույթները, և փետրվարի 1-ից դրանք կլինեն այլ դրույքաչափերով, և հանում ենք ՍԱՏՄ օրենքով սահմանված էն վճարի չափը։ Թերևս, այսքանը: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Այլ եզրափակիչ ելույթ ունե՞նք: Շնորհակալություն։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։ Է՞ս: Լավ, պարոն Ռուբինյան:

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Մաքսային կարգավորման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արթուր Մանուկյան։ Համեցեք:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում ««Մաքսային կարգավորման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Ի՞նչ ենք առաջարկում կարգավորել նախագծով: Ներկայումս մաքսային կանոնների խախտման համար վարչական գործը քննելու և որոշում կայացնելու իրավունք ունեն միայն մաքսային մարմնի ստորաբաժանումների ղեկավարները, ինչպես նաև մաքսային մարմնի ղեկավարը։ Մենք առաջարկում ենք այստեղ պաշտոնատար անձանց շրջանակի ընդլայնում իրականացնել, և էն անձանց, որոնք անմիջականորեն հայտնաբերում են մաքսային կանոնների խախտումը, հնարավորություն տալ, որ վարչական վարույթ իրականացնելու արդյունքում նաև կայացնեն որոշում այս առումով էն դեպքում, եթե իրավախախտը չի առարկում, և գործի հանգամանքներն ամբողջությամբ պարզված են: Միաժամանակ առաջարկում ենք նաև, որ եթե իրավախախտը համաձայն չէ, բնականաբար, վարչական վարույթը կիրականացվի «Վարչական վարույթի մասին» օրենքով սահմանված կարգով իր բոլոր ընթացակարգերով: Միաժամանակ սահմանվում է, որ եթե վարչական գործը քննող մեկ մաքսային մարմինը, որտեղ հայտնաբերվել է մաքսային կանոնների խախտում, իսկ անձի բնակության վայրն ավելի հեռու է և ավելի մոտիկ է ըստ տեղակայման վայրի մաքսային մարմնի այլ ստորաբաժանման, ապա գործը կարող է տեղափոխվել մաքսային մարմնի այդ այլ ստորաբաժանում, որպեսզի էդտեղ իրականացվի վարույթը: Ընդ որում՝ նաև նախատեսել ենք էլեկտրոնային ծանուցման եղանակները՝ մաքսային գործի քննության ընթացքում հայտնաբերված խախտումների առումով լսված լինելու իրավունքն ապահովելու համար մաքսային կանոնների խախտում իրականացնող անձի համար: Միաժամանակ, քանի որ Քրեական դատավարության օրենսգրքի 180-րդ հոդվածով մաքսային մարմինը նախաքննություն իրականացնող մարմին չի հանդիսանում, «Մաքսային կարգավորման մասին» օրենքում պահպանվել են որոշակի դրույթներ էդ առումով: Դրանք ճանաչում ենք հանել, որովհետև այլևս նման գործառույթ մաքսային մարմինը չի իրականացնում։

Նախագծի ընդունման արդյունքում կհստակեցնենք մաքսային մարմինների անունից մաքսային կանոնների խախտման վերաբերյալ գործերը քննելու և որոշում կայացնելու իրավունք ունեցող պաշտոնատար անձանց շրջանակը, կհամակարգենք մաքսային կանոնների խախտման վերաբերյալ գործերով ծանուցումների հետ կապված հարաբերությունները։ Թերևս, այսքանը: Եթե հարցեր կլինեն, սիրով կպատասխանեմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերի համար հերթագրում:

Հարակից զեկուցող՝ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ… Հա, պարոն Բագրատյան, դե. շուտ սեղմեք, էլի, տենց ո՞նց կլինի, չեմ հասցնում տեսնել: Խնդրեմ, պարոն Բագրատյան:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պարոն Սիմոնյան ջան, շնորհակալություն տեխնիկական հնարքներն ինձ հուշելու համար, բայց ես ուզում եմ նախ… Ես, ճիշտն ասած, էս հարցը չէի տա, բայց հատուկ տվել եմ, որովհետև տեսնում եմ՝ դուք շտապում եք, որ շուտ քվեարկենք:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ես չեմ շտապում:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Հիմա ասեմ. ուրեմն, մենք եկել ենք էստեղ աշխատելու համար, ժողովուրդ ջան: Լիքը լուրջ հարցեր կան: Դուք ուզում եք ո՞ւր էթաք, կոխըցրած սենց շուտ-շուտ քվեարկեք, հարց մի մտեք, ձեն չհանեք, սուս… Չի կարելի, ժողովուրդ ջան: Մենք աշխատավարձ ենք ստանում և բարձր աշխատավարձ ենք ստանում: Եվ պետք է մեր հարցերով պարզաբանենք էս օրենքները: Հիմա, մենք օրենք ենք ընդունել, առավոտյսն հարցրեք, եթե մի քաղաքացի իմանա, թե Էս օրենքն ինչի մասին է, ականջներս կկտրեմ: Բա, ինչո՞ւ եք եկել: Եկեք պարզաբանեք, մարդիկ իմանան, թե ինչ ենք քննարկում, ինչու ենք հավաքվել: Եթե շտապում ենք, ժողովուրդ ջան, եկեք սենց պայմանավորվենք. նախագիծը բերենք, ոչ էլ զեկուցենք, քվեարկենք, գնանք: Պրոբլեմ կա, շատ պրոբլեմ ունենք մեր տնտեսության մեջ: Եկեք աշխատենք: Եթե շտապում եք, ով շտապում է, թող գնա, մենք մնանք, աշխատենք, ժողովուրդ ջան: Էս է իմ ասածը: Հարցս էլ ուղղում եմ ձեզ: Կոնկրետացրեք, պարոն Մանուկյան, հիմա մաքսախախտման համար ո՞ր մարմինն է հստակ պատասխանատվության ենթարկելու մաքսախախտին: Շնորհակալություն:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Մաքսային կանոնների խախտման համար միանշանակ մաքսային մարմինն է ենթարկվելու պատասխանատվության, պարոն Բագրատյան, ուղղակի էստեղ առաջարկվում է վարչական վարույթի ընթացքում որոշում կայացնելու լիազորությունը վերապահել նաև այն պաշտոնատար անձին, որը հայտնաբերել է մաքսային կանոնների խախտումը: Սա է էս նախագծի ամբողջական իմաստը: Այսինքն՝ երբ սահմանին հայտնաբերվել է մաքսային կանոնների խախտում, էդ գործը մինչև գալիս է այլ ստորաբաժանում, մինչև գնում է ծանուցումների, լսումների ամբողջ էդ ընթացակարգով, անցնում են օրեր, ժամանակ: Էդ մարդու բեռը կանգնած է սահմանին, ինքն սպասում է, բայց ինքը համաձայն է, տեսել է, որ իր մոտ կա կանոնների խախտում, ինքը պատրաստակամ է՝ վճարելու էդ տուգանքը, և շարունակելու իր ճանապարհը: Ինքը տանում է, ժամանակավոր պահպանման վայր է կանգնեցնում իր ապրանքը: Մեքենան սպասում է մինչև բոլորն ընթացակարգերն կիրականացվեն, կգա Երևան կամ այլ մաքսային մարմին՝ լսումների իրականացման ու կասի՝ ես համաձայն եմ, տուգանեք: Ի վերջո, պրոբլեմ է ստեղծվելու: Դրա համար ասում ենք՝ եթե գործի քննության համար բոլոր փաստերը բավարար են, ու եթե իրավախախտը համաձայն է սահմանին…

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ավարտեք:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

- …Միանգամից էնտեղ իր որոշումը կայացնի: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք: Պարոն Բագրատյան, բայց ձեզ ո՞վ էր բան ասել, որ դուք տենց վրդովվեցիք, ուզում եմ հասկանալ:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պարոն Սիմոնյան, սկզբից ասում էիք… (Խոսակցություն դահլիճում):

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Չէ, պետք չէ ինձ պատասխանել: Անջատեք բարձրախոսը:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Ինչո՞ւ հարց չեք տալիս:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Անջատեք բարձրախոսը: Պետք չէ ինձ արձագանքել. դուք ձեր ժամանակ խոսեցիք: Որևիցե մեկը որևիցե մեկին չի շտապեցրել, էլ չեմ ասում, որ տախտակի վրա, ուղղակի, չի երևում, երբ ես նայում եմ, որ ձեզ ձայն տամ: Դուք մշտապես, երբ ուզեցել եք հարց տալ, տվել եք: Եվ խնդրում եմ չընդհանրացնել և որևիցե մեկին էստեղ չմեղադրել ինչ-որ տեղ շտապելու համար: Ես, հաստատ, տեղ չեմ շտապում: Շնորհակալություն: Չունի արձագանք: Զբաղեցրեք ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցող՝ Տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ Բաբկեն Թունյան: Համեցեք:

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Մանուկյանն արդեն ներկայացրեց նախագիծը: Քննարկել ենք տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում: Կարգավորումների հետ հիմնականում համաձայն ենք, միայն մի դրույթ կա, որի հետ, էսպես ասած, հաշտ չենք եղել թե՛ իրավական առումով, թե՛ բովանդակային առումով: Հարցը վերաբերում է ծանուցումների համակարգին: Այսինքն՝ այսօր գործող կարգավորումների համաձայն՝ հարկային մարմինը պարտավոր է ծանուցել կոնկրետ խախտում կատարած ֆիզիկական անձին: Հիմա առաջարկվում է, որ խախտում կատարած աշխատակիցը համարվի պատշաճ ծանուցված, եթե էդ ծանուցումը կատարել է գործատուն, այսինքն՝ էդ պատասխանատվությունը դրվում է գործատուի վրա: Մենք դրա հետ մի քիչ համաձայն չենք էն առումով, որովհետև ծանուցելը պետության պարտավորությունն է, և հասկանալի է, թե ինչի համար է այս փոփոխությունն արվում. որպեսզի գործընթացներն ավելի արագ տեղի ունենան, բայց գտնում ենք, որ դա այդքան էլ արդար չէ: Այսինքն՝ էն գործը, որ պիտի պետությունն աներ, ստացվում է, որ պետությունը դնում է տնտեսավարողի վրա, ու տնտեսավարողին էլ պիտի պատասխանատվության ենթարկի իր գործը չկատարելու համար: Սա առաջինից երկրորդ ընթերցում կքննարկենք, առաջին ընթերցման համար մնացած կարգավորումների հետ համաձայն ենք: Էնպես որ, կոչ եմ անում կողմ քվեարկել։ Եվ, քանի որ ուզում եմ ժամանակը խնայել, որպեսզի առանձին ելույթ չունենամ, ես հիմա արդեն ոչ թե որպես հարակից զեկուցող, այլ որպես պատգամավոր՝ ուզում եմ անդրադառնալ նախորդ հարցի հետ կապված մի դրույթի, որովհետև դա շատ կարևոր է:

Պարոն Ավետիսյան, իրականում կարևոր փոփոխություն է տեղի ունեցել ու դրական փոփոխություն, որովհետև ժամանակին, երբ տնտեսավարողները սահմանը հատում էին, իրենց մոտենում էր մաքսային ծառայության աշխատողը, ՍԱՏՄ աշխատողը, ինչ պետական կառույց կար, գալիս էր տնտեսավարողին, սահմանի վրա ամեն մեկն իր ստից պեչատը դնում, գնում էր: Հիմա որոշվել է, որ մարդկանց կյանքը հեշտացվի, ու էդ վիզուալ մոնիտորինգի կամ հսկման գործառույթը տրվել է մաքսային ծառայությանը: Իհարկե, մաքսայինի աշխատողը չի իմանալու՝ էդտեղ մասնագիտական առումով խորքային խնդիր կա՞, թե՞ չկա, բայց զննումն իրականացնելու է, ու հետագա գործառույթներն արդեն կատարելու է ՍԱՏՄ-ը։ Մենք էս փոփոխությանը երկար ենք նախապատրաստվել, անգամ սահմանային անցակետեր ենք այցելել, որ տեսնենք, թե իրականում էդտեղ ինչ է կատարվում: Եթե սա շատ լավ սկսի աշխատել, իմ կարծիքով, սա դրական փոփոխություն է: Հիմա էն մարդիկ ի՞նչ վատ բան են արել: Եկել, ասում են՝ քանի որ էդ գործառույթը, որ պիտի ՍԱՏՄ-ն աներ, բայց, փաստացի, չի անում, էդ մասով էլ եկեք հօգուտ տնտեսավարողի փոփոխություն անենք: Հիմա դուք ասում եք՝ ինչո՞ւ էն ժամանակ չեք արել: Է, էդտեղ ինչո՞ւ գլխից էդպիսի բան չենք արել: Կարելի է հարցերին էդ տեսանկյունից նայել: Էնպես որ, կարծում եմ՝ շատ լավ փոփոխություն է, հակառակը, մենք պիտի գնալով հասնենք նրան, որ սահմանի վրա թե՛ տնտեսավարողին, թե՛ ֆիզիկական անձին հնարավորինս քիչ պետական մարմիններ մոտենան և անհանգստացնեն, իսկ էդ խնդիրը մենք, իրոք, ունենք, որովհետև մարդկանց բեռնախցիկները Հայաստանի սահմանին 3 անգամ բացում են: Ես հիմա, առաջիկայում մի հատ այց ունեմ: Անհամբեր սպասում եմ, թե իմ բեռնախցիկը քանի անգամ են բացելու, ըստ այդմ՝ էս հարցին մի հատ էլ կանդրադառնանք։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ընդմիջում, հարգելի գործընկերներ։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՌՈՒԲԵՆ ՌՈՒԲԻՆՅԱՆԸ

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք քննարկել Կառավարության կողմից ներկայացված «Մաքսային կարգավորման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը: Այժմ կարող եք հերթագրվել հարակից զեկուցող Բաբկեն Թունյանին հարցեր ուղղելու համար: Հերթագրում: Մինչ այդ բոլոր պատգամավորներին հրավիրում եմ դահլիճ, որովհետև շուտով քվեարկություն ենք ունենալու: Թադևոս Ավետիսյան:

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Պարոն Թունյան, հարցս վերաբերում է նախորդ նախագծին, որովհետև դուք նորից անդրադարձաք և, ըստ էության, փորձեցիք հիմնական այն թեզը, որ ես էի առաջ քաշում, այլ ձևով մեկնաբանել, դրա համար նորից կրկնում եմ այն պնդումը, ինչ արել եմ: Տեսեք, դուք ասում եք, որ լավ բան են արել: Հասկացանք, որ լավ բան են արել: Խնդիրն այն է, որ երկու տարի առաջ, երբ այդ օրենքը փոխվում էր, մի մարմնից, պարզ բան եմ ասում, գործառույթը մեկ այլ մարմնի էր տրվում, այդ տուրքը հենց այդ ժամանակ պետք է հանվեր. և 2 տարի շարունակ չվճարեին այդ պետական տուրքը: Խնդիրը սրա մասին է, այսինքն՝ այստեղ բարդ բան չկար, այն ժամանակ օրենքի փոփոխության ընթացքում հասկանալու: Սա՝ մեկ:

Երկրորդը, պարոն Թունյան, խոսքը վերաբերում է շատ կարևոր հետևյալ արձանագրմանը. եթե գործառույթն անհրաժեշտ չէ, ոչ թե տուրքը պետք է հանվի, այլ գործառույթը պետք է վերացվի:

Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Ավետիսյան, 2 տարի չկա, 2023 թվականին է այդ կարգավորումն ընդունվել, դա՝ մեկ:

Երկրորդ., որպեսզի դուբլիկացիա չլինի, գործառույթը հիմա կատարում է մաքսային ծառայությունը, այսինքն՝ փաստաթղթային ստուգումը կատարում է մաքսային աշխատողը:

Մի բանի հետ համաձայն եմ, որ այդ փոփոխությունը կարելի էր, որպեսզի լրացուցիչ վճարում չլինի, անել զուգահեռաբար, բայց իմ կարծիքով, հիմա, որ անում ենք, դա էլ վատ չէ: Ամեն ինչ ի սկզբանե կանխատեսել, ցավոք սրտի, հնարավոր չէ, նաև կարծում եմ, որ եթե մեր ընդդիմությունը մի քիչ ավելի ակտիվ մասնակցեր նիստերին, կարող էր ինքն էլ առաջարկել: Կարող է մեր աչքից մի բան այդ պահին վրիպել է, բայց դուք էլ այստեղ անելիք ունեք, և եթե առաջարկեիք, այդ ժամանակ էլ կքննարկեինք: Շնորհակալություն:

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք:

Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Դե, ակտիվ մասնակցում ենք, նեղվում եք, հակառակի դեպքում դա եք ասում, մի քիչ հասկանալի չէ, ոնց որ, ես այդքան շատ մանևրելու սովորություն չունեմ, բայց և այնպես, տեսեք, մի պարզ բանի մեջ, պարոն Թունյան, նորից ակնհայտորեն, այստեղ կանգնած, մի պարզ բանի մեջ էլի փորձում եք իրականությունը քողարկել: Ասում եմ՝ այդ նախագիծն ընդունվել է 2022 թվականի հուլիսի 6-ին, ասում եք՝ 2 տարի չէ, հլը, մի հատ հաշվեք, տեսեք՝ ինչքան է, հիմա որ ամիսն է, որ թիվն է: Պարզ բան է, չէ՞: Հիմա, եթե այդքան պարզ բաների մեջ մենք չենք կարողանում ճշմարտությունը բերել և մարդկանց, բա էն բարդ ընթացակարգային հարցերի մեջ կլինի՞ բանավիճել և հասնել ճշմարտության: Ընդունվել է այդ ժամանակ, շատ էլ որ ուժի մեջ է մտել հունվարի 1-ից, բայց ընդունվել է այդ ժամանակ, քննարկվել է Ազգային ժողովում և հանգուցալուծվել: Այդ ժամանակ պետք է խնդիրը լուծվեր, ոչ թե կիրառման ժամանակ, որովհետև նախագիծը քննարկում, ընդունում են, հարցերը լինում են այդ ժամանակ, ոչ թե ուժի մեջ մտնելու ընթացքում:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ավարտեք: Շնորհակալություն:

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Պարոն Ավետիսյան, ուժի մեջ մտնելուց հետո է օրենքն սկսում աշխատել: Այսինքն՝ եթե մենք օբյեկտիվորեն ուզում ենք հասկանալ, թե դա ոնց է ազդում քաղաքացիների և տնտեսավարողների կյանքի վրա, ուժի մեջ մտնելու պահը պետք է հաշվենք: Ես էլ եմ համաձայն, որ ինչքան շուտ արվեր, այդքան լավ, բայց, եթե ամեն ինչ ի սկզբանե հնարավոր լիներ մաթեմատիկական ճշգրտությամբ հաշվարկել, մենք ամեն օր 30-40 հարց՝ տարբեր օրենքներում փոփոխություն կատարելու, չէինք ունենա:

Ինչ վերաբերում է նիստերին մասնակցությանը, ես նեղվում եմ նրանից, որ դուք նիստերին չեք մասնակցում, իսկ այն, որ նիստերին մասնակցում եք, դրանից ոչ մեկը չի նեղվում, առավել ևս՝ քննադատություններից չեն նեղվում մեր գործընկերները, և, առիթից օգտվելով, ուզում եմ հրավիրել մեր հանձնաժողովի անդամ ձեր գործընկեր պատգամավորներին՝ պարոն Սաղաթելյանին և պարոն Սիմոնյանին: Ձեր մասով որևէ խնդիր չկա, դուք բոլոր նիստերին պարտաճանաչ մասնակցում եք և կառուցողական քննադատություններ էլ, առաջարկներ էլ անում եք: Պարոն Սիմոնյանը մի ժամանակ մասնակցում էր, իսկ պարոն Սաղաթելյանին երբեք չենք տեսել հանձնաժողովի նիստում: Առաջարկում եմ առաջիկա նիստին գալ և քննարկվող նախագծերի շուրջ, պարոն Սաղաթելյան, Ձեր դիտարկումները ներկայացնել: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արթուր Խաչատրյան: Պարոն Թունյան, հետ եկեք:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Ես, անկեղծ, չհասկացա, պարոն Թունյան, թե ինչու որոշեցիք պարզ հարցը քաղաքականացնել, բայց այստեղ՝ դահլիճում, կարծում եմ՝ կան մարդիկ, որոնք հիմա իշխանություն են, մի քանի տարի առաջ ընդդիմություն էին, և հանձնաժողովի մակարդակում ակտիվ մասնակցությամբ և առաջարկություններով շատ չէին փայլում: Վերջերս 2017 թվականին ընդդիմադիր մի պատգամավորի խոսքերն էի լսում. ասում էր. «Մեր բառապաշարից պետք է հանենք փոխզիջում բառը»: Այդ նախկին ընդդիմադիրը հիմա Հայաստանի Կառավարության ղեկավարն է:

Ամեն դեպքում, հարցս՝ այս նախագծին. լավ, տեսեք, ասում եք՝ եթե ՍԱՏՄ-ը չի անում, պետք է հանենք կամ տանք, որ մաքսավորն անի: Դրանք տարբեր գիտելիքներ են պահանջում, տարբեր ունակություններ են պահանջում: Եթե ՍԱՏՄ-ն ինչ–որ բան չի անում, ընդհակառակը, պարտադրեք, որ անի։ Ասում եք՝ ՍԱՏՄ-ը չի անում, դրա համար ի՞նչ անենք, հո չպե՞տք է 3 անգամ բացենք: Այդ մոտեցումը պետք է, ընդհանրապես, դուրս գա: Հարցը պետք է լինի, թե ինչու ՍԱՏՄ-ը չի անում, ես բառացիորեն ձեզ եմ ցիտում: Հասկանո՞ւմ եք, եթե մի ոչ պատասխանատու արտահանող լոլիկի մեջ ցեց գտնի, դա կարող է Հայաստանի ամբողջ լոլիկի արտահանման վրա էական ազդեցություն ունենալ:

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Պարոն Խաչատրյան, այս հարցը նրանից է ծագում, որ դուք ուշադիր չեք եղել, երևի, թե ինչն է փոխվել: ՍԱՏՄ-ի մասնագիտական գործառույթը, ֆունկցիաները կատարելու առումով որևէ մեկն իր փոխարեն չի կատարում: Խոսքը վերաբերում է փաստաթղթային ստուգմանը: Ավելի պարզ ասեմ: Պատկերացրեք, որ դուք գնում եք այլ երկիր, և օդանավակայանում այդ աշխատողը, որը ձեզ սպասարկում է չեքինի տեղում, ասենք՝ մի հոգու տեղը լինի 3 հոգի, մեկը ձեր անձնագիրն ստուգի, մեկը տոմսդ տա, մեկը ճամպրուկը դնի, բիրկան վրան փակցնի, մի 4 հոգի կարող է լինել: Հիմա, մենք կրճատել ենք, ասում ենք՝ որպեսզի ամեն մեկն իր հերթին չգա, տնտեսավարողին անհանգստացնի, եկեք այս ֆունկցիան թողնենք մաքսային ծառայությանը, բայց մասնագիտական եզրակացությունը, դրանից հետո անհրաժեշտ գործողությունները ՍԱՏՄ-ն ինքն է իրականացնելու: Սա է ամբողջ հարցը, իսկ քաղաքականացնելը, ձեր խոսքերով ասեմ՝ Ազգային ժողովի ամբիոնը քաղաքական ամբիոն է, և ցանկացած հարց այստեղ քաղաքականացնելու իմաստով ես դեռ շատ պետք է այստեղ հետևեմ ձեր ելույթներին, որպեսզի այդ հարցում ձեր նման մասնագիտական որակներ ձեռք բերեմ:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շատ լավ է, որ հետևում եք ելույթներին, շատ լավ է, գովելի է, մյուսներին էլ եմ խորհուրդ տալիս, բայց պրոբլեմն առաջացավ նրանից, որ ես ձեզ լսեցի, և դուք ասացիք՝ ՍԱՏՄ-ը չի անում, եկեք հանենք: Ամեն դեպքում, եթե ինչ-որ պետական մարմին չի անում մի բան, դա պատճառ չէ, որ այդ մարմինը վերացնեք, եթե, իհարկե, այդ գործառույթը պահանջված է, իսկ ՍԱՏՄ-ի գործառույթը խիստ պահանջված է՝ հաշվի առնելով թե՛ «Ռոսպոտրեբնադզոր»-ի, թե՛ «Ռուսսելխոզնադզոր»-ի նաև քաղաքական գործառույթը, և հաշվի առնելով այն, որ ձեր կառավարությունը, որը խոսում է դիվերսիֆիկացիայի մասին, ջարդուփշուր է արել Հայաստանի տնտեսական դիվերսիֆիկացիան, և դեպի Եվրոպական միություն արտահանումները կազմում են ընդամենը մեր արտահանումների խղճուկ 3.5 տոկոսն այս տարվա առաջին կիսամյակի կտրվածքով: Շնորհակալություն:

Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Պարոն Խաչատրյան, միգուցե ես խոսքս մի քիչ լավ չեմ ձևակերպում: Խոսքը գործառույթի մասնագիտական պարտականությունների կատարման մասին չէ: Խոսքը փաստաթղթերի ստուգման պրոցեսի մասին է, և արվել է նրա համար, որ մեքենային կամ տնտեսավարողին հնարավորինս քիչ անհանգստացնեն: Իմ կարծիքով, այդ փոփոխությունը հակառակ կողմից ներկայացնելու համար մեծ ցանկություն և տաղանդ պետք է ունենալ:

Ինչ վերաբերվում է Ձեր ելույթներին, այո, ես ուշադրությամբ հետևում եմ ոչ միայն ելույթներին, նաև Ձեր ֆեյսբուքյան գրառումներին, հարցազրույցներին, և օրինակ՝ ձեր դեպքում, պարոն Խաչատրյան, քանի որ առիթը կա, ասեմ, վերջերս ինձ ձեր մի գրառումը շատ հետաքրքրեց, երբ դուք հակադրել էիք վարչապետի վանաձորյան այցն Ադրբեջանի նախագահի՝ Իտալիա կատարած այցին, վերջում էլ կոչ էիք արել՝ ծափ տալ: Դա նույնն է, ոնց որ ես հիմա հակադրեմ և ասեմ՝ մինչ մեր պատգամավորներից մեկը մեկնում էր, չգիտեմ, ինչ-որ երկիր՝ բանակցությունների, դուք այդ ժամին մտել եք, ասենք՝ ցայվել եք: (Ծիծաղ դահլիճում): Դրանք ի՞նչ կապ ունեն իրար հետ: Դրա համար ես խնդրում եմ սրանից հետո այդ համեմատություններն այնպես անել, որ իրար հակադրելու բան լինի: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում: Դուք, նավսյակի, զգույշ եղեք, մարդ ես: Շնորհակալություն: Մտքերի փոխանակության համար գրանցված պատգամավոր չկա: Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք: Ո՞չ: Հարգելի պատգամավորներ, վերջին հարցն եք քննարկում, որից հետո տեղի կունենա քվեարկություն:

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Հիմնական զեկուցող՝ Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արթուր Մանուկյան: Համեցեք պարեն Մանուկյան:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը: Ի՞նչ ենք առաջարկում նախագծով:

Առաջինը. անդրադառնում ենք հարկի գումարները սահմանված ժամկետից ուշ վճարելու համար սահմանված տույժերի չափին: Բոլորս հիշում ենք, որ դեռևս 2020 թվականի ապրիլ ամսից մենք օրենքով վերափոխեցինք տույժերը, կորոնավիրուսով պայմանավորված՝ կորոնավիրուսի տնտեսական հետևանքների վերացնելու առումով, նաև սուբյեկտների ընթացիկ իրացվելիության խնդիրը նկատի ունենալով՝ տույժի չափը վերանայել ենք, օրական 0,075 տոկոսից փոխել ենք 0,04 տոկոսի:

Նշեմ նաև, որ մինչև Հարկային օրենսգիրքը տույժերն ավելի մեծ չափ էին կազմում՝ 0,15 տոկոսի չափով էր կազմում յուրաքանչյուր օրվա համար, բայց ոչ ավելի քան 365 օրվա համար էր հաշվարկվում: Հարկային օրենսգրքով 2018 թվականի հունվարի 1-ից սահմանվել է 0,075 տոկոս, բայց ոչ ավելի քան 730 օրվա համար: Մենք 2000 թվականից այդ չափը վերանայել ենք և սահմանել ենք 0,04 տոկոս:

Նկատի ունենալով, որ, նախ՝ հարկային վարչարարության տեսանկյունից, հետո՝ ապառքների գանձելիության տեսանկյունից, և ի վերջո, նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ տույժի չափը, ըստ էության, համադրելի չէ, օրինակ՝ կազմակերպությունների կողմից բիզնես վարկերի համար վճարվող տոկոսաչափերին, նաև վճարումն ուշացնելու համար պատասխանատվության միջոցների և տուժանքների տեսքով, և այն, որ վերացել են նաև 2020 թվականին առկա այն հանգամանքները, որոնք պայմանավորված են կորոնավիրուսի և դրա հետևանքների վերացման անհրաժեշտությամբ, առաջարկում ենք տույժի չափը վերականգնել մինչև կորոնավիրուսը գործող չափով, այսինքն՝ 2025 թվականի հունվարի 1-ից սահմանել օրական տույժի չափը 0,075 տոկոսի չափով, վերականգնել այն իրավիճակը, որը կար մինչև 2020 թվականը:

Մյուս փոփոխությունը, որն առաջարկում ենք. մենք Հարկային օրենսգրքում մի դրույթ ունենք, որն ասում է հետևյալը. վաղեմության ժամկետից առաջ դու կարող ես ավելացնել, ստուգման ժամանակ կարող ես ներկայացնել հաշվարկներ, որոնք կարող են ավելացնել հարկային պարտավորությունները կամ նվազեցնել դեբետային գումարները: Նույն դրույթն ուսումնասիրության համար սահմանված չէ, ուղղակի այստեղ հստակեցնում ենք, որ այդ դրույթն աշխատում է նաև ուսումնասիրությունների դեպքում:

Հաջորդ հարցը, որով առաջարկում ենք օրենքում կատարել լրացում. առաջարկում ենք նախատեսել, որ հարկային վարչարարությանն աջակցելու համար հարկային մեխանիզմներ ներդնելու նպատակով Կառավարությունը կարող է սահմանել հարկային վարչարարությանն աջակցման ծրագրեր, նրանց իրականացման կարգն ու ժամկետները: Հարկային օրենսգրքով սահմանում ենք լիազորող նորմ, որպեսզի Կառավարությունը հետագայում հնարավորություն ունենա՝ աջակցության ծրագրեր սահմանել: Դրանք կլինի հետվճարի տարբեր մեխանիզմներ, քննարկվում են բոլոր մեխանիզմները և դրանց հնարավորության հարցը: Այդ աջակցության ծրագրերը սահմանելու համար, ուղղակի, մեզ օրենսգրքով պետք է օրենքով լիազորող նորմ, որ այդ ծրագրերն ընդունենք, և առաջարկում ենք Հարկային օրենսգիրքը լրացնել այդ նորմով ևս: Այսքանը, շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերի համար հերթագրում: Թադևոս Ավետիսյան:

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Պարոն Մանուկյան, Դուք չհիմնավորեցիք հարկային բեռի կամ տույժի ավելացումը, ըստ էության, որովհետև, ընդամենը, ի՞նչ եք ասում, և, միանգամից ասեմ, որպեսզի մեր հայրենակիցների համար էլ պարզ դառնա, այն նպատակը, որ ձևակերպել եք, և այն լուծումը, առնվազն, իրար հետ, ուղղակի, կապ չունեն, և դրված նպատակը նույնիսկ ձեր բերած լուծմամբ չի ապահովվելու: Հիմա, ինչի՞ մասին է խոսքը. Դուք ժամկետանց հարկային պարտավորությունների համար տույժն առաջարկում եք կրկնապատկել, որովհետև ասում եք՝ ժամանակին իջեցրել ենք, որովհետև քովիդ էր: Նախ՝ չկա այն տնտեսական, նաև վիճակագրական գնահատականը, թե տույժի իջեցումն ինչպիսի վատ հետևանքների է բերել հարկային պարտավորությունների կատարման իմաստով, որովհետև այդտեղ ուղղակի կապ չկա:

Երկրորդը. դուք ասում եք՝ համադրելի չէ, ենթադրենք՝ բանկերի համար կիրառվող տույժերի հետ, որովհետև, էդ տույժերը, ես ձեզ հիշեցնեմ, օրական միջինը, օրինակ՝ 0,13 տոկոս է։ Հիմա, ձեր բերած նախագծով՝ նախ՝ 0,75 տոկոսը և բանկային տույժերը, միևնույնն է՝ էլի տարբերությունն էական է, գրեթե կրկնակի ցածր է մնում, այսինքն՝ սենց թե նենց, դա չի բերելու նրան, որ հարկային պարտավորությունն առաջնային կատարեն։

Եվ երկրորդ կարևոր հարցը, ըստ էության …

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Մի րոպե, մի վայրկյան, հարգելիս, կարո՞ղ եմ ձեզ մի բան խնդրել: Մեկ-մեկ կնայե՞ք ժամացույցին, ես անընդհատ ձեզ ընդհատում եմ: Դուք նայեք, դուք ձեզ խմբագրեք, թե հարցը ոնց ձևակերպեք: Թող պատասխանի, հետո կարձագանքեք: Խնդրեմ, պարոն Մանուկյան, ձեզ հետ եմ, պատասխանեք:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Ես գիտեի, թե շարունակում էր: Շնորհակալություն հարցի համար, պարոն Ավետիսյան: Ասեմ հետևյալը. նախ՝ սկսեմ նրանից, որ Ձեր հարցը վերաբերում էր նրան, որ տնտեսական հիմնավորում չունի, հիմնավորումը կայանում է հետևյալում. այս տուժի չափը հնարավորություն է տալիս, որպեսզի սուբյեկտը հարկային պարտավորությունների կատարումը կարողանա հետաձգել այն պատճառով, որ տույժերի չափը բավականին ցածր է՝ համեմատած բանկին վարկի տոկոսի ու նաև էդ այդ գումարներն ուշացնելու համար տույժերի չափի հետ: Դուք բերում եք 0,13 տոկոսը, բայց, ըստ էության, ինքը միայն ուշացնելու համար տույժի գումարն է կազմում, վարկի համար կա, տեսեք, հիմա, եթե հաշվում ենք 0,04 տոկոսով, ինքը կազմում է 14,6 տոկոս տարեկան: Եթե պատկերացնենք, որ սուբյեկտը վերցնում է պետությունից վարկ…

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Թույլ տանք՝ արձագանքի: Խնդրեմ, արձագանք:

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-էդ թվերով բերեք չծանրաբեռնենք: Մի բան ակնհայտ է. նույնիսկ բարձրացումից հետո համադրելի չէ բանկային տոկոսին և համադրելի չէ բանկերից վերցված վարկային ուշացումների համար տույժերին: Այսինքն՝ միևնույնն է՝ եթե Ձեր ասած վարքագծով, մոտեցմամբ գանք, որ, անպայման, հարկ վճարողները ոչ թե ասենք, օրինակ՝ ազգի հերոսներ են, այլ, անպայման, փնտրում են հարկերից խուսափելու ճանապարհ, էս ձեր բերած կարգավորումից հետո նորից կարող են շարունակել մի փոքր ավելի քիչ էֆեկտիվ: Այսինքն՝ խնդրի լուծում չեք առաջարկել. ձեր դրած խնդրի լուծումը սրանով չի ապահովում։

Եվ հաջորդը. այսինքն՝ ինչո՞ւ եք ենթադրում, որ, անպայման, ուշացնում են ինչ-որ տնտեսական շահ ստանալու համար, շատ դեպքերում վատ վիճակում է գտնվում տնտեսավարող սուբյեկտը, խնդիրների առջև է կանգնում, և ստիպված է ուշանում, հիմա, դուք ասում եք՝ կարկուտը ծեծած տեղը թող ծեծի: Համ վատ է վիճակդ, չես կարողանում հարկդ վճարել, պարտավորությունդ կատարել, համ մենք քեզ դրա համար կպատժենք, որ ավելի քո վիճակը վատանա: Այսինքն՝ էս է Ձեր մոտեցումը:

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Խնդրեմ:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Այն տրամաբանությունը, որով դուք առաջարկում եք վերաբերվել հարցին, մենք դա չենք կիսում, պարոն Ավետիսյան, ասեմ, թե ինչու: Տնտեսավարող սուբյեկտը նախ՝ առաջին հերթին ի՞նչ է կատարում: Իր հարկային հաշվարկները ներկայացնում է՝ հարկերի գումարը ցածր հայտարարագրելով, նկատի ունենալով, որ հետագայում, երբ ինքը կտա ճշտված հաշվարկներ, տույժի դրույքաչափն այնպիսին է, որ իրեն ավելի ձեռք է տալիս, որ էդ տույժը վճարի պետությանը, քան թե այդ գումարներն օգտագործի այլ ճանապարհով: Դրանից բացի, թույլ ենք տվել, որ ստուգման ընթացքում ներկայացնեն ուսումնասիրության ընթացքում ճշտված հաշվարկներ, որի ժամանակ գործող օրենսդրությամբ միայն տույժեր են հաշվարկվում, տուգանքներ չեն հաշվարկվում: Տույժի չափի վերանայումը ևս նպատակ ունի՝ այստեղ հարկային կարգապահությունը բարձրացնելու, որպեսզի մարդիկ մտածեն, այսինքն՝ այսօր ինքը թույլ է տալիս խախտում, ստուգման ժամանակ հայտնաբերվում է, գիտի, որ ինքը տալու է տույժ, ընդամենը. 0.04 տոկոսի չափով, և տույժի դրույքաչափը բարձրացնելը, նախ՝ ապառքների ձևավորման կանխարգելիչ նշանակությունն ունի, հետո հարկային կարգավորումները բարձրացնելու նպատակ ունի:

Ինչ վերաբերում է, իհարկե, չմանրանանք այն թվերի մեջ… Ժամանակն ավարտվեց:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Սերգեյ Բագրատյան, համեցեք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Մանուկյան, ընդհանրապես, այն, ինչ-որ դուք անում եք, իրավունքի ուժ ունի, բայց արդյո՞ք դա նպատակին հասնելու լավագույն ճանապարհն է, այսինքն՝ ավելի ճիշտ չէ՞, որ մենք խրախուսենք արագ վճարումը, ոչ թե տոկոսը բարձրացնենք 0,04-ից 0,07, այլ խրախուսենք, որ եթե վճարի ժամանակին, ասենք՝ եթե մեկ ամսվա ընթացքում կառաջանա, պայմանական ասած, 2 տոկոս տույժ, պետք է այդ ժամանակ ասել, որ ամսվա վերջին վճարելիս դուք ազատվում եք այդ տույժից, այսինքն՝ մենք խրախուսելով գործարարին բերենք հարկային պարտավորությունները կատարելուն: Դուք ճիշտ նշեցիք, որ ձեր հաշվարկն ավելի շատ ստուգումների ժամանակ ճշգրտումներ անելուց չշահի գործարարը: Դուք ճիշտ արեցիք, որ էդ տեղեկացրիք, բայց իրականության մեջ մենք մեղավորության կանխավարկածով չգնանք, անմեղության կանխավարկածով գնանք: Հնարավոր է, որ գործարարը, իսկապես չունի միջոցներ՝ դա վճարելու, և այդ ժամանակ մենք ավելի չվնասենք իրեն: Խնդրում եմ ասեք, կշարունակեմ:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ձեր ասած բոլոր այդ կարգավորումները, ինչի մասին խոսում եք, իհարկե, քննարկման ենթակա են, եթե, իհարկե, կլինի դրա անհրաժեշտությունը, բայց մենք կարծում ենք հետևյալը. միջազգային փորձը, նաև մեր ամբողջ կարգավորումները վկայում են այն մասին, որ տույժի դրույքաչափի ցածր լինելը բերում է ապառքների բարձրացմանը, այսինքն՝ տույժի դրույքաչափը պիտի լինի բարձր, որպեսզի այդ հարկերը ժամանակին վճարվեն: Հարկերի վճարման համար կան խելամիտ սահմանված վճարման ժամկետներ, և պարտաճանաչ հարկ վճարողը պարտավոր է էդ սահմանված ժամկետներում հարկերը վճարել: Հիմա, առաջարկում եմ՝ իրեն շահագրգռելու կամ այլ տարբերակները, դրանք դնենք մի կողմ, էստեղ մենք ունենք խնդիր. որպեսզի հարկային կարգապահությունը չտուժի, տույժը պիտի լինի էն չափով, որպեսզի իր ազդեցությունը լինի համաչափ և իր կանխարգելիչ ազդեցությունն ունենա հարկի գումարները ժամանակին և ճիշտ չափով հայտարագրելու համար: Հետևաբար՝ կարծում ենք, որ 0,75 տոկոսին հետ վերադառնալը շատ ավելի օբյեկտիվ առաջարկություն է, քան մնացած այլ ճանապարհներով գնալը։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Մանուկյան, դուք ունեք գործիքակազմ, Պետական եկամուտների կոմիտեն գործիքակազմ ունի: Եթե գործարարն ուշացնում է հարկերի վճարումը, դուք արգելանք են դնում հաշվին, և այդ գումարը վճարվում է, այսինքն՝ եկած ցանկացած մուտք... Կարողանում եք ձեր խնդիրը լուծել՝ հարկային պարտավորությանն ուղղելով, հետևաբար՝ 0.07-ը չէ, որ ձեզ օգնելու է, էլի: Ասածս այն է, թե կա՞ հաշվարկ, թե դա ի՞նչ կտա, այսինքն՝ մեկ տարվա ընթացքում բյուջեում ինչքա՞ն գումար կարող ենք ունենալ այս փոփոխության արդյունքում: Կանխատեսելի՞ է այդ հաշվարկը, և հաշվարկը կանխատեսելի՞ է, թե, պայմանական ասած, տնտեսավարողի հետ մոտիվացիոն գործընթացներով աշխատելը, անձնական աշխատանք տանելը, բացատրելը և դաշտ բերելն ավելի էֆեկտիվ չեն: Արդյո՞ք էդպես է, թե՝ էդպես չէ: Ունե՞նք նման մոտեցումներ և վերլուծություններ, որ կարող ենք վստահաբար պնդել, որ մենք, օրինակ՝ թե 0,07 չէ, եթե 1 տոկոս անենք, ավելի արագ կվճարեն: Արդյո՞ք կա նման հաշվարկ: Շնորհակալ եմ:

Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Պարոն Բագրատյան, ուրեմն, պիտի ասեմ հետևյալը, որ, օրինակ՝ 2023 թվականին տույժերի գումարները, ընդհանուր դաշտում աշխատողների տույժերի հաշվարկը կազմել է մոտ 3,2 միլիարդ գումարի չափ: Ճիշտն ասած, մենք այս տույժերի դրույքաչափը բարձրացնելու առումով ոչ թե ֆիսկալ նպատակ ենք հետապնդում, այսինքն՝ ոչ թե ավելի շատ տույժերի գծով գումարներ բերել, որովհետև դա անվերջ չի կարող լինել, ես ձեզ թիվ ասեցի, որի հիման վրա չի կարելի մտածել, որ էս չափով բարձրացումն կբերի լրացուցիչ ֆիսկալ եկամուտներ։ Այստեղ ամենակարևորն էս դրույքաչափի կանխարգելիչ ազդեցությունն է, որպեսզի, ինչպես ճիշտ նշեցիք դուք, մենք ունենք, իհարկե, գործիքակազմ, 200 հազար դրամը հենց անցավ, մենք միանգամից ուղարկում ենք, որոշումներ ենք անում, 2025 թվականի հունվարի 1-ից հետո էլ նոր ընթացակարգերով կանենք, 1,5 միլիոնը գերազանցելու դեպքում արդեն կիրառում ենք արգելանք: Բայց մինչև էդ արդեն հայտի դառնալը մեզ համար շատ անհրաժեշտ է, որ սուբյեկտն իմանա, որ եթե ինքը հարկի գումարն ուշացրել է, ինքը պիտի վճարի 0,075 տոկոսը, որպիսի կարգավորումը սահմանված էր դեռևս 2018 թվականից մինչև 2020 թվականները։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Արծվիկ Մինասյան:

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Պարոն Մանուկյան, թեև Ավետիսյանն ու Բագրատյանը տվեցին հիմնական հարցը՝ հիմնավորվածության հետ կապված, կարծում եմ՝ այնուամենայնիվ, եթե հիմա չունեք ձեր ձեռքի տակ, առաջինից երկրորդ ընթերցման շրջափուլում գոնե կներկայացնեք կոնկրետ վիճակագրություն, ասենք՝ քովիդի պատճառով իջեցված տույժի չափը, չգիտեմ, էսքան բացասական հետևանք է ունեցել հարկային կարգապահության առումով։ Եվ դա թույլ կտա նաև ընկալել փոփոխության տրամաբանությունը:

Երկրորդը. ցանկալի է, որպեսզի ներկայացնեք, թե արդյո՞ք մասնագիտական կառույցների հետ քննարկվել է այս հարցը։ Խոսքը Գործատուների միության մասին է, Փոքր ու միջին բիզնեսի ասոցիացիաների մասին է և այլն։

Եվ, վերջապես, երրորդը հարցը վերաբերում է էս ընդհանուր փոփոխությանը, գաղափարախոսությանը: Արդյո՞ք, այնուամենայնիվ, ներկայումս էկոնոմիկայի տեսակետից սա կարող է նպաստել՝ ակտիվացնելու բիզնես միջավայրը, այսինքն՝ սա կարո՞ղ է այլ բացասական դրսևորում ունենա։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Մինասյան: Ես ձեզ ասեմ, որ, ուրեմն, տույժի այս չափը… Բնականաբար, երբ դուք հարցադրումը, տալիս եք, մտածում եք, թե երբ տույժն իջեցրել ենք, արդյո՞ք չեն աճել ապառքները: Իհարկե, աճել են: 2021 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ 300 միլիարդ է եղել, 2022-ին՝ որոշակիորեն պահպանվել է, 2023-ին՝ 321, իսկ 2024 թվականին՝ 341: Այսինքն՝ ինքը վկայում է այն մասին, որ ապառքները ևս աճի միտում են ունենում, բայց այստեղ ամենակարևորն այն է, որ երբ սուբյեկտը չի ներկայացնում իր հաշվարկը կամ գիտի, որ ստուգման ընթացքում է հաշվարկը ներկայացնելու, ինքն արդեն նախօրոք հաշվի է առնում, այսինքն՝ 0,04 տոկոս է տույժը: Հիմա, եկան, հայտնաբերեցին, այս 0,04 տոկոսով հաշվում է, եթե հիմա ես ճիշտ հաշվարկ ներկայացնեմ, վճարեմ, գալու են հայտնաբերեն, ընդամենն ի՞նչ եմ տուժելու՝ 0,04 տոկո՞ս: Հիմա ասում ենք, որ այս պարագայում, որպեսզի իր կարգապահությունը բարձրանա, ճիշտ կլինի, որ ինքը բարձր լինի: Ավելին, մենք շրջանառել ենք նախագիծը, և հանրային քննարկման դրված է եղել 0,15 տոկոսի չափով, այսինքն՝ մենք ասել ենք, որ ապառքների գանձելիությունն ապահովելու համար ճիշտ է, որ տույժի դրույքաչափը լինի բավականին բարձր, որպեսզի ինքն ապահովի իր կանխարգելիչ ազդեցությունը, բայց հետագայում դարձել է 0,075 տոկոս:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Պարոն Մանուկյան, տեսականորեն դատողությունը հասկանալի է: Ես խոսում եմ պրակտիկայի մասին, եթե դուք ունեք վիճակագրություն, օրինակ՝ տվյալներ, որ այ, 0,04 տոկոսի դեպքում հարկային կարգապահությունը տուժել է այսքան: Հիմա, Ձեր բերած թվերը ոչինչ չասացին, հակառակն ասացին, նկատի առնելով նաև Կառավարության կողմից հրապարակված տնտեսական աճը ֆորմալ առումով, նոմինալ առումով, հարկային մուտքերի աճը և այլն, խոսեց հակառակի մասին, այսինքն՝ իրականում, եթե հանենք, ուրեմն, ինֆլյացիայի մակարդակը, գումարենք դրան տնտեսական ակտիվության այն ցուցանիշները, որոնք հրապարակվում են, հարաբերական առումով, հակառակը, ավելի բարելավել է ստացվում է: Անզեն աչքով էլ է դա էդպես երևում: Իմ ասածը հենց դա է: Պրակտիկայում բերեք կոնկրետ ցուցանիշներ և ասեք, որ այս վերլուծությունները ցույց են տալիս, որ այսքան սուբյեկտ օգտվել են և խուսափել են հարկային պարտավորությունները ժամանակին կատարելուց կամ հայտարարագիրը ճիշտ ներկայացնելուց և էսպես շարունակ: Ի վերջո, կխնդրեի, որպեսզի անդրադառնաք մասնագիտացված կառույցների հետ քննարկման հարցին։

Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մասնագիտացված կառույցների հետ քննարկվել է, պարոն Մինասյան, իհարկե, քննարկում անցել է, նույնիսկ 0,19 տոկոս դրույքաչափ է նախօրոք նախատեսված եղել, ես նշեցի դրա մասին, իսկ իմ ասած թվերն ինչո՞վ են վկայում, որ հակառակն է, այսինքն՝ ես ասում եմ, եթե ապառքներն աճ են ունեցել, ուրեմն իրենք տույժի ցածր լինելու արդյունքում են։ Չէ, ներողություն, էս ես ասում եմ, որ, օրինակ՝ դրա մեջ մտած են նաև սնանկները, և ժամանակավոր դադարները, բայց գործող սուբյեկտների մասով մոտավորապես յուրաքանչյուր տարի ապառքի չափն աճել է: Դրանից բացի, եթե Ձեր ասած վերլուծությունը կատարվի, մենք պիտի ուղղակի հաշվարկ վերցնենք, ասենք՝ ստուգումների ընթացքում ինչքան են ճշտել, տույժեր ինչքան ենք հաշվարկել, դա բազմապատկենք 0,075-ով և ստանանք էն վնասի չափը, որ պետությունը կգանձեր այլ հավասար պայմաններում, եթե լիներ 0,075: Իհարկե, ակնհայտ է, որ այդտեղ վնասվում է պետությունը, որովհետև տույժերի չափը քիչ է եղել: Ակնհայտ է, որ վնասվել է այդտեղ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել Ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցող՝ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Հովիկ Աղազարյան: Համեցեք:

 Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի փոխնախագահներ, հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը: Օրենքի նախագիծը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, տրվել է դրական եզրակացություն: Շատ հարցերի միջոցով արդեն ահագին բաներ պարզվեցին, բայց էստեղ ես ուզում եմ էն միտքն առաջ տանել, որ ցանկացած օրենք նաև պետք է իր մեջ ունենա վարքագիծ դաստիարակելու միտում։ Հիմա, էս օրենքը ճիշտ այն դեպքն է, որն առաջին հերթին նաև վարքագիծ է դաստիարակում, հարկային կարգապահություն և այլն: Ասենք՝ պարոն Մանուկյանը հիմնավորեց, թե ինչո՞ւ դարձավ 0,04 տոկոս, որովհետև քովիդ էր, և այլն, հիմա վերադառնում ենք այդ մինչքովիդյան ժամանակին, և 0,075 տոկոս: Եթե մնում է 0,04 տոկոս, ապա տնտեսավարողի համար շատ ժամանակ նպատակահարմար է լինում՝ չշտապել և, ոնց որ, բանկից փող վերցնել ավելի ցածր տոկոսով, քան միջին տոկոսադրույքն է: Չէ՞ որ յուրաքանչյուր բիզնեսմեն, առանց որևէ բացասական բան դնելու սրա մեջ, մտածում է, թե ոնց անի, որ քիչ հարկեր վճարի: Յուրաքանչյուր բիզնեսմենի ուղեղում դա դրված է: Պետությունն էլ պետք է այնպես անի, որ այդ ճանապարհները փակի: Հիմա, սա այդ ճանապարհները փակելու մի տարբերակն է, որովհետև 0,04 տոկոսը բանկային տոկոսադրույքից ցածր է, միջին հաշվով, իսկ 0,075 տոկոսը տարվա կտրվածքով մի քիչ ավելի է, մոտ 60 տոկոսով ավելի է բանկային միջին տոկոսադրույքից:

Հիմա, տնտեսվարողն արդեն ինքը պետք է որոշի՝ ո՞ր ռեժիմով աշխատի, շուտ վճարի հարկերը, որպեսզի այդ տույժ-տուգանքները չվճարի, թե՞ ինչ-որ իմաստով մի որոշ ժամանակ ձգձգի, որովհետև այդ գումարներն իրեն պետք են:

Կոչ եմ անում՝ պատեհ պահին օրենքի նախագծին կողմ քվեարկել: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Պարոն Աղազարյան, կարող եք զբաղեցնել Ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում: Բաբկեն Թունյան։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Իրականում ես պարոն Մինասյանի հետ համաձայն եմ, որովհետև այդ թվերն իրականում վկայում են, որ բարելավում է տեղի ունեցել, որովհետև, եթե նայեք, թե մեր ընդհանուր հարկային մուտքերի մեջ տոկոսով ինչքան է ապառքների թիվը, կարող է պարզվել, որ նվազել է: Չնայած, այդտեղ էլ է մի քիչ ոչ միանշանակ, որովհետև, սրանից բացի, բազում այլ փոփոխություններ էլ են եղել: Իրականում շատ բարդ է իրական էֆեկտը հաշվել, բայց ես ուրիշ բանի մասին էի ուզում խոսել, որն ուղղակիորեն այս նախագծի հետ կապ չունի, բայց անուղղակիորեն կապ ունի և բավականին բուռն քննարկվում էր մի երկու շաբաթ առաջ: Խոսքը վերաբերում է 10 միլիոն դրամից ավելի հարկային պարտավորություններ ունեցողների հետ կապված մի նախագծի կամ գաղափարի, որտեղ առաջարկվում էր խրախուսող նորմը վերացնել: Այսինքն՝ եթե գործող կարգավորումներով մարդը, որն ունի լրացուցիչ առաջացած հարկային պարտավորություն, տանում և վճարում է տույժն ու տուգանքը, էդ ժամանակ պետությունն այլևս իր հետ հարց ու պահանջ չի ունենում, գործը կարճվում է, և ամեն մեկը շարունակում է զբաղվել իր գործով: Մամուլում շրջանառվող նախագծի համաձայն՝ առաջարկվում է 10 միլիոնից ավելիի դեպքում, ամեն դեպքում, գործը հասցնել մինչև դատարան, և հնարավոր է, որ մարդը հարկերը, տույժերն ու տուգանքները վճարելուց հետո, այնուամենայնիվ, նաև պատասխանատվության ենթարկվի և դատապարտվի: Հիմա, մենք էդ նախագիծը քննարկել ենք Կառավարության մեր գործընկերների հետ, քանի որ դրա վերաբերյալ անհանգստություն կար, ուզում եմ ասել, որ էդ տարբերակով էդ նախագիծը չի ընդունվելու: Մենք առաջարկել ենք մի քանի սխեմաներ: Քանի որ հիմնական հիմնավորումն այն էր, որ օրինապահ հարկ վճարողը և ուշացնողն անհավասար պայմանների մեջ չգտնվեն, հիմա այս տույժի բարձրացումն այդ խնդիրը որոշակիորեն լուծում է: Մենք կարող ենք առաջիկայում քննարկել նաև սպեցիֆիկ դեպքերի համար, երբ միտումնավոր սխեմաներ են կիրառվել, դրա արդյունքում ինչ-որ բաներ են կատարվել, ավելի բարձր տույժի տոկոս սահմանել կամ էդ դեպքերում էդ խրախուսող նորմը վերացնել, բայց ուզում եմ ասել, որ պիտի զգույշ լինենք, որովհետև շատ հաճախ, ինչպես մեր գործընկերները նշեցին, հարկային պարտավորությունը չկատարելը կամ ուշացնելը ոչ թե չարամտություն է, այլ, ուղղակի օբյեկտիվ, հանգամանքների բերումով։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արթուր Խաչատրյան, համեցեք:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Լավ, այս հարցում, կարծես թե համախոհություն կա: Խոսքը հետևյալին է վերաբերում՝ ապառք-հարկային եկամուտներ հարաբերակցությանը: Դիցուք, եթե հարկային եկամուտներն աճել են 10 տոկոսով, ապառքներն աճել են 9 տոկոսով, նշանակում է, որ հարկային կարգապահությունը բարձրացել է, դա էր խնդիրը, և Արծվիկ Մինասյանի հարցը դրան էր վերաբերում: Բանկի վարկային պորտֆելի մեջ դուք հո չե՞ք կարող, այսինքն՝ նշվում է, իհարկե, դասակարգված վարկերի ծավալը, բայց ավելի կարևոր ցուցանիշ է տոկոսը, թե պորտֆելի մեջ դասակարգված վարկերն ինչքան են: Դա՝ առաջինը, խնդրեմ դա հաշվի առնել և բացարձակ թվերի փոխարեն այդ հարաբերությունը ներկայացնել:

Մյուսը. եկեք նայենք տոկոս և կարգապահություն էլաստիկությունը. 0,04-ի ժամանակ կարգապահությունն ինչքան էր, 0,075-ի ժամանակ ինչքան էր, նախքան 0,04-ն ինչքան էր, այսքան՝ փորձենք հասկանալ, թե տոկոսադրույքի բարձրացումն ինչքանով է ազդում հարկատուների հարկային կարգապահության վրա: Առանց դրա գալ, ասել… Է, պարզ է, եթե թիվը բազմապատկես 1+0,04-ով, ավելի փոքր կլինի, քան եթե թիվը բազմապատկես 1+0,07-ով, եթե դա էլ որ 360 աստիճանի վրա հանես բարդ տոկոսադրույքով, պարզ է, որ մեծ է լինելու, բայց այդ տրամաբանությունը տուգանքը և տույժը որպես եկամտի աղբյուր դիտել է նշանակում, ինչը, ի դեպ, այս Կառավարության համար հենց այդպես էլ կա, որովհետև, եթե բացենք, նայենք, թե պետական եկամուտների աճում որն է ամենաշատ աճ ապահովել, որ տեսակը, ապա, գոնե առաջին կիսամյակում տույժերն ու տուգանքները, համեմատած նախորդ տարվա հետ, աճել են 20 տոկոսից ավելի: Դա նշանակում է, որ խայտառակ է հարկային վարչարարությունը:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Թադևոս Ավետիսյան, համեցեք:

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Այնուամենայնիվ, պիտի փաստենք նաև այս քննարկումներից հետո, որ այս նախագիծն իրապես մինչև վերջ քննարկված չէ և այն լավագույն լուծումը չէ, որը դրված նպատակի համար է: Ինչո՞ւ. որովհետև արդեն բազմիցս ասվեց, նախ՝ ըստ էության, ոնց-որ թե, խնդիրը գետնի վրա չկա, այսինքն՝ ապառքներն ավելի արագ չեն աճել, քան հարկային մուտքերը, այսինքն՝ էդպիսի խնդիր չի առաջացել, երբ, քովիդով պայմանավորված, տույժի դրույքաչափն իջեցվել է: Հիմա, երբ առաջարկվում է կրկնապատկել, խոսքը վերաբերում է ժամկետանց հարկային պարտավորությունների համար տույժերի դրույքաչափին, էդ կրկնապատկումը միևնույնն է, եթե 0,075 տոկոսը համեմատում ենք բանկում վարկային պարտավորության ժամկետանց կատարման տույժի հետ, նորից անհամադրելի է, գրեթե 2 անգամ պակաս է, և էդ դուք գրել եք ձեր տեղեկանք-հիմնավորման մեջ: Այսինքն՝ միևնույնն է, եթե կա ընտրության առիթ՝ վարկի տոկո՞սը մարել, թե՝ հարկը վճարել, որովհետև տույժից է վախենում հարկատուն, ապա ինքը վճարելու է վարկի տոկոսը, նորից հարկը մնալու է չվճարված։

Խոսեցինք նաև խթանիչ կարգավորումների մասին, գիտեք, երևի, դա առավելապես բխում է հենց այն մոտեցումից, որ, օրինակ՝ հարկատուն տուգանքի մատերիալ չէ, այսինքն՝ բխում է այն մոտեցումից, որ պիտի մոտենանք այն կանխավարկածով, որ առավելապես չունի հնարավորություն՝ ժամկետում վճարելու, այլ ոչ թե հակառակը, որ ամեն գնով ուզում է չվճարել, որովհետև ուզում է ավելի շատ օգուտ ստանալ կամ պետությանը խաբել։ Էդ դուք եք ասում, այսինքն՝ դուք հռչակում եք մի մոտեցում, բայց իրականում բերում եք Ազգային ժողով նախագծեր բոլորովին այլ մոտեցմամբ և կանխավարկածով:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Վահագն Ալեքսանյան: Հանո՞ւմ ենք: Եզրափակիչ ելույթ. համեցեք:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ենթադրում եմ, պարոն Խաչատրյան, որ ձեր բերած վիճակագրությունը վերաբերում էր, ընդհանրապես, հարկային մարմնի կողմից հայտնաբերված խախտումների աճին՝ համեմատած նախորդ կիսամյակի հետ, այլ ոչ թե տույժերի ու տուգանքների մասով, ընդհանրապես, հայտնաբերումներին, այդ թվում նաև տույժերին և տուգանքներին: Պիտի ասեմ հետևյալը. երբ մենք համեմատում ենք նախքան Հարկային օրենսգրքի ուժի մեջ մտնելը և Հարկային օրենսգրքից հետո, սա նաև պարոն Ավետիսյանին եմ ուզում ասել, թե ինչու է 0,015: Մենք նախագծով առաջարկում ենք սահմանել 0,015 տոկոս, որ հետ գանք մինչև Հարկային օրենսգրքի ժամանակաշրջանը, որ ինքը լինի ավելի կանխարգելիչ և ավելի կանխարգելող՝ վճարումներն ուշացնելու համար: Սակայն, Հարկային օրենսգրքով սահմանելով 0,015, ժամկետը երկարաձգվել է՝ 365 օրը դարձել է 730 օր, և ինքը կրճատվել է 2 անգամ: 0,15-ը դարձել է 0,075 և ասվել է, որ եթե դու ունես ընթացիկ իրացվելիության խնդիր և այլն, այսինքն՝ չվճարողը 1 տարվա մեջ էլ չէր վճարի, բայց նա, ով խնդիր ունի, իր վրա տույժը նստում է ավելի ցածր, քան 0,15 տոկոսը: Դա է եղել լոգիկան 0,075 տոկոսը սահմանելու համար: Հիմա, երբ մենք իջեցրել ենք մինչև 0,04, նկատի ենք ունեցել, որ ընթացիկ խնդիր կա, տույժը վերանայենք, բայց հետագայում պետք է հետ գայինք 0,075, որովհետև ինքը պիտի իր կանխարգելիչ նշանակություն ունենար ինչպես ստուգումների ժամանակ՝ լրացուցիչ հարկի գումարի հայտնաբերման մասով, այնպես էլ ապառքների կառավարման առումով: Հետևաբար` կարծում եմ, որ սա այն օպտիմալ չափն է, որն իր նպատակին ծառայելու է: Մենք այստեղ ֆիսկալ նպատակներ չենք հետապնդում: Սա կանխարգելիչ նշանակություն ունեցող և կարգապահությունը խթանող, նպաստող միջոցառում է: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ անցնում ենք քվեարկության, խնդրում եմ լինել ուշադիր։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Պետական նպաստների մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 65

Դեմ՝ 22

Ձեռնպահ՝ 6

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հանրակրթության մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 1

Ձեռնպահ՝ 30

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 0

Ձեռնպահ՝ 30

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 0

Ձեռնպահ՝ 31

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 25

Ձեռնպահ՝ 6

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 65

Դեմ՝ 0

Ձեռնպահ՝ 31

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Էներգետիկայի մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» և «Հայաստանի Հանրապետության ջրային օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 25

Ձեռնպահ՝ 6

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 0

Ձեռնպահ՝ 32

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Սննդամթերքի անվտանգության պետական վերահսկողության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 0

Ձեռնպահ՝ 32

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Մաքսային կարգավորման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 26

Ձեռնպահ՝ 6

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 32

Ձեռնպահ՝ 0

Որոշումն ընդունվել է:

Հարգելի գործընկերներ, օրակարգն սպառվեց, կհանդիպենք 16:30-ին՝ հարց ու պատասխանին:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ, ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼՆԵՐ ՌՈՒԲԵՆ ՌՈՒԲԻՆՅԱՆԸ, ՀԱԿՈԲ ԱՐՇԱԿՅԱՆԸ

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 120-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր հերթական նիստերի չորեքշաբթի օրվա վերջին հիմնական նիստում Կառավարության անդամները պատասխանում են պատգամավորների բանավոր հարցերին: Հարցերից յուրաքանչյուրը պետք է վերաբերի Կառավարության մեկ անդամի իրավասությանը վերապահված ոլորտին: Հերթագրված, սակայն դահլիճից բացակայող պատգամավորները զրկվում են տվյալ հարցի քննարկման ընթացքում հարց տալու իրավունքից: Նիստն ավարտվում է հերթագրված վերջին պատգամավորի հարցին պատասխանելուց հետո: Հարցերը տրվում են ըստ հերթագրման հաջորդականության: Խնդրում եմ նախապատրաստվել հերթագրման: Հերթագրում:

Մինչ պատգամավորները հերթագրվում են, հարգելի գործընկերներ, տեղեկացնեմ, որ այսօր «Բաց դռներ» ծրագրի շրջանակներում Ազգային ժողով են այցելել Երևանի «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի աշակերտները և ուսուցիչները: Ողջունում ենք ձեզ:

 ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

 Արծվիկ Մինասյան, առաջին հարցը: Համեցեք:

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Դեռևս հունիսի 25-ին հարցում էի ուղարկել արտաքին գործերի նախարարություն՝ Գերմանիայում ապաստան հայցող Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներին առնչվող, որի բովանդակությունը հետևյալն էր, որ Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության միգրացիոն հարցերով զբաղվող գերատեսչության կողմից կազմված ապաստան հայցողների անձնական թերթիկներում Հայաստանին զուգահեռ նշվում էր Ադրբեջան։ Ասեմ, որ այս քաղաքացիները, որոնք այս մտահոգությունն ունեին, Գերմանիայում էին հայտնվել առողջական վիճակի պատճառով, և պահանջվում էր երկարաժամկետ բուժում, և դրա շրջանակներում առնչություն են ունեցել նաև համապատասխան ծառայության հետ: Արտաքին գործերի նախարարությունը մեկ էջից ավելի պատասխան է հնչեցրել նախարարի պաշտոնակատար Մնացական Սաֆարյանի կողմից, որտեղ, սակայն, որևէ ձևով չի կոնկրետացնում և չի արձանագրում, թե այս ուղղությամբ ինչ քայլեր է իրականացրել արտաքին գործերի նախարարությունը: Ընդամենը, իրավիճակը խեղաթյուրելով կամ չտիրապետելով, նշում է, որ միջազգային պրակտիկայից է մեջբերում կատարում, որ միջազգային պրակտիկայի համաձայն՝ ապաստան հայցող անձի գործում, բացի իր քաղաքացիության երկրից, այլ երկիր կարող է նշվել այն դեպքում, երբ վերջինս իր ապաստանի հայցում նշել է այլ պետության հետ կապված տվյալներ կամ ներկայացրել է այլ պետության հետ կապված փաստաթղթեր։ Էս դեպքն էդ դեպքը չէ, մարդիկ ներկայացել են նաև Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու անձնագրի պատճենը, և անհասկանալի կերպով արտաքին գործերի նախարարությունը վկայակոչում է, որ, հավանաբար, քաղաքացիները խեղաթյուրել են իրենց տվյալները։

Պարոն Միրզոյան, ես կարծում եմ՝ այս հարցը կարևոր է այնքանով, որ բխում է ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու շահերից, այլ նաև Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 47-րդ հոդվածի 8-րդ մասի պահանջի ուղիղ կատարում է ենթադրում: Խնդրում եմ արձագանքեք այս հարցին:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Մինասյան: Հարցին կպատասխանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը: Համեցեք, պարոն Միրզոյան:

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Բարև ձեզ: Հարգելի պարոն Մինասյան, եթե դուք գտնում եք, որ արտաքին գործերի նախարարության գրավոր պատասխանն սպառիչ չէ և հավելյալ պարզաբանումների կամ ուսումնասիրության կարիք կա, ես ձեզ խոստանում եմ մեկ անգամ ևս ուսումնասիրել դեպքը և արձագանքել, բայց կարող եմ նաև էս գլխից ասել, որ թեև դուք հակառակն եք պնդում, փորձից ելնելով՝ ես կարող եմ ասել, որ քիչ չեն էն դեպքերը, երբ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները, մտածելով, որ էդպես ավելի հեշտ կարող են ապաստան գտնել այս կամ այն ենթադրվող ապաստանի թիրախ հանդիսացող երկրում, որպես իրենց տվյալներ՝ ծննդյան վայր կամ այլ, նշում են նաև, օրինակ՝ տարբեր երկրների, այդ թվում՝ Ադրբեջանի Հանրապետությունը, մտածելով, որ դա ավելի լեգիտիմություն կարող է հաղորդել իրենց ապաստանի հայցին: Հավատացնում եմ ձեզ, որ քիչ չեն։ Ես չեմ բացառում, քանի որ կոնկրետ դեպքը չգիտեմ, տեսական ենթադրություն կարող եմ անել, չեմ բացառում, որ նման դեպքերից են ձեր նշածները: Եվ մի բան էլ եմ ուզում վստահեցնել, որ, ընդհանրապես, օտարերկրյա պետություններում գործող մեր դիվանագիտական ներկայացուցչությունների պարտականությունների մի էական մաս կապված է հենց մեր քաղաքացիների, այդ թվում՝ և հյուպատոսական բնույթի գործառույթներն իրականացնելու հետ՝ մեր քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանության համար, լինի դա ապաստանի հարցով, լինի դա, չգիտեմ, բանտերում, որևէ այլ տեղ, մաքսատներում և այլն, և դրանով մեր դիվանագետներն ակտիվորեն զբաղվում են։

  Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Պարոն Մինասյան, նախ՝ արձանագրեմ, որ մեկ դեպք չէ, բազմաթիվ դեպքեր են: Ես հենց հիմա այս հարց ու պատասխանի ավարտից հետո նորից կփոխանցեմ ձեզ այս փաստաթուղթը և գրությունը, պատասխանը, նաև կոնկրետ հեռախոսահամարը նույնպես։ Խնդիրն այն է, որ այս մարդիկ, ի վերջո, երբ պետք է վերադառնան Հայաստան, եթե ինչ-ինչ պատճառներով որևէ կերպ, չգիտեմ, հանկարծ խախտվեն ապաստան հայցելու որոշակի պայմաններ, մտավախությունը նա է, որ նախ՝ էս մարդիկ հարկադրաբար չուղարկվեն Ադրբեջան, և երկրորդը՝ վիրավորական է էս մարդկանց համար, որ որպես օրիգինալ երկիր նշվում է Ադրբեջան, ասեմ ավելին, որևէ կերպ կապված չէ այս մարդկանց ծննդի և այլնի հետ: Նրանք Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներ են, ունեն էդ անձնագրերը և ներկայացրել են իրենց անձնագրերը։

Ի վերջո, Սահմանադրության 47-րդ հոդվածի 8-րդ մասը չի տարբերակում, թե ինչ նպատակով է Հայաստանի քաղաքացին այս կամ այն երկրում, ուղղակի, պարտավորություն է սահմանում Հայաստանի համար, որ միջազգային իրավունքի հիման վրա Հայաստանը պարտավոր է պաշտպանել Հայաստանի քաղաքացու իրավունքները: Հենց հիմա կփոխանցեմ ձեզ։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պարոն Մինասյան, շնորհակալ եմ, փոխանցելու կարիք չկա. ես կասեմ, ինձ կտան էդ թուղթը, հետն էլ՝ հավելյալ պարզաբանումներ: Ձեր տեսակետը միանգամայն հասկանալի է, բայց ինձ թվում էր նաև, որ պատասխանն է սպառիչ և ամբողջական։ Պետք չէ էդ ինձ ասել, էդ պետք է ասել Հայաստանի Հանրապետության էն քաղաքացիներին, որոնք իրենք են նշում ձեր ասածը, օրինակ՝ իրենց մյուս երկիր նշում են Ադրբեջանը, մտածելով, որ էդպես ավելի հեշտ կստանան ապաստան։ Ես խոստանում եմ ձեզ, որ մասնավոր դեպքերի մեջ էլ, դետալների մեջ կմտնենք, կնայենք, բայց էդպիսի տենդենց կա: Շնորհակալ եմ: Դա, իհարկե, չի արգելում կամ մեզ պակաս չի պարտավորեցնում էնպես անել, որ եթե էդ մարդկանց պետք է դուրս հանեն, վտարեն էդ երկրից, էնպես անենք, որ էդ վտարման նշանակետը լինի, այսինքն՝ երկիրը լինի Հայաստանը, ոչ թե Ադրբեջանը, բնական է, էստեղ քննարկելու բան էլ չկա։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Միրզոյան: Լիլիթ Մինասյան, համեցեք:

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցս ուղղում եմ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետին: Մեծարգո վարչապետ, հարցս վերաբերում է խաղաղության պայմանագրին: Ինչպես գիտենք բոլորս, վերջերս Հայաստանն առաջարկ է ուղարկել Ադրբեջանին՝ այն չհամաձայնեցված 3 կետերը թողնել հետագա բանակցություններին և խաղաղության պայմանագիրն ստորագրել արդեն իսկ համաձայնեցված 13 կետերով։ Ադրբեջանական կողմը, արձագանքելով այս առաջարկին, ասել է, որ չնայած, որ խաղաղության պայմանագրի 80 տոկոսն արդեն իսկ համաձայնեցված է, անընդունելի են համարում չհամաձայնեցված կետերով պայմանագրից հանել, հեռացնել մյուս կետերը: Ինչպիսի՞ն է ձեր դիրքորոշումն այս հարցում: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Համեցեք, պարոն վարչապետ:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար, բայց պիտի ասեմ, որ նախ՝ մինչև հարցին պատասխանելն ուղղակի ճշգրտելու անհրաժեշտություն կա, որովհետև շատ կարևոր է, որ էդ թվաբանությունը ճիշտ արձանագրենք: Խոսքը հետևյալի մասին է. մենք ասել ենք, որ կա 13 հոդված, որոնք ամբողջությամբ պաշտոնապես համաձայնեցված են խաղաղության պայմանագրի նախագծում: Նախաբանն ամբողջությամբ համաձայնեցված է, թղթի վերնագիրն ամբողջությամբ համաձայնեցված է, ևս 3 հոդված մասնակի է համաձայնեցված: Այսինքն՝ հոդվածում կան մասեր, կա նախադասություն, որը համաձայնեցված է, կա նախադասություն, որը համաձայնեցված չէ: Կա ևս մեկ հոդված, որը, ընդհանրապես, համաձայնեցված չէ: Այսինքն՝ ես ուզում եմ էս էլ… Իմիջիայլոց, էսօր նաև հարց ու պատասխանին պատրաստվելիս բացեցի, նայեցի, օրինակ՝ ամենասկզբում խաղաղության պայմանագրի երկրորդ, երրորդ խմբագրություններն ունեցել են 18 հոդված, այսինքն՝ ինչ-որ հոդվածներ դուրս են եկել, օրինակ՝ Ադրբեջանն ինքը հայտարարեց կոմունիկացիաների հոդվածի դուրս գալու մասին: Այսինքն՝ մնացել են 17-ը: Սա կարևոր է, որովհետև մենք չընկալենք, թե ի սկզբանե նախագիծը ձևավորված է 30 հոդվածից, հիմա մենք ասում ենք՝ եկեք էդ 30 հոդվածի կեսը հանենք: Հիմա մենք ի՞նչ ենք ասում: Ասում ենք՝ էն, ինչ համաձայնեցված է, էդ համաձայնեցվածը, ըստ էության, անդրադառնում է առանցքային, անկյունաքարային բովանդակության՝ 2 պետությունների հարաբերության հիմնարար սկզբունքներին: Եկեք էդ ստորագրենք և շարունակենք այլ հարցերի վերաբերյալ քննարկումը, որովհետև հենց համաձայնեցված հոդված կա էս պահի նախագծում, որ ասում է՝ կա մեխանիզմ, որն այս պայմանագրի իրականացման ընթացքի շուրջ կողմերն անընդհատ կոնսուլտացիաների մեջ են լինելու, կամ հանձնաժողովի նման մարմին է լինելու, և պլյուս դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատում է ենթադրում:

Հիմա ադրբեջանական կողմն ասում է, որ, չէ, կարևոր հարցեր կան, որոնք պետք է արտահայտվեն: Մեր հարցը հետևյալն է. իսկ երբ մենք, ենթադրենք՝ էդ կարևոր հարցերն արտահայտենք, էլ չե՞ն լինելու կարևոր հարցեր: Այսինքն՝ մենք դրանով կարևոր հարցերի ամբողջ ցանկն սպառելո՞ւ ենք, թե՞ չէ: Փաստ է, որ աշխարհում չկա խաղաղության, ոչ խաղաղության էնպիսի պայմանագիր, որը բոլոր հարցերին պատասխան է տալիս: Այսինքն՝ ինչպիսին էլ լինի, եթե նույնիսկ 40, 50, 60, 80 հոդված ունենա այդ պայմանագիրը, միևնույնն է՝ ինքը բոլոր կարևոր հարցերին պատասխան չի տալու, այլ միշտ էլ երկրները շարունակում են իրենց հարաբերությունների զարգացումը և քննարկումը:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Մենք ասում ենք հետևյալը. էն, ինչ համաձայնեցված է, իսկ ֆունդամենտալ շատ կարևոր դրույթներ համաձայնեցված են, ստորագրենք և գնանք առաջ: Եթե կանխավարկածն էն լինի, որ, չէ, բոլոր կարևոր հարցերը պետք է լուծենք, նոր ստորագրենք, էդ նշանակում է, որ մենք երբեք չենք ստորագրի, որովհետև, եթե ևս 4 կարևոր հարցի շուրջ գանք համաձայնության էդտեղ, միևնույնն է՝ կմնա էլի 4 կարևոր հարց, որ դեռ կարիք կլինի համաձայնեցնել: Եթե էդ 4-ն էլ համաձայնեցնենք, էլի 4 հարց կլինի, որը… Միշտ 4 հարց կլինի: Էսօր աշխարհի բոլոր երկրների հետ կամ էն երկրների հետ, որոնց հետ մենք երկարատև հարաբերություններ ունենք, բոլոր երկրների հետ հարաբերություններում կա 4, 5, 6, 10, 15, 20 հարց, որ դեռ պետք է համաձայնեցնենք:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Օգտվելով առիթից, տամ երկրորդ հարցս Ալմա-Աթայի հռչակագրի վերաբերյալ: Ամբողջ բանակցությունների ընթացքում այն եղել է առանցքային դրույթ բազմակողմ հայտարարություններում, երկկողմ հայտարարություններում, ինչպես նաև վերջերս սահմանազատման և սահմանագծման հանձնաժողովի կանոնակարգի նախաբանում ֆիքսվում է Ալմա-Աթայի հռչակագիրը։ Չնայած դրան՝ ադրբեջանական կողմից բազմիցս լսում ենք շատ երկակի նշանակության հայտարարություններ հենց Ալմա-Աթայի հռչակագրի վերաբերյալ: Ինչպե՞ս կարձագանքեք այդ մասով:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Գիտեք, առավել ևս հիմա ես չեմ կարծում, որ մենք ուղղակի հայտարարությունների պետք է արձագանքենք: Մենք պետք է հղում անենք պաշտոնապես հայտարարված հաղորդագրություններին: Եվ 2 երկրների սահմանազատման հանձնաժողովները տարածել են հայտարարություն, եթե չեմ սխալվում, միաժամանակ, որ Ալմա-Աթայի հռչակագիրը դառնում է սահմանազատման գործընթացի բազային սկզբունք, և կողմերը սահմանազատման գործընթացում կառաջնորդվեն դրանով: Հիմա, գիտե՞ք ինչ… այսինքն՝ մենք… Սա է պաշտոնական հաղորդագրությունը, և որևէ այլ բանի անդրադառնալը ես, անկեղծ ասած, էդքան էլ պատեհ չեմ համարում, բայց վիճակագրության համար, որպեսզի ճիշտ… Որովհետև մեկ-երկու տեղ էլ եմ տեսել: Մենք չենք առաջարկում 13 հոդվածանոց խաղաղության պայմանագիր։ Մենք առաջարկում ենք 16 հոդվածանոց խաղաղության պայմանագիր, և մենք բոլոր 16 հոդվածների համար ունենք համաձայնեցված բովանդակություն, և 3 հոդվածի համար էդ բովանդակությունն ի սկզբանեի հետ մասամբ է համաձայնեցված, մնացածը՝ ամբողջությամբ, այսինքն՝ 13 պլյուս 3, այսինքն՝ 16 հոդվածով պայմանագիր։ Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն վարչապետ: Սերգեյ Բագրատյան, համեցեք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի կառավարություն, հարգելի գործընկերներ, մեկ շաբաթ առաջ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը Վայոց ձորում շրջայց կատարեց, որի ընթացքում քաղաքացիները և մենք բոլորս տեսանք այն հսկայածավալ աշխատանքը, որ կատարվել է մարզում, և՛ դպրոցաշինության, և՛ մանկապարտեզների, մշակութային օջախների հսկայական ծավալով աշխատանքներն իսկապես ուրախալի են, և Վայոց ձորում կա այդ խանդավառությունը, այդ զգացողությունը, որ պետությունը, այո, հոգում է այլևս գյուղացու և սահմանամերձ գյուղերի կարևորագույն խնդիրները: Այս իմաստով սպասելիքները նաև շարունակական են, և մարզի բնակության մի զգալի հատվածը հարց էր ուղղել, որպեսզի մենք Կառավարությունից ճշտենք, թե ինչպիսի նոր ներդրումային ծրագրեր կան, որոնք կարող են հատկապես մարզի տուրիստական հնարավորությունները զարգացնել, և հատկապես էկոնոմիկայի նախարարի հնչեցրած մի քանի ներդրումային ծրագրեր շատ հետաքրքրել է մարզի բնակիչներին: Եվ կխնդրեմ, որ ավելի մանրամասն ներկայացվի այդ ծրագրերի ընթացքը:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի էկոնոմիկայի նախարար Գևորգ Պապոյանը։ Համեցեք, պարոն Պապոյան։

 Գ.ՊԱՊՈՅԱՆ

-Պարոն Բագրատյան, շնորհակալություն հարցերի համար։ Վայոց ձորի մարզը և, ընդհանրապես, մեր մարզերը մեր առանձնահատուկ ուշադրության կենտրոնում են, և Վայոց ձորում պետությունը հիմա էլ իրականացնում է խոշոր ներդրումային ծրագրեր, մասնավորապես զբոսաշրջության զարգացման համատեքստում Արենի համայնքում և Ջերմուկ համայնքում շատ մեծ ենթակառուցվածքային ծրագրեր են իրականացվում, որոնց նպատակն է մարզի զբոսաշրջային գրավչությունն էլ ավելի բարձրացնել, և հենց սա ենք մենք տեսել և արձանագրել միայն։ Բայց ուզում եմ նշել, որ սրանով մենք չենք սահմանափակվում, մենք հիմա շատ ակտիվ բանակցությունների մեջ ենք Համաշխարհային բանկի հետ, որով արդեն զբոսաշրջության զարգացման ենթակառուցվածքների զարգացման հաջորդ փուլն է սկսվելու, և մենք մեծ հույս ունենք, որ գործընթացը հաջողություն կունենա, որովհետև ամեն ինչ գնում է դրան և վերջնարդյունքում կունենանք 2 նոր կլաստերներ՝ Արենի գինու կլաստերը և Եղեգիս ագրոտուրիզմի կլաստերը, որտեղ կստեղծվեն համապատասխան զբոսաշրջային ենթակառուցվածքներ և, բնականաբար, դրան, ենթադրաբար, պետք է միանան արդեն մասնավոր ներդրումները, որոնք էականորեն կփոխեն արդեն մարզի սոցիալական և տնտեսական դեմքը։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Պապոյան։ Մասնավորապես, Եղեգիս համայնքում հետաքրքրված էին Եղեգիսի կլաստերի հետ կապված՝ ագրոբիզնեսի զարգացման ծրագրերով և քաղաքացիները ցանկություն ունեն՝ շատ ակտիվ մասնակցելու և, այո, ներդրումային ծրագրերին նույնպես մասնակցելու, ներդրումներ կատարելու ցանկություն ունեն։ Այս իմաստով, եթե կլինեն հնարավորություններ՝ ավելի մանրամասն ներկայացնելու մեր ազգաբնակչությանը, թե ինչպիսի ծրագրերով մենք պետք է զարգացնենք տնտեսության այս ճյուղը հատկապես Եղեգիս և Արենի համայնքում, կխնդրեմ ավելի մանրամասներն իրազեկել, որպեսզի նախապատրաստական աշխատանքներ իրականացվեն այդ ուղղություններով։ Շնորհակալ եմ։

 Գ.ՊԱՊՈՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Պարոն Բագրատյան, հիմա Համաշխարհային բանկի հետ ընթանում են վարկավորման պայմանների վերջնական տեխնիկական հարցերի հետ կապված հստակեցումները, որից հետո արդեն կանցնենք... էդպես է ընթացակարգը՝ նախագծում և հաջորդիվ փուլերը։ Պետությունն ստեղծելու է անհրաժեշտ ենթակառուցվածքները, որոնց, բնականաբար, պետք են հաջորդի նաև բնակչության կողմից ներդրումները։ Բնականաբար, էնտեղ կա նաև խորհրդատվական բաղադրիչ, որով մենք արդեն խորհուրդ ենք տալու, օգնելու ենք, աջակցելու ենք մեր քաղաքացիներին, թե ինչպես իրենք կառուցեն իրենց առանձին զբոսաշրջային փոքրիկ համալիրները։ Ընթացքում զուգահեռ, անպայման, խորհրդատվություն տեղի կունենա։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Լևոն Քոչարյան, համեցեք։

 Լ.ՔՈՉԱՐՅԱՆ

-Ես ցանկանում եմ մեր հասարակությանը հիշեցնել մի բանի մասին, որը եղել է ուղիղ 6 տարի առաջ՝ 2018 թվականի սեպտեմբերի 11-ին։ Խոսքը հայտնի խոսակցության մասին է, որը հայտնվել է համացանցում այդ օրը։ Ուրեմն, այդ խոսակցության ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը, ԱԱԾ ղեկավարը, ՀՔԾ պետը քննարկում են, թե ինչպես են կալանքի տանում մարդկանց, ինչպես է դրա մասին տեղեկացվում դատավորներին, թե ինչ պետք է անել, ում հանդեպ ինչ պետք է կիրառվի՝ գրավ, կալանք։ Այսինքն՝ մինչև դատարանի վերջնական որոշումն իրենք արդեն գիտեն, թե ինչ է լինելու և ցուցումներ են լինում ու սրա մասին զեկուցվում է Հայաստանի Հանրապետության վարչապետին։ Ինչո՞վ է սա կարևոր. որովհետև 2018 թվականի ապրիլի իրադարձություններից հետո՝ հեղափոխությունից հետո և այդ ընթացքում շատ սկզբունքներ որդեգրվեցին, շատ բաների մասին խոսվեց, շատ խոստումներ տրվեցին և սա, երևի թե, առաջին ամենացցուն ապացույցն էր, թե ինչքան կեղծ էին շատ բաներ, շատ խոստումներ՝ ժողովրդավարության բաստիոնը, մնացածը, դատավորներին զանգեր չեն լինելու։ Իհարկե, շատ հմուտ կերպով այդ ժամանակ նրանք այնպես արեցին, որ ամբողջ ուշադրությունը սևեռվեց նրա վրա, թե, այ, ո՞վ է արել այդ գաղտնալսումը, այլ ոչ թե բովանադակության վրա, ինչն ինքնին շատ ավելի կարևոր և էական էր։ Դրան հետևեցին տարիների ընթացքում բազմաթիվ քաղաքական հետապնդումները, դատարանների վրա ճնշումները, կոնկրետ դատավորների հետևից ընկնելն ու հասնելը նրան, որ նրանք չլինեն Սահմանադրական դատարանում, մնացածը։ Հիմա, հարցը հետևյալն է. նո՞ւյն ձևով է մինչև հիմա արվում էդ ամեն ինչը, թե՞ ինչ-որ սխեմա է փոխվել, որովհետև, որ արվում է, դա փաստ է, դրա ականատեսն ենք մենք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար։ Նախ՝ ձեր նշած իրադարձությունների ակտիվ մասնակիցներից մեկը հիմա ձեր շարքերում է, և ես կարծում եմ՝ կարող է մամուլի ասուլիս հրավիրել և պատմել, թե ոնց է եղել, ինչ է եղել, դրանից հետո էլի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ եղած մարդիկ, այդ թվում՝ Բարձրագույն դատական խորհրդից, այդ թվում՝ Ազգային անվտանգության ծառայությունից էլի ձեր շարքերում են, կարող են պատմել։ Ես կարող եմ ասել հետևյալը. իհարկե, Հայաստանում անկախ դատական համակարգ ունենալու պատասխանատվությունը կրում է Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը և խորհրդարանական մեծամասնությունը։ Արդյո՞ք ես կարծում եմ, որ էսօր Հայաստանում մենք ունենք լիարժեք անկախ դատական համակարգ։ Ոչ, ես չեմ կարծում, որ Հայաստանում ունենք լիարժեք դատական համակարգ, որովհետև եթե դուք էդքան շատ տեղեկացված եք, դուք գիտեք, որ դուք և ձեր խմբակցությունն էլ, խմբակցությունից էլ բազմաթիվ մարդիկ կան, որոնք մինչև էսօր պահում են ձեր ասած առաջվա լծակները դատական համակարգի վրա։ Բայց մենք, ընդհանուր առմամբ, ուզում եմ ասել ձեզ, որ, ընդհանրապես, դուք հիմա հարցը տալիս եք որպես ընդդիմության ներկայացուցիչ, և դա նորմալ է, բայց եթե ձեզ թվում է, որ էդ հարցերը չեն հնչում կառավարող մեծամասնության ներկայացուցիչների կողմից, կամ գուցե գիտեք դուք, որ էդ հարցերը հնչում են նաև կառավարող մեծամասնության ներկայացուցիչների կողմից, բայց նաև պիտի արձանագրեմ, որ իմ համոզմունքն այն է, և էդ առումով իմ համոզմունքը որոշակի փոխվել է օբյեկտիվ իրականությունից, որ անկախ դատական համակարգ ունենալը միքայլանի գործողություն չէ։ Օրինակ՝ ես ձեզ ասեմ, ուզում եմ իմ համոզմունքը կիսել, էլի կարող է շատ ստանդարտացված թվալ իմ պատասխանը, բայց նաև ես եկել եմ էն համոզման, որ Հայաստանում անկախ դատական համակարգի բացակայության սոցիալ-հոգեբանական արմատները գտնվում են Հայաստանի իրավաբանական կրթության տիրույթում։ Եվ, իհարկե, առիթի դեպքում ավելի մանրամասն կարող եմ պարզաբանել, բայց սա իմ վերջին 6 տարիների համոզմունքն է և քանի որ ես գտնվում եմ Ազգային ժողովի ամբիոնում և խոսում եմ ընդդիմության և ժողովրդի հետ, ես պիտի ասեմ իմ միանշանակ կարծիքը, որ Հայաստանի անկախ դատական համակարգ ունենալը ծայրահեղ անհրաժեշտություն է Հայաստանի Հանրապետության հետագա զարգացման համար։ Եթե մենք հետևողական չգնանք անկախ դատական համակարգ ունենալու ճանապարհով, մենք չենք կարող հաջողություն ունենալ, բայց էդ էլ ասեմ, որ կա մի փաստ, որը վկայում է, որ մենք, այնուամենայնիվ, ոչ ամենացանկալի արագությամբ, բայց գնում ենք անկախ դատական համակարգ ունենալու ճանապարհով, որովհետև դատական համակարգի որոշումներից հաճախ դժգոհ է մնում ընդդիմությունը, բայց նաև հաճախ դժգոհ է մնում կառավարող կուսակցությունը, այլ բան, որ մեր գործընկերները, քաղաքական կոռեկտությունից ելնելով, էդ դժգոհությունը կամ հարցերը հրապարակային չեն արտահայտում։ Բայց ես ձեզ ուզում եմ հավաստիացնել, որ աշխատանքային ֆորմատներում էդ հարցերը դրվում են ամենասուր ձևով, և կարծում եմ, որ սա էն տեղն է, որ ընդդիմությունը և կառավարող մեծամասնությունը համագործակցելու մեծ դաշտ ու տեղ ունեն, եթե նպատակը, իրոք, էն է, ինչ հայտարարում ենք և թղթի վրա գրում ենք, եթե կենտրոնանանք հենց էդ նպատակի վրա։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

  Լ.ՔՈՉԱՐՅԱՆ

-Գիտեք, էս ամեն ինչը, էս խոսքը նենց տպավորություն է ստեղծում, որ սրա մասին խոսում է մի մարդ, որը կողքից վերլուծական, բարի խոսքեր, կամք՝ դատական համակարգի հետ կապված, այնինչ իմ ասածը վերաբերում էր մի դեպքի, որտեղ կոնկրետ էդ ամեն ինչի մասնակից էր, հենց էդ մարդուն էր զեկուցվում էս ամեն ինչը, այսինքն՝ ձեզ, ու ինչ որ խոսում ենք... Իհարկե, դատական համակարգ ունենալը շատ լավ է, բոլորս դա ուզում ենք, հիմա շատերն իրենց մաշկի վրա են զգում էս ամեն ինչը՝ էդ քաղաքական պատվերները, մնացածը, վերջիվերջո, գիտենք, տեսնում ենք, ներսից ենք տեսնում ու ինչ-որ լծակների մասին խոսվեց, որ, անկեղծ, ինձ համար հասկանալի չէր, ես չգիտեմ էդպիսի բան։ Իսկ ընդդիմության շարքերը կարող են տարբեր լինել, երբ էս թիմը եղել է ընդդիմություն, չեմ կարծում, որ ամբողջ ընդդիմությունը պիտի նույնականացվի։ Եվ, էսպես, ձեր շարքեր ասելով՝ ձեր նշած մարդն իմ շարքերում չէ, ամեն դեպքում, բայց հարցն էստեղ, երկար եք խոսել, ես էլ մի փոքր ավելին կասեմ, հարցն էստեղ, հասկանո՞ւմ եք, էլի կարող է՝ վատ բառ է՝ «ցրողական» է, որովհետև կոնկրետ մարդիկ կան, որոնք դրա մեջ մասնակից են եղել։ Դուք անդրադառնում եք կոնկրետ մարդու, բայց սեփական անձը, կարծես, մի կողմ դնելով, ոնց որ ինքը չի եղել, սենց կողքից կարծիք է հնչում, կարծիք է արտահայտվում։ Սա, առնվազն, արդար չէ մեր հասարակության հանդեպ, պատգամավորների հանդեպ, որովհետև բացարձակ ուրիշ բանի մասին էր։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ արձագանքի համար։ Դուք խոսում եք մի փաստի մասին, որը հրապարակային է, և ես կարող եմ ձեզ հավաստիացնել կամ էդ հարցը հանրությունն ինքը կարող է որոշել, որ էդ խոսակցության մեջ ես՝ որպես Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ, որևէ գիծ չեմ անցել և չէի կարող անցնել, որը կհակասեր տրամաբանությանը, օրինականությանը և այդպես շարունակ։

Ինչ վերաբերում է նրան, որ դուք ձեր խոսքի մեջ ասում եք՝ դե, տեսնում ենք, ներսից գիտենք, ես էլ եմ էդ ասում, որովհետև եթե ձեր տրամաբանությունը ճիշտ է, դուք ներսից պիտի չիմանայիք, մենք պիտի ներսից իմանայինք, բայց հիմա ստացվել է էնպես, որ դուք ներսից գիտեք, մենք էնքան էլ ներսից չգիտենք, մենք էլ տենց կողքից լսելով գիտենք։ Էնպես որ, շատ լավ, որպես մեղադրյալ, բայց մեղադրյալ՝ ներսից, ինչու ներսից՝ էդ էլ է պետք կոնկրետացնել։

Իրականում էս թեմայով ասելիք էլի կար, որը կարող էր վերաբերել դատական համակարգի բարեփոխումներին, բայց ժամանակը չչարաշահեմ։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Թադևոս Ավետիսյան, համեցեք։

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Հարցս վերաբերում է, այսինքն՝ ակնկալում եմ Կառավարությունից հավաքական արձագանք իմ հետևյալ պնդումների վերաբերյալ։ Նախ՝ ակնհայտ է, որ խզվում է իշխող քաղաքական ուժի իրական վարքագիծն իր խոստումներից և ծրագրային հիմնադրույթներից։ Մասնավորապես, օրինակ՝ քաղաքացին տուգանքի մատերիալ չէ, հարկատուն հերոս է և կոնկրետ միայն այս քառօրյային՝ ճիշտ դրա հակառակ դրսևորումները տարբեր նախագծերի ձևով, ընդհանրական արագ ձեզ ներկայացնեմ։ Բերեցիք «Նպաստների մասին» օրենք, որում ասվում է՝ այն ընտանիքներում, որտեղ կա չափահաս գործազուրկ մարդ, էդ ընտանիքը զրկվում է նպաստից, անկախ էն հանգամանքից, թե Կառավարությունն իր դրական պարտավորությունը կատարել է, էդ մարդուն աշխատանք առաջարկել է, օգնել է, թե ոչ։

Կյանքի դժվարին մյուս իրավիճակում երեխան դպրոց չի գնում, շատ հաճախ դա լավ օրից չէ, ավելին ասեմ՝ շատ վատ օրից է, էդ ընտանիքները ևս զրկվելու են նպաստից։ Այսինքն՝ պատժվում է մարդը, երևի թե, էն մղումով, որ իր ուղեղում աղքատությունն է։ Հիմա ասում ենք՝ ընտանիքը վատ վիճակում է, գույքը գրավադրել է, վարկ է վերցրել, որ, օրինակ՝ երեխայի ուսման վարձը վճարի, էդ ընտանիքին միանգամից զրկում եք գործազրկության նպաստից՝ ապրելու միակ կամ հիմնական աղբյուրից։

Ասում եք՝ աշխատանքից անօրինական ազատվող հարկատուի վերականգնվելու դեպքում պիտի սահմանափակենք նրա հատուցման իրավունքը հարկադիր պարապուրդի ժամանակ։

Նաև հերոս հարկատուն, որը կարող է ինչ-որ օբյեկտիվ հիմքերով գտնվել դժվարին տնտեսական իրավիճակում, դուք նրա համար կրկնապատկում եք տույժի վճարը ժամկետանց հարկային պարտավորության դեպքում։

Պետության մեղքով սխալ հաշվարկված գույքահարկի գծով առաջանում է լրացուցիչ հարկային պարտավորություն,

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Լռություն դահլիճում։

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Ասում եք՝ պիտի կրի Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին։ Այսինքն՝ հարկատուն էդպես անորոշ մի բան չէ, դա Հայաստանի Հանրապետության աշխատող քաղաքացին է՝ որպես վարձու աշխատող և բիզնեսով զբաղվող, տնտեսությամբ զբաղվող, հատկապես փոքր և միջին բիզնեսով զբաղվող մեր հայրենակիցներն են, ընդ որում՝ արդեն բարձրաձայն ասում եք, որ նաև փոքր ու միջին բիզնես հարկային արտոնությունները, էապես, և հետևողականորեն վերացնելու կամ սահմանափակելու եք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը։ Խնդրեմ, պարոն Փաշինյան, համեցեք։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցերի համար։ Քաղաքացին տուգանքի մատերիալ չէ, այո, և էլի ասում եմ, կրկնում եմ չգիտեմ որերորդ անգամ, որովհետև էն համակարգը, երբ մենք քաղաքացուն ասում ենք՝ երթևեկության կանոնը խախտիր, փողը տուր, քշիր, երթևեկության կանոնը խախտիր, փողը տուր, քշիր, խախտիր, փողը տուր, քշիր, էլի փող տուր, էլի խախտիր… Հիմա ի՞նչ փոխվեց. մենք եկանք, ասացինք՝ տենց չէ, ժողովուրդ ջան, կա բալային համակարգ, դուք խախտելու որոշակի չափաբաժին ունեք, երբ դրանից ավելի, խախտեցիք, ուրեմն, պետք է զրկվեք վարորդական իրավունքից, հետո գնաք, նորից վերահաստատեք վարորդի ձեր կարողությունը, որից հետո պետությունը ձեզ հնարավորություն կտա՝ մեքենա վարելու, որովհետև ձեր մեքենա վարելը ոչ միայն ձեր, այլև ուրիշների անվտանգության հարցն է։ Եվ, հետևաբար՝ այո, քաղաքացին տուգանքի մատերիալ չէ։

Երկրորդը. ոչ թե հարկատուն է հերոս, այլ աշխատող, արդյունք ստեղծող, օրենքով սահմանված հարկերը վճարող մարդը, որովհետև կարող է՝ հարկային պարտավորություն է առաջացել՝ 1000 դրամ, ինքը վճարում է 100 դրամ՝ էն 900 դրամը թաքցնելով և զարտուղի ճանապարհներ փնտրելով։ Ես երբեք չեմ ասել, որ էս մարդը թիվ մեկ հերոսն է։ Ես ասել եմ՝թիվ մեկ հերոս է նա, ով 1000 դրամ հարկ գոյացնում է 1000 դրամ էլ վճարում է։ Այո, ասել եմ, որ աղքատությունը մարդկանց մտքում է և շարունակում եմ պնդել, և ավելին ասեմ՝ սոցիալական ապահովության էն համակարգը, որը երկար տարիներ Հայաստանի Հանրապետությունում գործել է, ինքը մարդկանց աղքատության մեջ պահելու քաղաքական նպատակ է հետապնդել։ Ո՞րն է քաղաքական նպատակը. քաղաքական իրական նպատակը ոչ թե մարդկանց աղքատության մեջ պահելն է եղել, այլ, որպեսզի էդ մարդիկ էնքան 5 և 10 հազար դրամ տեսած չլինեն իրենց կյանքում, որ երբ ընտրությունների օրը մեկը տանի 10 հազար դրամ ցույց տա, էդ մարդիկ մտածեն, որ էս, ուրեմն, համարյա Աստված է, որ 10 հազար դրամ ունի։ Եվ մենք ասում ենք, որ, այո, էն քաղաքացին, որն աշխատունակ է, պետք է աշխատի և ոչ մեկն իր փոխարեն չպետք է աշխատի։ Հիմա բան եք ասում, այսինքն՝ մարդ կա, որն իր երեխային չի տանում դպրոց, մենք պիտի ասենք՝ արի քեզ վճարենք, դու գնա, ոտդ ոտիդ գցիր, պետությունը կգա, կտանի դպրոց, կբերի։ Պետությունն էլի կտանի, դպրոց կբերի, բայց ինչո՞ւ պետք է էդ ծնողին վճարի իր երեխային ուսումից զրկելու համար։ Ճիշտ ենք անում, և դա պետական ընկալում է և պետական մոտեցում է։ Ես, իհարկե, հասկանում եմ, որ ձեր ոչ բոլոր թեզերին կարողացա պատասխանել, բայց, ինչպես նախկինում ասել եմ, երբ դուք շատ թեզեր եք առաջ քաշում, ժամանակային սահմանափակումը թույլ չի տալիս, որ բոլորին անդրադառնամ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Թ.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Որ հարմար առիթ լինի, ավելի երկար ժամանակ լինի, թեզերը կարելի է ավելի մանրամասն քննարկել, բայց էս ֆորմատից օգտվենք։ Օրենքով սահմանված հարկ վճարող հարկատուն կարող է նաև օբյեկտիվորեն հանդիպել դժվարությունների, օրինակ՝ նաև պետության մեղքով, պետությունն իր պարտավորությունը չկատարի, մարդը բեռն արտահանելուց գնա ապօրինի կամ այլ խնդիրների հանդիպի, կամ, օրինակ՝ պետությունը ժամանակին չվճարի, ասենք, օրինակ՝ պետական պատվեր կատարողին, և ինքը չունենա գումար, որ բերի, հարկը ժամանակին վճարի։ Այս դեպքում դուք ասում եք՝ ժամկետանց հարկային պարտավորության տույժը կրկնապատկում ենք։ Այ, սա է հակառակը ձեր էն պնդման, որ տուգանքի մատերիալ չէ կամ պատժում եք, որովհետև գործազուրկ է։ Իսկ արդյո՞ք դուք պետության պոզիտիվ պարտավորությունը կատարել եք, արդյո՞ք իրեն առաջարկել եք արժանապատիվ աշխատանք, ինքը հրաժարվել է։ Սա բոլորովին այլ դեպք է։ Բայց երբ ասում ես՝ չես գրանցվել, կամ եթե դու էսպես գործազուրկ ես, ուրեմն, գնա մենք քեզ պատժելու ենք։ Կամ երեխան, դուք ասում եք՝ դպրոց չի գնում, որովհետև ծնողն է մեղավոր, իսկ գուցե ընտանիքը հայտնվել է կյանքի դժվարին իրավիճակում, և բազմաթիվ էդպիսի օրինակներ կան, վստահ եմ՝ դուք էլ գիտեք էդ մասին, որ օբյեկտիվորեն չի կարող 6 երեխաներից, ասենք՝ մեկին կամ երկուսին ուղարկել դպրոց, որովհետև, ասենք՝ կոշիկ չունեն կամ, չգիտեմ ամենատարբեր, օբյեկտիվ պատճառներով։ Կամ, օրինակ՝ աշխատող աշխատողին ասում եք՝ երբ ապօրինի քեզ կազատեն աշխատանքից, ձեր արդարադատության նախարարությունը նախագիծ է բերում, ասում է՝ հարկադիր պարապուրդի ընթացքում դու չես վճարվի ամբողջությամբ, այլ կվճարվես խիստ սահմանափակ, որովհետև պետական լիքը աշխատողներ կան, որոնք անօրինական ազատվել են աշխատանքից, էդքան փող հո չե՞նք տանելու բյուջեից, որ հատուցենք։ Այսինքն՝ խնդիրները սրանց մասին է, մենք ինչքան էլ տարբեր կողմերից մոտենանք էդ խնդիրներին, դուք՝ դրական լույսի տակ, ես էլ՝ ինչ-որ ձևով՝ մի քիչ ավելի բացասական, միևնույնն է՝ էդ խնդիրներն առկա են, և միևնույնն է ամեն հաջորդ օր երևում է ձեր ասածի և իրականության խզումը և դրա խորացումը։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Իրականում շատ կարևոր հարցեր եք առաջ քաշում և առաջին դեպքը, եթե վերցնենք հենց ճշգրիտ ձեր նկարագրածը, դրա համար էլ կան մեխանիզմներ, դրա համար Պետական եկամուտների կոմիտեում կա բողոքներ քննող մարմին, և վերջերս ես ուսումնասիրել եմ նաև վերջին տարիների վիճակագրությունը, թե բողոքներ քննող էդ մարմինը քանի դեպք, դիմումների քանի տոկոսն է բավարարում։ Ի վերջո, նոր դատական համակարգի մասին ենք խոսում։ Ձեր բոլոր նշած դեպքերը կան, մարդիկ հնարավորություն ունեն, այո, կարող է լինել սխալ, իհարկե, կարող է լինել սխալ, բայց մենք չենք կարող ասել՝ եկեք որևէ պետական մեխանիզմ չանենք, որովհետև դա կարող է սխալ աշխատել, ընդհակառակը, մենք պետք է դա ներդնենք, ձեր և մյուսների աջակցությամբ էլ սխալ աշխատանքի դեպքերը վերհանենք, գնանք լավարկենք օրենքը կամ պրակտիկան։

Երկրորդը. սոցիալական անապահովության գնահատման մեր համակարգում մի էսպիսի սկզբունքային բան կա, որ երբ մենք ասում ենք՝ երկու թե երեք անգամ մարդուն աշխատանք ենք առաջարկել, հիմա արդեն եկել է օրենքը, հա՞, մենք ասում ենք՝ եթե մարդն աշխատունակ է, եթե մարդն աշխատունակ չէ, դա բոլորովին ուրիշ վիճակ է, եթե մարդն աշխատունակ է, նրան երկու անգամ գոնե աշխատանք է առաջարկվելու և միայն էդ աշխատանքից հրաժարվելու պարագայում է, որ իր սոցիալական աջակցության փաթեթից կզրկվի, ավելին՝ մենք մեխանիզմ եք ստեղծել, որ երբ մարդն սկսի աշխատել, մենք նրա աջակցության ծրագրերը միանգամից չենք փակում, այլ տալիս ենք որոշակի ադապտացիոն շրջան, որ մարդն աշխատի և էդ ռեժիմին սովորի։

Հաջորդը. կյանքի դժվարին իրավիճակը բոլորովին ուրիշ խնդիր է։ Էս ձեր ասած նկարագրությունը կյանքի դժվարին իրավիճակի հետ սոցիալական քաղաքականության իմաստով կապ չունի, որովհետև մենք միլիոններ, 100 միլիոններ ենք էդ փաթեթներով ծախսում կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված մարդկանց կոնկրետ դեպքերով աջակցելու համար։ Մենք չենք կարող կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված մարդուն թողնել միայնակ, բայց, հազար ներողություն, եթե մարդը մի անգամ, 2 անգամ, 3 անգամ, 4 անգամ, 10 անգամ, 50 անգամ, 60 անգամ, 5 տարի անընդմեջ, 7 տարի անընդմեջ, 15 տարի անընդմեջ կյանքի դժվարին իրավիճակում է հայտնվում, էստեղ պիտի մտածենք՝ կարո՞ղ է՝ էդ մարդն ինքն էլ կյանքի իր դժվարին իրավիճակը հաղթահարելու գործում անելիք ունի, մենակ միասնական սոցիալական ծառայությունը չէ։ Եվ մենք ուզում ենք մարդկանց դրդել, որ իրենք էլ իրենց բաժին անելիքն անեն, բայց մենք երբեք չենք խոսում մարդկանց միայնակ թողնելու մասին և մենք համաձայն չենք, որ երեխաները դպրոց չգնան, որովհետև երեխաները, դպրոց չգնալով, իրենք դատապարտվում են իրենց կյանքի դժվարին իրավիճակից էդպես էլ երբեք դուրս չգալու։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Նարեկ Ղահրամանյան, համեցեք։

 Ն.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի Կառավարություն, հարցս ուղղում եմ առողջապահության նախարարին։ Տիկին Ավանեսյան, վերջերս մեր մարզային այցերից մեկի ժամանակ Մեղրիում քաղաքացիները բարձրացրեցին դիահերձարանի բացակայության խնդրի մասին։ Կցանկանայի իմանալ, թե ի՞նչ աշխատանքներ է կատարվել էս ուղղությամբ և ո՞ր փուլում են։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանը։ Համեցեք, տիկին Ավանեսյան։

 Ա.ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար։ Տեսեք, նախ՝ դիահերձարանի կառուցման աշխատանքները, հողհատկացման աշխատանքներն ավարտվել են, նախագիծն արդեն մրցույթի հայտարարման փուլ է հասել, բայց մինչ այդ մենք հասկանում ենք, որ շինարարությունները Հայաստանում մեկ-երկու տարի տևում են և, իհարկե, չէինք կարող թողել, որ քաղաքացիների խնդիրը դեռ 2 տարի շարունակվեր, մինչև մենք կկառուցենք նոր բոլոր ստանդարտներին համապատասխան շինություն։ Այդ պատճառով ընդունել ենք որոշում, որն օգոստոսի 1-ից գործում է, և Մեղրի, Վարդենիս, Ճամբարակ համայնքներում կգործի հատուկ ծառայություն, որ տեղի բժշկական կազմակերպությունը պետական պատվերի միջոցների շրջանակներում կկազմակերպի տեղափոխությունը, դիահերձումը և հետ տեղափոխումը տվյալ համայնք, որ մեր քաղաքացիների խնդիրն այս ընթացքում էլ մենք լուծած համարենք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

  Ն.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Ամեն դեպքում հաշվի առնելով հարցի նրբությունը և կարևորությունը, եթե ասում եք՝ դժվար է կամ 2 տարի է տևում, հնարավոր չէր արդյո՞ք մի անձից արագ գնում անելով՝ կառուցել շենքը կամ, ընդհանրապես, ստուգվե՞լ է, թե տարածքում կա՞ համապատասխան շենք, օրինակ՝ պետգույքի բալանսի տակ, թե՞ ոչ, առանց նորը կառուցելու, որովհետև կարող է՝ Վարդենիսը և Ճամբարակն էդքան խնդիր չունեն, բայց, ամեն դեպքում, Մեղրին աշխարհագրորեն հեռու է մնացյալ մեր բոլոր համայնքներից և ինքն իրականում խնդիր է առաջացնում։ Շնորհակալություն։

 Ա.ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ

-Ասեմ ձեզ, որ էդ բոլոր աշխատանքներն արվել են և, ինչպես ասացի, արդեն ունենք հատկացված հողատարածք, ունենք նախագիծ, որը մրցույթի ընթացքի մեջ է, բայց ես խոսում եմ նրա մասին, որ երկարաժամկետ լուծում տալու հետ զուգահեռ՝ շատ կարևոր է, որ մեր քաղաքացիների այսօրվա խնդիրը մենք կարողանանք լուծել, և մենք մի կողմից աշխատել ենք երկարաժամկետ լուծումը տալու վրա, բայց որպեսզի մեր քաղաքացիներն այս ընթացքում ավելորդ քաշքշուկների, ավելորդ ծախսերի մեջ չընկնեն, նաև լուծել ենք այս հարցը։ Այսինքն՝ եթե նախկինում քաղաքացին ստիպված էր՝ վճարելու, որպեսզի այս ծառայությունները կազմակերպվեին իր համայնքից դուրս, պետությունն իր վրա է վերցրել ծախսերը և կազմակերպում է իր միջոցներով իր կողմից տրամադրված ավտոմեքենայով։ Եվ կարող եմ ասել, որ, իհարկե, այս հարցը երկար ժամանակ մտահոգում էր, և ուրախ եմ, որ արդեն լուծվել է։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ռուստամ Բաքոյան։

   Ռ.ԲԱՔՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես երկու հարց կհնչեցնեմ, մեկը՝ առողջապահության նախարարին, մյուսը՝ կրթության նախարարին, բայց հույս ունեմ, որ առողջապահության նախարարին հնչեցրած հարցիս բանավոր կպատասխանի, և դա կբավարարի։

2019 թվականից պարբերաբար գրեթե ամեն շաբաթ՝ շաբաթը երկու անգամ, մարզային այցեր ենք կատարում և այս մարզային այցերի ընթացքում նաև ազգային փոքրամասնությունների համայնքներ ենք այցելել։ Արևուտ ներկայիս խոշորացված համայնքում, որը 6 գյուղեր է իր մեջ ներառում, այցերից մեկի ժամանակ 2019 թվականին բարձրացրեցին մի քանի հարցեր, բայց գլխավոր հարցը ճանապարհաշինությունն էր և իրենց միակ ամենամեծ խնդրանքը ճանապարհների վերանորոգումն էր, որտեղ 12 կիլոմետրանոց հատվածը 40-50 րոպեում ենք կարողանում անցնել։ Եվ հատկապես հիմա ուզում եմ նաև իմ ազգակիցների՝ եզդիների, ուշադրությունը հրավիրել այս հանգամանքի վրա, որ 2 գյուղ տանող ճանապարհի վրա Կառավարությունը հիմա ծախսում է 2 միլիարդ դրամ։ Սա վերաբերում է այն մարդկանց, որոնք փորձում են ազգային փոքրամասնություններին տրամադրել իշխանությունների դեմ, որ իշխանությունները որևէ բան ազգային փոքրամասնությունների համար չեն անում։ Նաև ուզում եմ այն հանգամանքին անդրադառնալ, որովհետև ազգային փոքրամասնությունների համայնքներին Կառավարությունը տարեկան 50 միլիոն դրամ գումար է հատկացնում և դրան գումարած՝ սուբվենցիոն ծրագրերի 20 տոկոսն է համայնքը տրամադրում։

Հիմա՝ հարցս. քանի որ այս համայնքներում ճանապարհների խնդիրը կարգավորվում է, տիկին Անդրեասյան, էստեղ նաև ազգային փոքրամասնությունները մի նուրբ առանձնահատկություն էլ ունեն, հատկապես եզդիական համայնքի մասին է խոսքը, հիմնական դպրոց կա, բայց 12-ամյա կրթություն չկա, և ինձ վրա մեծ տպավորություն թողեց էնտեղ հանդիպած 9-րդ դասարանի աղջիկների հետ զրույցը, որն ամեն տեղ ինձ հետապնդում է։ 9-րդ դասարանն ավարտելուց հետո իրենք որևէ այլ տեղ չեն հաճախում հարակից համայնքներ, և էստեղ խնդիր կա, ձեր ուշադրությունը կհրավիրեի այս հարցի վրա, եթե լուծումներ կան, ապա այդ լուծումների մասին խոսեիք կամ միասին քննարկեինք։

Եվ երկրորդ հարցը. տիկին Անդրեասյան, այս գյուղերում բրուցելյոզով հիվանդների թիվը բավականին մեծ է, և ձեր ուշադրությունը ևս խնդրում եմ և հրավիրում եմ այս հանգամանքի վրա։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Բաքոյան։ Հարցին կպատասխանի կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Ժաննա Անդրեասյանը։ Համեցեք, տիկին Անդրեասյան։ Իսկ դահլիճում խնդրում եմ լռություն։

 Ժ.ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Բաքոյան։ Ձեր թույլտվությամբ ես անդրադառնամ հարցի այն մասին, որը վերաբերում է կրթության ոլորտին և, մասնավորապես, 12-ամյա կրթության ապահովմանը։ Այո, մենք ունենք գյուղական բնակավայրերում դպրոցներ, որտեղ հիմնական օղակում է միայն կրթությունն իրականացվում՝ մինչև 9-րդ դասարան և դրանից հետո երեխաները կրթությունը շարունակում են մոտական այլ բնակավայրի միջնակարգ դպրոցում կամ ավագ դպրոցում։ Հիմա մենք մի ամբողջական գործընթաց ենք իրականացնում, և եթե Կառավարության այս տարվա նիստերում ընդունված որոշումները նայեք, կտեսնեք, որ բավական հաճախ են հանդիպում դեպքեր, երբ փոխում ենք դպրոցում իրականացվող կրթական ծրագրերի քանակը, մասնավորապես, ունենք բազմաթիվ դպրոցներ, որտեղ հիմնական կրթությունից անցում ենք արել միջնակարգ կրթության, ինչը նշանակում է, որ 10-րդ դասարանից հետո էլ կարող են կրթությունն այդտեղ շարունակել, և սա շարունակական աշխատանք է։ Իհարկե, սիրով այդ աշխատանքն իրականացնում ենք նաև բոլոր այն բնակավայրերում, որտեղ հիմնականում ազգային փոքրամասնություններ են բնակվում, քանի որ շատ կարևորում ենք, որ երեխաները որակյալ կրթություն ստանան։ Եվ այդ առումով պետք է ասեմ, որ ունենք նաև բավական լավ ցուցանիշներ, օրինակ՝ բուհ ընդունված ուսանողների մասով և հատկապես կուզենայի ուրախությամբ նշել հենց եզդիական համայնքի աղջիկ ուսանողների թվի աճի մասին, որը վերջին տարիներին գրանցում ենք բուհերում, և ես սա համարում եմ շատ կարևոր մի միտում, որին պետք է բոլոր առումներով աջակցենք և շարունակենք։

Սիրով կքննարկենք նաև Արևուտում հիմնական դպրոցը միջնակարգ դարձնելու հարցը, դա բացարձակապես բարդ չէ։ Կառավարության որոշմամբ հիմնական դպրոցի կանոնադրությունը փոխվում է միջնակարգ դպրոցի։ Իհարկե, կազմակերպչական հարցեր կան՝ կապված ուսուցիչների առկայության և կրթական ծրագրերի մասով, վերապատրաստումների մասով, բայց դրանք բոլորը կարգավորման ենթակա են։ Այնպես որ, հաշվի առնելով այսօր բարձրացված հարցը, կարծում եմ, որ կզբաղվենք դրանով և լուծում կտանք։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Խնդրեմ, արձագանք, պարոն Բաքոյան։

 Ռ.ԲԱՔՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն տիկին նախարար։ Այո, գովելի է, որ բարձր ցուցանիշ է հիմա արձանագրվում բուհերում արդեն սովորող եզդի աղջիկների մասով, բայց ցավալի ցուցանիշներ ունենք հատկապես դպրոցում սովորող աղջիկների մասով, որոնք միջնակարգ դպրոցը չեն ավարտում, և էստեղ իսկապես խնդիրը բավականին լուրջ է, և շնորհակալ եմ պատասխանի համար։

Կարծում եմ՝ ընթացքում դեռ մենք հնարավորություն կունենաք՝ այս հարցը քննարկելու։ Սա անհրաժեշտ, հրատապ հարցերից եմ համարում, որ կարողանանք այս խնդիրը լուծել, որովհետև, իմ պատկերացմամբ, Հայաստանի Հանրապետությանը պետք չեն անգրագետ քաղաքացիներ և, առհասարակ, անգրագետ համայնք։ Եվ այս առումով ես կարծում եմ, որ եզդիական համայնքը մեծ պոտենցիալ ունի՝ զարգանալու կրթություն ստանալու միջոցով։ Շնորհակալություն։

Նաև ձեր ուշադրությունը կհրավիրեմ էստեղ նախակրթարանի վրա էլ, որովհետև նախակրթարան էլ չկա և այս երկու հարցը միասին դիտարկեք։ Շնորհակալ եմ։

 Ժ.ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Բաքոյան, գիտեք, որ մենք ունենք առանձին կարգավորում՝ պարտադիր կրթությունից դուրս մնացող երեխաների հետ կապված, միջգերատեսչական մեծ ծավալի աշխատանք է իրականացվում, որպեսզի բոլոր երեխաները 12-ամյա կրթությամբ պարտադիր օղակն ավարտեն և այդ իմաստով մենք նաև առանձին ծրագրեր ունենք՝ հենց եզդիական համայնքի հետ կապված։ Ընդ որում՝ ակտիվ համագործակցում ենք թե՛ համայնքի հետ, թե՛ հասարակական տարբեր կազմակերպությունների հետ և սա շարունակական աշխատանք է, որ պիտի անենք։

Ինչ վերաբերում է նախակրթարաններին, ապա Կառավարության 500 մանկապարտեզների ծրագրում ընդգրկված են նաև նախակրթարաններ։ Միայն այս տարի, կարծում եմ՝ շուրջ 30 նոր նախակրթարանի բացում կունենանք և առաջիկայում նաև պատրաստակամ ենք քննարկել բոլոր այլ տեղերում, հիմա հենց այդ քարտեզագրումն է արվում, թե էլ որտեղ նախակրթարանների կարիք կա։ Սիրով կքննարկենք նաև այս հարցը, թե ինչ հնարավորություն կա՝ տեղում նաև դա իրականացնելու։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Արթուր Խաչատրյան, համեցեք։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Հարցս պարոն Գրիգորյանին է ուղղված։ Պարոն Գրիգորյան, փետրվար ամսին Ազգային ժողովում դուք հայտարարեցիք, որ ձեր և ադրբեջանական համանուն, նու, համանուն չէ, համարժեք հանձնաժողովները քննարկում են սահմանազատման կանոնակարգը և տրամաբանական կլինի ակնկալել, որ սկզբից պետք է կանոնակարգ հաստատվի, հետո սահմանազատում լինի, այլապես, եթե առանց կանոնակարգի հնարավոր է սահմանազատում անել, հենա արեք, ինչո՞ւ եք կանոնակարգ մշակել և ուղարկել Սահմանադրական դատարան։

Մարտի 6-ին դուք հայտարարում եք, որ Ադրբեջանը հրաժարվում է ընդունել Հայաստանի Հանրապետության 31 բնակավայրերի տարածքների օկուպացիայի փաստը։ Ցայժմ ո՛չ դուք, ո՛չ Կառավարության որևէ անդամ, ո՛չ էլ ադրբեջանական որևէ պաշտոնյա այս պնդումը չի հերքել, հետևաբար՝ ես հիմք չունեմ՝ կարծելու, որ իրենց մոտեցումը փոխվել է։

Մարտի 7-ին ասում եք, որ հանձնաժողովները քննարկել են միջպետական սահմանի սահմանազատման, սահմանային անվտանգության հարցերով կանոնակարգի նախագծի համաձայնությունը։

19-ին, իհարկե, նշում եք, որ պետք է մինչև ամսի 15-ը համաձայնեցվի էդ հատվածը։

20-ին լինում է, որ բնակավայրերի... Մայիսի 15-ին, ներողություն, հայտարարում եք, որ Բաղանիս, Բաղանիս-Այրում և այլն, 4 գյուղերի բնակավայրերի միջև սահմանագծի հատվածների համատեղ կազմված արձանագրություն-նկարագրությունը վերջացրել եք։ Եվ հետաքրքիր է, որ ամսի 20-ին, ձեր հայտարարությունից 5 օր հետո արդարադատության նախարարությունը հայտարարում է, որ հարկ է նկատել, որ հանձնաժողովների հանդիպման արդյունքում տարածված հաղորդագրությամբ նշված 4 գյուղերի հատվածում սահմանազատումը նախնական է մինչև սահմանազատման գործընթացի ամբողջական ավարտը։

Խնդրում եմ հստակեցնել, թե ինչքանով է նախնական, այսինքն՝ նախնականի և վերջնականի միջև ինչքան ժամանակ եք նախատեսում, ինչու եք նախատեսում և, վերջիվերջո, եթե դա նախնական է, ինչ իմաստ ուներ տանել էնտեղ ոչ միայն սյուներ, այլ նաև մի մասը՝ բետոնե, մի մասը՝ ժեշտից պատ կառուցել։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը։ Համեցեք, պարոն Գրիգորյան։

 Մ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Խաչատրյան։ Իհարկե, հարցերը շատ էին, առավել ևս, եթե մի հարց ամփոփեցիք վերջում, ապա ասեմ ձեզ, որ այո, կանոնակարգի, որը հրապարակային է, դուք ծանոթ եք, 5-րդ հոդվածը հստակ սահմանում է, որ բոլոր արձանագրություն-նկարագրությունները վերջում դառնալու են մեկ արձանագրություն-նկարագրություն և դառնալու են պետական սահմանի մասին կնքվելիք պայմանագրի անբաժանելի մաս։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Պարոն Գրիգորյան, եթե բոլորն առանձին-առանձին գումարվելու, դառնալու է մի մեծ տրցակի մաս, դա հասկանալի է, բայց դա չի նշանակում, որ նկարագրությունը, սահմանազատումը նախնական է, եթե դուք հետո հետ չեք դառնալու էդ 4 գյուղերի հատվածին և ինչ-որ մի բան փոխելու, դա նախնական չէ, դա վերջնական է։ Վերջնական տարբեր կտորներ կպչում են իրար, դառնում է ամբողջական փաստաթուղթ, ինչի՞ մասին է խոսքը։ Նախնական՝ նշանակում է, որ դա փոփոխման ենթակա է։ Հիմա, եթե դա փոփոխման ենթակա է, ինչո՞ւ եք բետոնե պատ էնտեղ դրել, որովհետև կարող է, էդ հարցին չպատասխանեցիք, եթե հնարավոր է, պատասխանեք, էսօրվանից ինչ-որ «t» օր հետո հնարավոր է դա փոխել։ Այսինքն՝ գոնե արդարադատության նախարարությունն ընդունում է, որ այդ բետոնե պատը կարելի է տեղափոխել։ Հիմա, ճիշտ չէր լինի արդյո՞ք ամբողջը վերջնականացնել, ոչ թե ադրբեջանական սահմանի ամբողջ պարագիծը, այլ ոչ թե նախնական ինչ-որ բան անել, պատ կառուցել, հետո էդ պատը քանդել։

 Մ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Պարոն Խաչատրյան, գիտեք, կարծում եմ՝ դա տեխնիկայի հարց է նախ և առաջ, որովհետև հիմա, եթե մարդիկ, տվյալ դեպքում բնակիչներն իրենց ավելի լավ կզգան, երբ էնտեղ լինի բետոնե պատ և եթե դա նախնական է, այո, էնտեղ պետք է լինի բետոնե պատ։

Եթե դուք ուզում եք հարցի իրավական ելևէջների կամ իրավական բաղադրիչի մասին խոսել, ես չէի ուզենա հիմա մեկնաբանություններ տալ, որովհետև հարցը Սահմանադրական դատարանում է, և, կարծում եմ՝ գնահատականը բոլորիս հասանելի կլինի։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Սեյրան Օհանյան, համեցեք։

 Ս.ՕՀԱՆՅԱՆ

-Հարցս վերաբերում է Կառավարության ղեկավարին։ Մեր գնահատականը ձեր կառավարման որակին և արդյունավետության մասին ոչ միայն հայտնի է, այլ բազմիցս ապացուցվել է, և այսօր էլ փաստ է, որ այն սահմանված նշաձողը, որը դուք նշել եք, այսօր բավականին ցածր մակարդակի է, որովհետև ղեկավարության առաջին իսկ օրվանից և ամբողջ ընթացքում, հատկապես այս օրերին, երբ լրանում է Ադրբեջանի կողմից Արցախի ժողովրդի բռնագաղթեցման մեկ տարին, երկրի կառավարումն իրականացրել եք աշխարհաքաղաքական զարգացումների, տարածաշրջանային իրադարձություների պայմաններում ռազմաքաղաքական ոչ համարժեք գնահատականներով և գերակայությունների սխալ որոշմամբ, ինչի արդյունքում բոլորս գիտենք, թեկուզ կրկնողություն է, բայց պետք է ասեմ, Արցախը, Հայաստանը ներքաշվեցին պատերազմի մեջ, պարտադրվեց պարտություն, և հիմա էլ Արցախն իր հազարամյա պատմության մեջ առաջին անգամ ամբողջությամբ հայաթափված է, ադրբեջանցիները մեր տարածքում են, և գործողությունների զարգացումները ցույց են տալիս, որ չեն էլ պատրաստվում դուրս գալ, նահանջ չունեն։

Այս ամենն ակնհայտ է, որքան էլ և՛ դուք, և՛ ձեր կողմնակիցները փորձեք արդարացնել տարբեր բառախաղերով և բարդել մեղքը նախկինների, ընդդիմադիրների, արցախցիների վրա։ Սխալներ ունեցել են բոլորը, սակայն իրականությունն այն է, որ պետության բոլոր լծակներն այսօր ձեր ձեռքերում են, բոլոր ռեսուրսները ձերն են, դուք եք համակողմանի գնահատման արդյունքում ի վիճակի որոշումներ ընդունելու և այդ որոշումներն իրականացնելու և որոշելու նաև առաջնահերթությունները։ Ձեր ձեռքերում են այդ լծակներն արդեն 6 տարի և տարբեր բաներում արտացոլվել են նաև ձեր ծրագրերում, հիմա էլ ձեր ձեռքերում են։

Հիմա հարցս հետևյալն է և խնդրում եմ այդ հարցին պատասխանել. այսօր էլ գոնե ի՞նչ հիմնարար փաստաթղթերով են ամրագրվում Հայաստանի Հանրապետության առաջնահերթությունները, ի՞նչ գործողություններ են իրականացվում մեր պետության համար կարևոր ռազմավարական փաստաթղթերը մշակելու և իրագործելու ուղղությամբ, հատկապես անվտանգության ոլորտում։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Համեցեք, պարոն վարչապետ։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար։ Արդյո՞ք դուք իրավունք ունեք՝ ունենալու ձեր գնահատականը. իհարկե, իրավունք ունեք, բայց դա չի նշանակում, որ մենք իրավունք չունենք ՝չհամաձայնվելու էդ գնահատականի հետ:

Երկրորդը. տեսեք, շատ կարևոր մի հարց առաջ քաշեցիք, որը մեր իրականության մեջ հրատապության կամ ազդեցության շատ մեծ տոկոս ունի։ Խոսեցիք մեղքն ուրիշների վրա բարդելու մասին։ Իրականում, եթե նույնիսկ էն խոսույթը, որը մեկնաբանվում է կամ կարող է մեկնաբանվել այդպես, էդ խոսույթի նպատակն ամենևին էլ մեղքը որևէ մեկի վրա բարդելը չէ։ Դա կարող է լինել հարակից էֆեկտ, բայց դրա առանցքային նպատակն է՝ լուծել բոլորովին ուրիշ շատ կարևոր մի հարց, այն է՝ հասկանալ, թե ինչ է տեղի ունեցել, ինչու է տեղի ունեցել, որն է դրա պատճառը և ինչքանով մենք բոլորս կամ առանձին վերցրած մենք կարող էինք ազդել, ինչ գործիքներով, ինչ պարագայում և ինչ կարող էինք ստանալ դրա արդյունքում։ Սա շատ կարևոր նրբություն է։ Այսինքն՝ եթե նույնիսկ, այ էս ամբիոնից սենց բորբոքված, դուք էդտեղից եք գոռում, մենք սէտեղից ենք գոռում, գոնե մեր ընկալումն էն չէ, որ սենց մեր մեղքը բարդենք ուրիշի վրա։ Ֆունկցիան էն է, որ մենք իրար հետ լավ հասկանանք, այնուամենայնիվ, պետք է հասկանանք, թե որտեղ է ճշմարտությունը, որտեղ էդքան էլ ճշմարտություն չէ, որտեղ են արմատները և պատճառները։

Ինչ վերաբերում է ռազմավարական փաստաթղթերին. այդ ռազմավարական որոշումները կայացվում են անվտանգության խորհրդում, ռազմավարական այլ փաստաթղթերում, բայց ես կուզեի ընդգծել փոփոխվող աշխարհում մեր քաղաքականությունների ճշգրտման տեղը և հարթակը։ Ըստ էության, հանգամանքների բերումով ստացվել է այնպես, որ էդ տեղը դարձել է Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովը և, իմ գնահատմամբ՝ ձեր նշած խնդիրներն ամենաշատն արտահայտում է Կառավարության ծրագրի կատարման ընթացքի վերաբերյալ տարեկան զեկույցը, իմ գնահատմամբ՝ 2021, 2022, 2023 և 2024 թվականներին շատ կարևոր խոսակցություններ են տեղի ունեցել այդ քննարկման ընթացքում, և Կառավարության զեկույցն արտահայտել է քաղաքականությունների ճշգրտման բովանդակությունը և դրանց պատճառները, նաև այդ ճշտգրտումները մենք այս դահլիճում քննարկելու առիթ ունեցել ենք, երբեմն ձեր մասնակցությամբ, երբեմն առանց ձեր մասնակցության։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

Ս.ՕՀԱՆՅԱՆ

-Պարոն Փաշինյան, նայեք, պետությունն ունի բոլոր ինստիտուտները, որպեսզի նաև փոփոխվող աշխարհում իրավիճակին հստակ գնահատական տա։ Նաև փոփոխվող աշխարհում մեզ նման երկրի համար անչափ կարևոր է հենց այդ պայմաններում ճիշտ որոշումներ ընդունել և ճիշտ ռազմավարական փաստաթղթեր ձևավորել և դրանց ուղղությամբ աշխատել։

Ուղիղ 3 ամիս առաջ ես այդ նույն հարցը տվել եմ ազգային անվտանգության ռազմավարության վերաբերյալ, որ այն չի համապատասխանում այսօրվա իրականությանը և դուք այն ժամանակ կա՛մ մոռացել էիք, կա՛մ չգիտեիք, որ այդ ուղղությամբ աշխատանքներ չեն տարվում, որովհետև սա մեր երկրի ամենակարևոր փաստաթուղթն է։ Իհարկե, երկրորդ փաստաթղթի վերաբերյալ դուք հենց հիմա ասացիք, Կառավարության ծրագիրն է, որն այսօր էլ չի համապատասխանում, և այնտեղ նշված են դրույթներ և՛ անվտանգության, և՛ Արցախի վերաբերյալ, որոնք չեն իրականացվել և այսօր էլ չեն իրականացվում։ Անցել է 3 ամիս և ես ուզում եմ նորից ասեմ, որ ոտի վրա և ձեռի հետ, այ, էդ խոսքը ես բազմիցս ասել եմ, չի ղեկավարվում։ Երկիրը ղեկավարվում է ինստիտուցիոնալ, այսինքն՝ ինստիտուտներ կան՝ Անվտանգության խորհուրդ և Կառավարություն, որոնք պետք է մշակեն այդ փաստաթուղթը։ Այդ փաստաթուղթն այսօր չի համապատասխանում իրականությանը և հասարակ մի հրամանագիր է պետք և Կառավարության որոշում, որ այդ ուղղությամբ աշխատանքները տարվեն։ Սա նշանակում է, որ այդ նշաձողը, որ մենք դրել ենք այդ երկու փաստաթղթում, նորից իջեցրել ենք շատ ցածր մակարդակի։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ արձագանքի համար, պարոն Օհանյան։ Չգիտեմ՝ ինչ ասացիք, ասացիք՝ մի հատ բան՝ սովորական, հասարակ։ Մեր հայեցակարգերի տարբերությունն էդ է, որ մենք սովորաբար, և դա, ցավոք, մեր պետական կառավարման համակարգին դեռևս մինչև հիմա հատուկ է, որ մենք սկզբից թուղթ ենք ստեղծում, հետո նոր՝ բովանդակություն, և դրա համար միշտ թղթերը շատ հաճախ չեն համապատասխանում։ Ես ձեզ ուզում եմ ասել, որ դուք մարմին նշեցիք, Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության խորհրդում և ընդլայնված կազմով տեղի են ունենում շատ լուրջ ռազմավարական հարցերի քննարկումներ, ռազմավարական որոշումներ, որոնք նաև սահմանված կարգով արձանագրվում են, նաև կան ինստիտուտներ, որոնք էդ ուղղությամբ աշխատում են։ Եվ ես ձեզ ասել եմ, որ մենք աշխատում ենք ազգային անվտանգության ռազմավարության վրա, բայց, կներեք, նաև էդ պիտի ասեմ, ինչն իմ նախորդ փորձը ցույց է տվել և ես համարում եմ դա շատ մեծ բացթողում։ Ամենայն հարգանքով, ազգային անվտանգության ռազմավարության բովանդակությունը պետք է ձևավորվ,ի և նոր ինստիտուտների միջին օղակի աշխատողներն այն պետք է դնեն թղթի վրա, և ոչ թե հակառակը։ Եվ հիմա դա տեղի է ունենում, դա տեղի է ունենում էնքան ինտենսիվ և դա տեղի է ունենում ոչ հրապարակային։ Սա շատ կարևոր է։ Օրինակ՝ մենք էսօր ազգային անվտանգության ֆորմատների ամենատարբեր քննարկումներ ունենք, որոնք մենք չենք էլ լուսաբանում, որովհետև էդքան հաճախակի անընդհատ լուսաբանելն էլ թուղթ արտադրելու պրոցես է։ Եվ ես ձեզ կարող եմ ասել, մտածում եմ՝ ոնց ձևակերպեմ, որ ճիշտ լինի, էնքան խորն է էդ աշխատանքն արվում, որ դուք չեք պատկերացնում, թե ասեմ, մի՛ անհանգստացեք, էդ աշխատանքը շատ խորությամբ է արվում։ Համենայնդեպս, ես երկու պատասխանն էլ դնում եմ սեղանին, դուք որն ուզում եք, էդ էլ ընտրեք։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Սոնա Ղազարյան։

 Ս.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Կառավարության հարգելի անդամներ, մեծարգո պարոն վարչապետ, հարցս ուղղում եմ ձեզ։ Հարցս վերաբերում է խաղաղության պայմանագրին, մասնավորապես, Ադրբեջանի կողմից որպես նախապայման քաշվող Սահմանադրության հարցին։ Չնայած մեր պնդումներին, որ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ որևէ տարածքային պահանջ չկա Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության նկատմամբ և որ խաղաղության պայմանագրում արդեն կա համաձայնեցված կետ, որով կողմերը պարտավորվում են հղում չանել ներքին օրենսդրությանը խաղաղության պայմանագրի կետերը չկատարելուն, ադրբեջանական կողմը նորանոր թեզեր է շրջանառում այս մասով, և վերջերս մի քանի օր առաջ, նոր մեկնաբանություն կար առ այն, որ միջազգային պայմանագրերը չեն կարող գերակա լինել Սահմանադրությանը։ Ես կցանկանայի, որ այս դիտանկյունից անդրադառնայիք խաղաղության պայմանագրին և, մասնավորապես, այս նախապայմանին։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը։ Համեցեք, պարոն վարչապետ։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար։ Վերջին շրջանի իրադարձությունները վերլուծելով, ես կարծում եմ, որ կա մի հարց, որը կարող է բառախաղ թվալ, բայց, իմ կարծիքով, էդ հարցը, իսկապես, բառախաղ չէ, դա, իսկապես, հարց է, որի պատասխանը մենք պետք է գտնենք։ Ադրբեջանն ուզո՞ւմ է, որ մեր Սահմանադրության մեջ լինի տարածքային պահանջ ընդդեմ Ադրբեջանի, թե՞ նա ունի անկեղծ մտահոգություններ, որ էդպիսի բան կա։ Էս առաջին դեպքն ուրիշ դեպք է, բայց եթե խոսքը երկրորդ դեպքի մասին է, տեսեք, թե որն է մեր առաջարկած տրամաբանությունը. Սահմանադրությանը հակասող միջազգային պայմանագրերը չեն կարող վավերացվել։ Ենթադրենք՝ մենք ստորագրեցինք խաղաղության պայմանագիրը, որտեղ գրված է, ենթադրենք՝ էդպիսի դրույթ կա. Հայաստանն Ադրբեջանից, Ադրբեջանը Հայաստանից տարածքային պահանջներ չունի, ճանաչում է նրա տարածքային ամբողջականությունը և պարտավորվում է ապագայում որևէ տարածքային պահանջ չներկայացնել։ Էդ հարցը գնում է Սահմանադրական դատարան, եթե Սահմանադրական դատարանը որոշում է, որ, գիտեք ինչ, էս դրույթը մեր Սահմանադրությանը չի համապատասխանում, որովհետև մեր Սահմանադրության մեջ կա էս դրույթը, որ մենք, չէ, տենց չի։ Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ մենք, իրոք, ունենք տարածքային պահանջներ Ադրբեջանից, և մենք էլ ասում ենք՝ դե ժողովուրդ, սա արդեն ուրիշ իրավիճակ է, մենք պետք է դիրքավորվենք էս իրավիճակի նկատմամբ։ Եթե Սահմանադրական դատարանն ասում է, որ համապատասխանում է Սահմանադրությանը և ուղարկում է Ազգային ժողով, Ազգային ժողովն էլ վավերացնում է, էն փաստը, էն դրույթը, որ Հայաստանի Հանրապետությունը չունի տարածքային պահանջներ Ադրբեջանի նկատմամբ, ստանում է բարձրագույն իրավաբանական ուժ: Իսկ կարո՞ղ է՝ օրենքներում կան էդպիսի դրույթներ. կարելի է մեկնաբանել նաև էդպես։

Իսկ երբ էդ պայմանագիրը վավերացվում է, Հայաստանի գործող Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն՝ բոլոր էն օրենքները, որոնք հակասում են, եթե օրենքը հակասում է վավերացված միջազգային պայմանագրին, ուրեմն, գերակայում է վավերացված միջազգային պայմանագիրը։ Այսինքն՝ եթե էդ թուղթն ստորագրվում է, վավերացվում է Ադրբեջանի մտահոգությունները, որոնք, ենթադրենք՝ կարող են լինել, ամբողջությամբ դուրս են գալիս և էն որ՝ բա որ հետո տարածքային պահանջներ առաջ գան, է, հետո միշտ էլ տարածքային պահանջներ, եթե առաջ գալու են, կգան, խաղաղության պայմանագիր լինի թե չլինի, Սահմանադրության մեջ լինի թե չլինի, և մարդկության պատմությունը տասնյակ հարյուրավոր էդպիսի դեպքեր է տեսել։

Ես երեկ առիթ ունեցա՝ ասելու, որ մենք դրա մասին չէինք խոսում, բայց ակնհայտ է, որ Ադրբեջանի սահմանադրությունը պարունակում է տարածքային պահանջներ Հայաստանի նկատմամբ, բայց մենք էս հարցն ինչո՞ւ չենք բարձրացնում, որովհետև խաղաղության պայմանագրի էս ընթացակարգը, որ մեզ մոտ է տեղի ունենալու, հայելային տեղի է ունենալու նաև իրենց մոտ, և էդ հարցը լուծվելու է։ Էստեղ է հարցի լուծումը։ Բայց, էլի եմ ասում, ամփոփեմ նրանով ինչից սկսել էի, Ադրբեջանը, իրոք, օբյեկտիվ մտահոգություններ ունի, որ էդպիսի հարց կա՞, թե՞ Ադրբեջանն ուզում է, որ էդպիսի հարց լինի։ Էս օբյեկտիվ մտահոգությունները բոլոր մասնագետների կողմից արձանագրվում են, որ լուծելի են։ Հիմա, կան նաև ուրիշ անկախ փորձագետների վերլուծություններ, որոնք մեզ տրամադրում են և փորձում են համոզել, հայաստանյան էդ անկախ վերլուծաբաններն ասում են, որ Ադրբեջանը Հայաստանի Սահմանադրության հետ կապված քննարկումով փակուղի է տանում խաղաղության պայմանագրի գործընթացը, որ ստիպված չլինի անդրադառնալ կամ բաց պահի իր սահմանադրության մեջ Հայաստանի նկատմամբ ունեցած տարածքային պահանջները։ Պատկերացրի՞ք, Հայաստանին մեղադրելով, որ տարածքային պահանջներ ունի Ադրբեջանի նկատմամբ, խաղաղության պայմանագիրը չի կնքում, ինչը նշանակում է, որ Ադրբեջանի սահմանադրության մեջ առկա տարածքային պահանջները Հայաստանի նկատմամբ շարունակում են դե յուրե ուժ ունենալ։ Իսկ որ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության մեջ տարածքային պահանջ չկա Ադրբեջանի նկատմամբ՝ ես դրան անդրադարձել եմ, բայց, ներողություն խնդրելով, էլի եմ անդրադառնում։

Հղում է արվում Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի վերամիավորման մասին հռչակագրի դրույթին։ Ես էլի ասում եմ՝ հռչակագրում կա 5-րդ հոդված, որն ասում է՝ Հայաստանն իր անվտանգությունը պաշտպանելու համար Գերագույն խորհրդին ենթակա զորքեր է ստեղծում և անվտանգության այլ մարմիններ։ Հիմա Ազգային ժողովին չեն ենթարկվում էդ մարմինները, էդ ի՞նչ է նշանակում, հակասահմանադրակա՞ն է դա. ո՛չ, որովհետև Սահմանադրությունն Անկախության հռչակագրից վերցրել է էն բովանդակությունը, որը տառացի և բառացի արտահայտված է Սահմանադրության տեքստում՝ տառացի և բառացի։ Եթե չեմ սխալվում մեր «Իրավական ակտերի մասին» օրենսդրությունն էլ ասում է, որ մեր օրենքները պետք է հասկանալ տառացի և բառացի։ Այսինքն՝ դա մեր կարգավորումն է։ Ասում է՝ օրենքը կարդա, ինչ որ մեջը գրած է, էդ է օրենքի բովանդակությունը, չի կարելի կարդալ և ասել՝ գիտես, սենց է գրված և դա նշանակում է էս։ Ինչ գրված է, էն էլ նշանակում է, Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության տեքստի մեջ չկան տարածքային պահանջներ Ադրբեջանի նկատմամբ և մենք չունենք տարածքային պահանջներ Ադրբեջանի նկատմամբ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ս.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Չունեմ արձագանք։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Դավիթ Առուշանյան։

 Դ.ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցս ուղղում եմ պարոն Սանոսյանին։ Պարոն Սանոսյան, որոշ ժամանակ առաջ, հիշո՞ւմ եք, Ազգային ժողովում էլի հարց ու պատասխանի ժամանակ բարձրացրի Գյումրու վթարային շենքերի հարցը, մասնավորապես, Անտառավան 26-ի։ Դրանից ահագին ժամանակ է անցել, բազմաթիվ քննարկումներ ենք ունեցել, մինչ այժմ որևիցե լուծում չի ստացել այդ խնդիրը։ Ուզում եմ հասկանալ, թե ի՞նչ ընթացքի մեջ են Տիգրան Մեծ 5, Ղուկասյան 29, Անտառավան 26 և Իսահակյան 9 շենքերի խնդիրները, որևիցե գործընթաց առաջ գնո՞ւմ է, թե՝ չէ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը։

 Գ.ՍԱՆՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Առուշանյան, հարցի համար։ Իսկապես, շատ ենք քննարկել, նաև մեկ անգամ Անտառավան 26 հասցեի շենքի համար նախագիծ ենք պատրաստել։ Բայց գիտեք, որ կոմիտեներում քննարկումների ժամանակ հնչել է հետևյալ արդարացի հարցը, թե լավ, եթե այս մեկ շենքի հարցը լուծում ենք, բա մյուսների հետ ի՞նչ քաղաքականություն պետք է վարենք։ Եթե թիվը ճիշտ եմ հիշում, մոտ 90 այդպիսի շենք ունենք հանրապետությունում։ Մեր քննարկումները հիմա ծավալվել են նրա շուրջ, որ կարողանանք որոշակի, ըստ առաջնահերթության, դասակարգել, բյուջեում կամ այլ ծրագրերում որոշակի գումարներ նախատեսել, և, ըստ վտանգավորության աստիճանի և ըստ առաջնահերթության այդ խնդիրները լուծում ստանան։

Ես շատ ավելի մանրամասն ձեր հարցին չեմ կարողանում պատասխանել, որովհետև հիմնական քաղաքականություն վարող, իրականացնող մարմինը Քաղաքաշինության կոմիտեի գործընկերներն են, եթե ներկա լինեին, միգուցե ավելին կարող էին ասել։ Ես ձեզ ներկայացրի այնքանը, ինչքան ես եմ տեղյակ։ Կխնդրեմ, որ կոմիտեի հետ միասին շարունակենք քննարկել, թե ընդհանուր, որպես քաղաքականություն, ինչպես պետք է առաջ գնանք և այդ վթարային շենքերի հարցերն ինչ հաջորդականությամբ, ինչ բյուջետավորմամբ պետք է լուծենք։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Դ.ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պարոն Սանոսյան։ Իրականում, այո, մենք համատեղ աշխատանք ենք տարել։ Խոսքն ընդամենն այս պահի դրությամբ ընդամենը 10 ընտանիքների կյանքին վտանգ սպառնացող խնդրի մասին է, որոնց ընդհանուր գումարը 81 միլիոն է, գիտեմ, որ նախագիծն էլ պատրաստ էր, բայց կոմիտեների ժամանակ, այո, քննարկումը գնացել է փակուղի։ Բայց պիտի խնդրեմ ևս մեկ անգամ, որպեսզի կարողանանք այդ խնդրին լուծում տալ, որովհետև, էլի եմ ասում, 81 միլիոնի մասին է խոսքը և ընդամենը 10 ընտանիքների, որոնք նորից ձմեռելու են այդ ոչ հարմար պայմաններում և վթարային շենքում։ Շնորհակալ եմ։

 Գ.ՍԱՆՈՍՅԱՆ

-Ձեզ շնորհակալություն։ Ինչ վերաբերում է Տիգրան Մեծ հասցեի շենքին, ապա գիտեք, որ շենքը հուշարձան է և կա նախագիծ՝ վերականգնման աշխատանքներ իրականացնել, հիմա բյուջետավորման փուլում է գտնվում։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Արուսյակ Մանավազյան։

 Ա.ՄԱՆԱՎԱԶՅԱՆ

-Կառավարության հարգելի անդամներ, ինչպես գիտենք, վերջին տարում ունեցել ենք արտակարգ դեպքեր՝ Սուրմալուի պայթյուն, Աբովյանում գազալցաբենզակայանում տեղի ունեցած պայթյուն և վերջինը՝ երեկ Հրազդան ՋԷԿ-ի տարածքում տեղի ունեցած դժբախտ պատահարը։ Բոլոր դեպքերում, ցավոք, եղել են զոհեր, և ունենք տուժածներ։

Հարցս հետևյալն է. տեսչական մարմինը գնում է տվյալ հաստատություն, արձանագրում է որակի, անվտանգության և տեխնիկական այլ բնույթի խախտումներ, որից հետո պետք է հետևի այդ տարածքում գործունեության կասեցում։ Սակայն, երեկվա դեպքի հետ կապված, ըստ տեսչական մարմնի՝ Հրազդան ՋԷԿ-ի տարածքում ապօրինի շահագործվող այդ հաստատությունը, օբյեկտը երկու անգամ բացասական եզրակացություն է ստացել և շարունակել է շահագործվել, որի արդյունքում տեղի է ունեցել դեպքը։

Ովքե՞ր են կամ ինչպե՞ս է ստացվում, որ այդ արձանագրություններից հետո կարողանում են շահագործել այդ տարածքները, և արդյո՞ք կա միջանկյալ պատասխանատու մարմին, որը պետք է վերահսկի այդ աշխատանքները՝ չիրականացնելու կամ կասեցված հաստատությունը չշահագործելու համար։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար։ Բաց նաև պետք է արձանագրենք, որ տեսչական մարմինն այդ արձանագրումն անում է այդ ընկերության սեփականատիրոջ, այդ ընկերության տնօրենի, այդ ընկերության աշխատողի համար. ասում է՝ սիրելի հայրենակիցներ, էստեղ աշխատել չի կարելի, որովհետև կարող է տեղի ունենալ պայթյուն, ներկաներից կարող են լինել զոհեր և այլն և այդպես շարունակ: Այսինքն՝ տեսչական մարմնի գործառույթը դա է։ Դեպք է լինում, որ կնքում են տարածքը և այլն և այդպես շարունակ:

Բայց, եթե ձեր հարցը դա է, իմիջիայլոց, ասեմ, ես փորձագետի մակարդակով չեմ տիրապետում այդ հարցին, այս գործառույթի իմաստը սա է, որ գնում է, ասում է՝ արգելվում է աշխատել։ Մենք չենք կարող բոլոր այդ տեղերում ոստիկանական պահակախմբեր տեղակայել և ասել՝ այս տարածք ոչ ոք չմտնի, որովհետև տարածքն ունի սեփականատեր: Մենք չենք կարող տարածքի տիրոջն ասել՝ մենք քեզ չենք թողնում, որ դու մտնես քո տարածք, որովհետև կարող է ասել՝ ես մտնում եմ իմ տարածք, այնտեղ բան ունեմ, ասենք՝ ոսկի ունեմ, պիտի վերցնեմ, տանեմ վաճառեմ։ Այսինքն՝ դա էլ է, իմիջիայլոց, գիտե՞ք, հետաքրքիր բան է, ենթադրենք՝ մենք գնում, մարդուն ասում ենք՝ հարգելիս, սնունդը, որը ձեր սեղանին դրված է, թունավոր է, չուտեք։ Մարդն ուտում է և թունավորվում։ Ցավոք, ենթադրենք՝ լինում է դեպք։ Հիմա այս իրավիճակում ի՞նչ պետք է աներ տեսչական մարմինը, այդ մարդու ձեռքերն ու ոտքերը կապե՞ր: Ընդդիմությունը կասեր՝ բա, ասում եք՝ քաղաքացիներն ազատություն ունեն։ Այսինքն՝ դրա համար հիմա ես ենթադրում եմ, որ դեպքով կհարուցվի քրեական գործ, քրեական պատասխանատվության կենթարկվի այն մարդը, որ այդ տեսչական ակտն ստացել է, պաշտոնապես իրազեկվել է, ստորագրել է, որ ինքը տեղյակ է դրա մասին և, ի հեճուկս դրա, մարդկանց տարել և, ըստ էության, փորձանքի է բերել: Իհարկե, ցավակցում եմ և շատ ցավում եմ զոհերի համար։ Հասկանո՞ւմ եք, ես որ ասում եմ՝ պետությունն ուրիշ մտածողություն է, ես նաև դա նկատի ունեմ։ Պետությունը եկել, զգուշացրել է, նաև տուգանել է, նաև հարկադրանքի այդ միջոցն է իրականացրել վարչական վարույթ է իրականացվել, բայց մենք չենք կարող բոլոր… ՏԵնց դեպքեր, իմիջիայլոց, ունենում ենք. տեսչականը գնում է, շինարարությունը կասեցնում է, դուրս է գալիս, մարդիկ հետո շարունակում են։ Այ, ես չգիտեմ՝ մեր օրենսդրության էդ փոփոխությունն արեցի՞նք, այ, նաև այդ առումով, որ քաղաքացին տուգանքի մատերիա՞լ է, թե՞ տուգանքի մատերիալ չէ, որովհետև ես մի անգամ մեր հարգելի գործընկերների առաջ հարց դրեցի, ասացի՝ լավ, վարչական իրավախախտում է, մարդուն ասում ենք՝ չի կարելի էս անել, գնում ենք, ինքն էլի անում է, հետո էլի գնում ենք, տուգանում ենք, հետո էլի գնում ենք, տուգանում ենք, հետո իքս պահից պետք է վրա հասնի քրեական պատասխանատվությունը։ Հիմա մենք այդ կարգավորումն արե՞լ ենք, թե՞ դեռ չենք արել։ Չէ՞։ Պետք է անեինք ահագին ժամանակ առաջ։ Չգիտեմ՝ ինչն է դրան խանգարում։ Գուցե իրավաբանական մեկնաբանություն է, բայց դա պրոբլեմ է, որ արձագանքեք, ես կասեմ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ա.ՄԱՆԱՎԱԶՅԱՆ

-Պարոն վարչապետ, շնորհակալ եմ պատասխանի համար, բայց իրականում խնդիրը հենց այդտեղ է, որ տեսչականն արձանագրությունը կազմում է և տեսչականի արձանագրությունից հետո վերահսկող մարմին չկա։ Եթե ոստիկանությունն է, շատ լավ, բայց նույնիսկ եթե տնօրենը կամ սեփականատերն իր վրա պատասխանատվություն չի վերցնում իր աշխատողի կյանքի համար, որ խնդիր է և վտանգ է ներկայացնում, այդ դեպքում ո՞վ է վերահսկում դա կամ ինչո՞ւ պետք է տնօրենը դեպքից հետո քրեական պատասխանատվության ենթարկվի։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Չէ, բայց, ենթադրենք՝ բա ո՞վ, հասկանո՞ւմ եք, այդ նույն օրինակն է. մարդու խոհանոցում դրված է ափսե, մեջը՝ սունկ, որը թունավոր է, գնում ենք, ասում ենք՝ այս սունկը թունավոր է, չուտեք։ Գնում ենք, ասում ենք՝ գրեք, որ ծանոթացա։ Ստորագրում է, թողնում, գնում ենք, մարդն ուտում է սունկը, թունավորվում, մահանում է։ Այսինքն՝ ի՞նչ, մենք այդ մարդու դեմը պիտի ոստիկա՞ն կանգնեցնեինք իր տան մեջ։ Բայց պրոբլեմն այստեղ ավելի խորն է, և այդ փոփոխությունն ինչո՞ւ չենք անում …

Ասենք՝ քաղաքացին զանգում է, ասում է՝ իմ հայաթում ապօրինի շինարարություն է։ Գնում են, ակտը գրում են, թողնում գնում են, ինքը շինարարությունը շարունակում է։ Էլի է զանգում, էլի են գնում, էլի է զանգում, էլի են գնում, և մարդը, 85 անգամ տուգանվելով, սարքում է ութ հարկանի շենք։ Սա աբսուրդ է։ Դրա համար պետք է վրա հասնի քրեական պատասխանատվությունը, 1, 2, 3, 4, 5 կամ, չգիտեմ, ուրիշ պատասխանատվություն։ Բայց դա էլ է ակնհայտ, որ մենք չենք կարող, պատկերացնո՞ւմ եք այդքան հսկող ու վերահսկող մարմին։ Ինչքա՞ն աշխատավարձ ենք տալու այդ մարդկանց, քանի՞ նոր հաստիք ենք բացելու, ո՞վ է վճարելու նրանց, իրենց տալո՞ւ ենք այնքան աշխատավարձ, որ նրանք չգնան, կաշառք վերցնեն և աչքերը փակեն այդ դեպքի վրա, իսկ նրա՞նց ով է վերահսկելու։ Պետք է պատասխանատվության մեխանիզմ, այսինքն՝ մենք անընդհատ, վերջերս Կառավարության նիստում դրա մասին ասացի։ Մենք անընդհատ ասում ենք՝ բա, Կառավարությունն ինչո՞ւ չի վերահսկում։ Բա, տնօրենն ինչո՞ւ չի վերահսկում, դա իր կանոնադրական պարտականությունն է, Աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված է, որ ինքը պետք է աշխատանքային անվտանգություն ապահովի։ Հայաստանում ոստիկանների թիվը եռապատկենք, տանենք, բոլոր հիմնարկներում ոստիկանության բաժիններ բացենք։ Սենց կլինի՞։

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Արմեն Խաչատրյան։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մեծարգո պարոն վարչապետ, հարգելի Կառավարության անդամներ, հարցս ուղղում եմ արդարադատության նախարար Գրիգոր Մինասյանին։

Պարոն Մինասյան, վերջին ժամանակներս անընդհատ տեղեկություններ ենք ստանում, որ քրեակատարողական հիմնարկներում կարանտինային՝ ժամանակավոր պահպանման խցերում և՛ սանիտարահիգիենիկ վիճակն է վատ, և՛, ընդհանրապես, կենցաղային վիճակն է վատ, հատկապես խնդիրը վերաբերում է «Արմավիր» քրեակատարողական հիմնարկին, ամիսներ առաջ մեր գործընկեր, պատգամավոր պարոն Թումասյանն էլ այս հարցի մասին ձեզ հարց ուղղեց։ Ուզում եմ իմանալ, թե այս ուղղությամբ ինչ-որ քայլեր, ինչ-որ միջոցներ ձեռնարկվե՞լ են և ի՞նչ է իրականացվել մինչ այսօր։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցին կպատասխանի արդարադատության նախարար Գրիգոր Մինասյանը։ Համեցեք, պարոն Մինասյան։

 Գ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Իրապես, քրեակատարողական հիմնարկներում շինարարական գործողությունների մեծ պահանջարկ կա։ Պետք է նշեմ, որ «Սևան» քրեակատարողական հիմնարկում այդ հարցն արդեն լուծվել է, «Վանաձոր» և «Նուբարաշեն» քրեակատարողական հիմնարկներում ընթացիկ շինարարության շրջանակներում երկուշաբթի օրը հենց մեկնարկում են կարանտինային խցերի վերանորոգման աշխատանքները։ Այսինքն՝ ոչ թե մրցույթն ենք նոր տալիս, մրցույթն արդեն եղել է, կայացել է։

Ինչ վերաբերում է «Արմավիր» քրեակատարողական հիմնարկին, ասեմ, որ մրցույթը մեկ անգամ հայտարարվել էր, ուղղակի, այնտեղ խնդիր էր եղել, հետաձգվել էր։ Այժմ ունենք կայացած մրցույթ, շահող ընկերությունը կա, և հիմա մեր ֆինանսների նախարարության գործընկերների հետ քննարկում ենք դրա վերաբաշխման և բյուջետային հարցի կարգավորումը, որպեսզի կարողանանք կարանտինային խցերը վերանորոգել։ Նաև պետք է նշեմ, որ հենց այսօր «Աբովյան» քրեակատարողական հիմնարկում բացում տեղի ունեցավ, երկու վերակառուցված մասնաշենք հանձնեցինք շահագործման, որից մեկը՝ հենց կանանց, հատկապես կարևոր է, որ հղի կանանց և մինչև 3 տարեկան երեխա ունեցող կանանց հենց այդ մասնաշենքը նույնպես շահագործման հանձնվեց։ Այսինքն՝ 10 քրեակատարողական հիմնարկներից չորսում այդ հարցը լուծված է, «Արմավիր» քրեակատարողական հիմնարկում շատ մոտ ենք լուծմանը, իսկ մնացածում արդեն 2025 թվականի ՄԺԾԾ-ով ունենք հաստատված, և ընթացիկ շինարարության շրջանակներում կլուծվեն դրանք։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Արձագանք։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, արձագանք չկա։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Մինասյան։ Հաջորդ հարցի համար՝ Արուսյակ Ջուլհակյան։ Համեցեք։

 Ա.ՋՈՒԼՀԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Կառավարության հարգարժան անդամներ, իմ հարցն ուղղված է Հայաստանի Հանրապետության վարչապետին։

Մեծարգո վարչապետ, հարցս հետևյալն է. դուք ձեր վերջին ասուլիսի ժամանակ, ինչպես նաև «Երևանյան երկխոսություն» միջազգային համաժողովի ժամանակ բավականին մանրամասն անդրադարձաք տարածաշրջանի տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման հարցին։ Այդ կոնտեքստում խոսեցիք նաև նոյեմբերի 9-ի հայտարարության 9-րդ կետի մասին և, մասնավորապես, բավականին մանրակրկիտ բացատրում էիք հանրությանը, լրագրողներին, ձեզ լսողներին, թե ինչի մասին է այդ կետը, մասնավորապես, վերահսկողությունն ով պետք է իրականացնի անվտանգությունն ում վրա է և այլն։ Եվ ահա, մենք լսում ենք արձագանքներ Ադրբեջանից և ոչ միայն, որոնք խոսում են այն մասին, որ, իբր, չորս տարի է, ինչ Հայաստանի Հանրապետությունն իր պարտավորությունները չի կատարում և, իբր, մենք սխալ ենք ինտերպրետացնում այդ կետը։ Ես կխնդրեմ ձեր մեկնաբանությունն այս առումով, նաև կխնդրեմ ասել, թե տարածաշրջանի ապաշրջափակման և խաղաղության խաչմերուկի ծրագրի իրագործման առումով ի՞նչ առաջընթաց ունենք։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Համեցեք, պարոն վարչապետ։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար։ Նախ՝ պետք է այսպիսի մի բան ասեմ. մենք սովորաբար այս թեմաների մասին չենք խոսել հրապարակային, որովհետև աշխատանքային պրոցես է, դիվանագիտական քննարկումներ, և չենք ցանկացել շատ մանրամասների մասին հրապարակային խոսել։ Բայց հիմա հրապարակային խոսում ենք երկու պատճառով։

Առաջինը. մի շարք երկրների ներկայացուցիչներ իրենք հրապարակային հայտարարություններ են անում 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության մասին, և այդ հայտարարություններից ակնհայտ է, որ նրանք 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը չեն կարդացել։ Հիմա ասեմ, թե ինչ նկատի ունեմ։ Այդքան քննարկվում է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետը։ Եկեք կարդանք, թե ինչ է գրված։ Կետ 9. մեջբերում եմ. «Ապաշրջափակվում են տարածաշրջանում բոլոր տնտեսական և տրանսպորտային կապերը:»: Սա նշանակում է, որ 9-րդ կետն Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև կապ հաստատելու մասին չէ միայն, և առաջին հերթին դրա մասին չէ, դա, ընդամենը, թեմայի մանրամասներից մեկն է, տարածաշրջանի բոլոր տրանսպորտային կապերի բացման մասին է։ Օրինակ՝ Հայաստան-Իրան երկաթուղի, Հայաստան-Ռուսաստան երկաթուղի, ընդ որում՝ Մեղրիով և Իջևան-Ղազախով, ավտոտրանսպորտային ճանապարհի բացում Հայաստանից, ասենք՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետություն Նախիջևանով, Ադրբեջանով, Ադրբեջանով դեպի Ռուսաստան, դեպի Ղազախստան և այլն և այսպես շարունակ։ Այսինքն՝ 9-րդ կետը դրա մասին է։ Հայաստանից Իրան գնացող երկաթուղին Հայաստա՞նն է փակել, չի թողնում, որ աշխատի։ Բա՞ց է, եթե բաց է, ասեք, մենք այնտեղ բեռներ ունենք տանելու։

Երկրորդը. ամենակարևորը. «Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է Ադրբեջանի Հանրապետության արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության միջև տրանսպորտային հաղորդակցության անվտանգությունը քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և բեռների՝ երկու ուղղություններով անխոչընդոտ տեղաշարժը կազմակերպելու նպատակով»:

Ուշադի՞ր լսեցիք, թե ինչ է գրված. անվտանգության երաշխավորը Հայաստանի Հանրապետությունն է։ Եվ բոլոր նրանք, ովքեր ասում են, որ որևէ երրորդ երկրի անվտանգության ապահովելու երաշխիք է վերապահված, պետք է ցույց տան, թե որտեղ է դա գրված։ Ավելին, երթևեկության կազմակերպողը Հայաստանի Հանրապետությունն է, որովհետև, կարդում եմ կրկին. «Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է…» Այսինքն՝ եթե երաշխավորում է, ինքն է երաշխավորը, սուբյեկտն ինքն է, «…Ադրբեջանի Հանրապետության արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության միջև տրանսպորտային հաղորդակցության անվտանգությունը…» Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է անվտանգությունը… Ո՞նց կարող է Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորել անվտանգությունը, եթե ինքը չէ անվտանգության պատասխանատուն։ Ո՞նց է տենց հնարավոր։ Է, եթե տենց է, ուրեմն, Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է աշխարհի բոլոր երկրների անվտանգությունը։ Հա, աշխարհի խաղաղությունը երաշխավորում է։

Երկրորդը, ուշադրություն. «…Ադրբեջանի Հանրապետության արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության միջև տրանսպորտային հաղորդակցության անվտանգությունը քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և բեռների՝ երկու ուղղություններով անխոչընդոտ տեղաշարժը կազմակերպելու համար»: Այսինքն՝ Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է և կազմակերպում է։ Չկա այստեղ գրված որևէ բան, որ ինչ-որ մեկն ինչ-որ տեղից պիտի գա, երաշխավորի, անվտանգություն ապահովի և կազմակերպի։ Ամեն ինչն անում է Հայաստանի Հանրապետությունը, և այստեղից են բխում իրավազորության և սուվերենության մասին մեր պատկերացումները, որոնք մենք արտահայտել ենք «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծում։

Հիմա ի՞նչ է ասում. «Տրանսպորտային հաղորդակցության նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնում են Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանապահ ծառայության մարմինները»։ Որտե՞ղ է գրված, որ ԱԴԾ սահմանապահ ծառայության մարմինները պետք է տեղում ներկա լինեն։ Որտե՞ղ է գրված տենց բան, չկա գրված տենց բան, որովհետև, եթե նույնիսկ նկատի է առնվում Հայաստանում ռուս սահմանապահների ներկայությունը, էդ ռուս սահմանապահների ներկայությունը մեր երկրում պայմանագրային հարց է, Հայաստանի որոշման հարցն է. այսօր որոշել է, որ ներկա են նրանք, վաղը կարող է որոշել, որ ներկա չեն նրանք։ էլի ասում եմ՝ էս տեքստում որևէ…

Հաջորդը. «Կողմերի միջև համաձայնեցմամբ ապահովվելու է Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետությունն Ադրբեջանի արևմտյան շրջաններին կապող նոր տրանսպորտային հաղորդակցությունների շինարարությունը»: Մենք համաձայն ենք, եկեք անցեք, ո՞վ է խանգարում: Ադրբեջանը համաձայն չէ, որովհետև Ադրբեջանն ասում է՝ չէ, անվտանգությունը դու պիտի չապահովես: Ո՞նց պիտի ես չապահովեմ, որովհետև, նախ՝ ես եմ ստորագրել և դուք էլ եք ստորագրել, որ Հայաստանի Հանրապետությունը պիտի ապահովի: Ասում է՝ չէ, անցուդարձը դու պիտի չկազմակերպես։ Ո՞նց պիտի ես չկազմակերպեմ, որ դուք եք ստորագրել, որ ես պիտի կազմակերպեմ։

Էս տեղում, էս թղթում բաներ են ասվում, որևէ տեղ չկա, որ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանությունը որևէ կերպով սահմանափակվում է իր որևէ տարածքի նկատմամբ: Էս թղթում որևէ բան չկա, որ Հայաստանի Հանրապետության որևէ գործառույթ արտապատվիրակում է։ Ժամանակին ճգնաժամային իրավիճակը հաշվի առնելով, ասել ենք՝ մենք պատրաստ ենք արտապատվիրակման նույնիսկ հայելային սկզբունքով։ Բայց դա մեր որոշումն է, ոչ թե մենք դա պարտավորվում ենք, մենք դա՝ որպես բարի կամք։ Այսօր էլ որպես բարի կամքի արտահայտություն, ասում են՝ ուզում ենք գնալ Նախիջևան, ասում ենք՝ գնացեք։

Կներեք, այսօր Ադրբեջանից Նախիջևան Հայաստանի տարածքով ինքնաթիռ է թռչում։ Մեր սուվերենության խախտմա՞մբ. ոչ, ICAO-ի կանոնների սահմանված կարգով, օդանավը Հայաստանի տարածքով անցնում է մի սկզբունքով, ինչ որ աշխարհի բոլոր երկրների օդանավերն անցնում են աշխարհի բոլոր երկրների, այլ երկրների սուվերեն օդային տարածքով։

Եվ այս քննարկումն առնվազն հասկանալի չէ։ Եվ էլի եմ ասում` նաև որոշ երկրների պաշտոնյաներ անում են հայտարարություն, որից գոնե ինձ համար ակնհայտ է, որ էս թուղթը կա՛մ չեն կարդացել, կա՛մ վաղուց չեն կարդացել։ Համենայնդեպս, ես հրապարակային, այդ թվում՝ հայաստանյան փորձագետներին եմ հրավիրում, որ ասեն, թե իմ ասածներից ո՞րն իրականությանը չի համապատասխանում։

Այստեղ գրված է, որ Ռուսաստանի Դաշնության Անվտանգային դաշնային ծառայության որևէ ներկայացուցիչ պիտի գետնի վրա այնտեղ լինի՞։ Չկա տենց բան էնտեղ գրված, չկա այդպիսի բան գրված նաև Ռուսաստանի Դաշնության 2020 թվականի դեկտեմբերի 10-ի հրամանագրի մեջ, որտեղ էլի ընդգծվում է, որ սուբյեկտը, տրանսպորտային կապն ապահովողը և տրամադրողը Հայաստանի Հանրապետությունն է։ Մնացած բոլոր մեկնաբանությունները պարզապես անտեղի են։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Նախագահի հրամանագիրը։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Ես ուրիշ բան ասացի՞։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Չէ, չասացիք՝ նախագահի։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Հա, նախագահի հրամանագիրը, կներեք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Խնդրեմ, արձագանք։

 Ա.ՋՈՒԼՀԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ պատասխանի համար, պարոն վարչապետ։ Այսինքն՝ մենք կարող ենք արձանագրել, որ եթե որևէ կողմ չորս տարի խախտել է նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը, այդ թվում՝ 9-րդ կետը, ապա դա Հայաստանը չէ։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Գիտե՞ք, ես ուզում եմ հարցին մի քիչ հակադարձ տրամաբանությամբ անդրադառնալ։

Հայաստանի Հանրապետությունը պատրաստ է ապահովել և երաշխավորել անվտանգությունը, ինչպես գրված է 9-րդ կետում, պատրաստ է կազմակերպել հաղորդակցությունը, ինչպես գրված է 9-րդ կետում։ Հայաստանում էլ, ոնց որ թե, մեկնաբանություններ կան։ Ինչո՞ւ մենք Ադրբեջանին պիտի ասենք՝ չէ, չենք թողնում մեր տարածքով գնալ Նախիջևան։ Ինչո՞ւ պիտի ասենք տենց բան, ո՞րն է դրա իմաստը։ Ոչ, մենք ասում ենք՝ պատրաստ ենք։ Իմիջիայլոց, արդեն երկու տարի կլինի Հայաստանի Կառավարությունը շրջանառում է որոշման նախագիծ, որն այս հարցերը պետք է լուծի։ Այդ նախագիծը չի ընդունվում միայն Ադրբեջանի նեգատիվ արձագանքի պատճառով, որովհետև ասում են՝ մենք չենք օգտվելու այդ ճանապարհներից: Եթե չեն օգտվելու, ինչո՞ւ մենք անիմաստ ծախս անենք, ենթակառուցվածքներ ստեղծենք, որ իրենք վերջում ասեն՝ չեն օգտվելու, հետո էլ մեզ հարցնեն՝ բա, այդքան ծախսն ինչո՞ւ արեցիք, որ ոչ մեկը չօգտվի և Հայաստանին եկամուտ էլ չբերի։ Դա ընդունելի չէ։

Բայց, մյուս կողմից՝ ես նաև վերջին ասուլիսում ասացի, որ պատրա՞ստ ենք արդյոք մենք, ընկալո՞ւմ ենք, որ էս հաղորդակցությունն ունի առանձնահատկություններ, որովհետև երկրից երկիր հաղորդակցություն է. այո, պատրաստ ենք դա նկատի ունենալ և հաշվի առնել։ Սա էլ՝ որպես վերջին շտրիխ։ Բայց այն, ինչ գրված է 9-րդ կետում՝ երաշխավորել անվտանգությունը, կազմակերպել երթևեկությունը, մենք դա պատրաստ ենք անել։ Պատրաստ չենք անել այն, ինչ գրված չէ, որ մենք պետք է անենք, այսինքն՝ զիջենք կամ ստորադասենք մեր ինքնիշխանությունը, իրավազորությունը, մեր օրենքով նախատեսված ընթացակարգերը և այդպես շարունակ։ Իհարկե, մենք նաև որոշ պարզեցումների պատրաստ ենք, որովհետև այսօր ամբողջ աշխարհն է գնում սահմանային անցումների, պարզեցումների։ Նրանք, ովքեր ճամփորդում են, կտեսնեն, որ ամբողջ աշխարհը, տեխնոլոգիաներից օգտվելով, ուզում է այնպես անել, որ ուղևորները րոպե առաջ անցնեն ընթացակարգեր և շարունակեն իրենց ճանապարհը։ Շնորհակալ եմ։

  Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն վարչապետ։ Մարինա Ղազարյան։

 Մ.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցս ուղղում եմ առողջապահության նախարար տիկին Ավանեսյանին։ Տիկին նախարար, վերջերս դուք այցելել եք Սյունիքի մարզ, հանդիպել եք բուժաշխատողների հետ, որտեղ նշել եք, որ բնակչությանն սպասարկող բուժհաստատություններում կտրամադրվեն որակյալ ծառայություններ։

Հարցս. ի՞նչ առողջապահական ծրագրեր են իրականացվում կամ պետք է իրականացվեն, օրինակ՝ Մեղրու տարածաշրջանային ԲԿ-ում կամ Կապանի ԲԿ-ում այդ հաստատություններն արդիականացնելու ուղղությամբ։

Եվ երկրորդ հարցս. ի՞նչ գերակա խնդիրներ եք վերհանել և ի՞նչ լուծումներ եք առաջարկում։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանը։

 Ա.ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ ձեզ, տիկին Ղազարյան, հարցի համար։ Պետք է ասեմ, որ վերջին այցելության ժամանակ բավականին լավ տպավորություններով վերադարձա։ Պետք է նշեմ, որ մի քանի ծրագրեր, որոնք մեկնարկել էին, և կազմակերպչական առումով որոշակի հստակ տեղաշարժեր կային թե՛ Մեղրիի բժշկական կենտրում, թե՛ Կապանի բժշկական կենտրոնում։

Իհարկե, մեր առողջապահական ծրագրերը կարող եմ ասել, որ, ընդհանուր, երկրի մասշտաբով են իրականացվում, որոնք վերաբերում են բժշկական ծառայությունների որակին, սարքավորումներով հագեցվածությանը, մասնագետների կրթական և այլ կոմպոնենտներին։ Դրանք որևէ տարբերակում չեն դրվում մարզ առ մարզ, այլ ընդհանուր երկրի մակարդակով են իրականացվում։ Բայց կան սպեցիֆիկ բաներ, որոնք մենք հատուկ իրականացնում ենք՝ հաշվի առնելով հեռավորությունը մայրաքաղաքից, հաշվի առնելով այս տարածաշրջանի որոշակի կարիքները և ինչպես, օրինակ՝ նշեցի նախորդ հարցի պատասխանի ժամանակ, որոշակի տարբերակված մոտեցումներ ենք ունենում՝ ըստ մարզի կարիքների։

Նշեմ, օրինակ՝ Մեղրու տարածաշրջանի ծննդատունը և էլի մի շարք ծննդատներ, որոնք սահմանամերձ են և ունեն փոքրաթիվ ծնունդներ, բայց մենք դրանք պահպանում ենք և դրանք պիտի զարգացվեն, որովհետև հեռավորությունը մոտակա ծննդատներից բավականին երկար է։ Մենք այնտեղ կիրառել ենք փոխհատուցման հատուկ ինդեքսավորում։ Այսինքն՝ նույն ծննդի համար մենք վճարում ենք 50 տոկոսի չափով ավելի գումար, որպեսզի բժշկական կենտրոնը կարողանա հավելյալ թե՛ աշխատավարձի, թե՛ սարքավորումների մասով հագեցվածության հարցը լուծել։ Սա շատ կարևոր փոփոխություն էր, որն արել ենք տարվա սկզբին և արդեն իսկ տեսնում ենք, որ այս փոքրիկ ծննդատները կարողանում են նաև զարգացման մասով քայլեր ձեռնարկել։

Հաջորդիվ պետք է ասեմ, որ մենք Սյունիքի մարզում նախատեսում ենք երկու պոլիկլինիկաների կառուցում, մեկը՝ Գորիսի պոլիկլինիկան, մյուսը՝ Կապանի։ Ճիշտն ասած, մենք քաղաքական որոշում ենք կայացրել, որ հին տիպային շենքերի վերակառուցման այլևս չենք գնալու, որովհետև այն միջոցները, որը մենք ներդնում ենք, ի վերջո, թե՛ ծախսարդյունավետության առումով, թե՛ կոնցեպտուալ նոր շենք, նոր մտածողություն և նոր բովանդակություն ապահովելու համար այլևս անհնար է դառնում այդ հին շենքերում։ Ե՛վ Կապանում, և՛ Գորիսում կկառուցեն նոր պոլիկլինիկաներ։

Բացի դրանից, վերջերս արդեն իսկ պայմանավորվածություն ենք ձեռք բերել՝ Կապանի բժշկական կենտրոնում հենց հատուկ զարգացնելու սրտաբանական ծառայությունների ծավալը, լաբորատոր ծառայությունների ծավալը։ Այսինքն՝ կոնկրետ այս մի քանի բժշկական կենտրոնների մասով աշխատում ենք ծառայությունների ծավալը մեծացնել, բացի դրանից, ասեմ, որ պետական պատվերով նաև մեծացել է իրենց կողմից արվող ծառայությունների ծավալը, և շենքային պայմանները, միանշանակ, էլի մեր ուշադրության կենտրոնում են։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արձագանք։

 Մ.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ պատասխանի համար։ Գործընկերս Մեղրիում դիահերձարանի վերաբերյալ հարց տվեց, որն ինձ հուզում էր։ Հուսով եմ, որ քաղաքացիները լսել են, և խնդիր չի լինի։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ

-Քաղաքացիները ոչ միայն լսել են, իհարկե, ուրախ եմ, որ լուծվել է խնդիրը, բայց ես նշեցի Կապանը, Գորիսը, կուզեի նաև Սիսիանի մասով ավելացնել, որ մենք Սիսիանում կառուցում ենք նորակառույց բժշկական կենտրոն, նոր դիահերձարան, և բոլոր մնացած ծառայությունները կապահովեն արդեն լրիվ նոր շենքում։ Մեծ հույս ունենք, որ մինչև 2025 թվականի ավարտը կվերջացնենք և արդեն կունենանք հագեցված նոր համակարգ։

Բայց պետք է նշեմ, ինչպես ասացի, որ մեզ համար շարունակում են մնալ ենթակառուցվածքները, նոր բովանդակություն այդ ենթակառուցվածքներում, այսինքն՝ ծառայությունների որակ և ծավալի ավելացում, հասանելիություն և, իհարկե, բժշկական անձնակազմի հարցը։ Այստեղ նաև ժամանակավոր ուղեգրումներով ուղարկում ենք մասնագետների և նպատակային կրթական ծրագրերով փորձում ենք համալրել նաև մասնագետների բացը, որը կա։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Էդուարդ Աղաջանյան։

Է.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցս ուղղում եմ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանին։ Այն վերաբերում է բյուրոկրատական մի մղձավանջի, որն առնչվում է Երևանի քաղաքապետարանին, որի մասին ես տեղեկացել եմ բառացիորեն մեկ օր առաջ մի մարդուց, ի դեպ, որն ԱՄՆ-ից Հայաստան է վերադարձել՝ 2021 թվականի խորհրդարանական արտահերթ ընտրությունների արդյունքում ժողովրդի հաղթանակով ոգեշնչված։ Վերադարձել է ընտանիքի հետ՝ նպատակ ունենալով Հայաստանում տնտեսական գործունեություն ծավալել։

Որպեսզի դետալացված և շատ մանրամասնություններով չծանրաբեռնեմ ձեզ և մեր հայրենակիցներին, ուղղակի, փորձեմ հակիրճ նկարագրել իրավիճակը, պարոն Սանոսյան: Մի գործընթաց, որը տևել է գրեթե 1,5 տարի, այս գործընթացի արդյունքում քաղաքապետարանը նույնիսկ գործընթացը չի հասցրել մի կետի, որտեղ քաղաքացին կարող է դիմել շինթույլտվության, ընդ որում՝ այս 1,5 ժամանակահատվածից առավելագույնը 1-1,5 ամիս ժամանակահատվածն է ընկել ի բաժին քաղաքացու, որի ընթացքում տվյալ քաղաքացին պատասխանել է կամ տրամադրել է քաղաքապետարանին այն տեղեկատվությունը, որը վերջինիցս քաղաքապետարանը հայցել է։ Այսինքն՝ կոպիտ, մոտ տարի 3-4 ամիս այս գործը պտտվում է քաղաքապետարանի մի վարչությունից մյուսը, հետո երրորդ վարչությունից՝ չորրորդ, չորրորդ վարչությունից՝ քաղաքապետի աշխատասենյակ, հետո քաղաքապետի աշխատասենյակից՝ առաջին վարչություն։ Ընդ որում, սա արձանագրված է գրագրությամբ, ինչը ես ձեզ կփոխանցեմ, անպայման, բայց այստեղ խնդիրը…

Այս դեպքն ինքնին շատ վատ է, ես կարծում եմ, բայց ավելի վատը, իմ գնահատմամբ, հետևյալն է, որ ես տպավորություն ունեմ, որ կա հանրային կարծիք կամ կոնսենսուս, որ այս ժամանակահատվածն այն միջին ժամանակահատվածն է, որը միջին վիճակագրական քաղաքացուց պահանջվում է քաղաքապետարանում որևէ գործընթաց իրականացնելու համար։ Ես կուզենամ ձեր կարծիքը լսել՝ սրա հետ կապված։

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը։

 Գ.ՍԱՆՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Աղաջանյան, հարցի համար։ Ես կխնդրեմ փոխանցել փաստաթղթերը։ Ինչպես դուք նշեցիք, հարցը քաղաքապետարանի տիրույթում է, ձեզ լսեցինք, բայց միգուցե իրենք որոշակի բացատրություններ ունենան, թե ինչու են տվյալ տնտեսավարողի հետ այդ աշխատանքներն այդքան ձգվել։ Բայց հիմա այլ արձագանք չունեմ, կխնդրեմ փոխանցել, նիստից հետո միասին փորձենք տեսնել, թե ինչն է խնդիրը, որ այդքան երկար ժամանակ ձգվել է։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արձագանք. Համեցեք։

 Է.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Սանոսյան, ես անպայման, ձեզ կփոխանցեմ այդ ամբողջ գրագրությունը և փաստաթղթաշրջանառությունը։ Այստեղ հատկանշական է նաև, որ այդ փաստաթղթերի մեջ արձանագրված է վերջնաժամկետ պատասխանի համար, բայց այս վերջնաժամկետները հետևողականորեն խախտվում են։ Բայց ես կուզենայի, այնուամենայնիվ, ձեզնից իմանալ ձեր անձնական կարծիքը, թե արդյո՞ք դուք այսպիսի դեպքերի հետ հաճախ եք առնչվում՝ լինելով այն մարմնի ղեկավարը, որը լիազորված է քաղաքապետարանի հետ որոշակի գործառույթ իրականացնել, արդյո՞ք դուք կիսում եք այն կարծիքը, որ կա հանրային համընդհանուր կարծիք կամ կոնսենսուս, որ սա այն իրողությունն է, որը համատարած է քաղաքապետարանում։ Շնորհակալություն։

 Գ.ՍԱՆՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տեսեք, ինչքան էլ Երևանը տեղական ինքնակառավարման մարմին է և դուք ակնկալում եք, որ ես սպառիչ պատասխան տամ, այնուամենայնիվ, Երևանը կառավարվում է «Երևանի մասին» ՀՀ օրենքով և որոշակի ընդգծված տարբերություններ ունի Հայաստանի Հանրապետության մյուս համայնքների նկատմամբ։ Ուստի, հիմա կդժվարանամ այդ հարցի պատասխանը տալ, որովհետև, որպես կանոն, չեմ առնչվում այդ հարցին, նկատի ունեմ՝ ի պաշտոնե։ Այնպես որ, ձեզ կխնդրեմ, որ այս կոնկրետ դեպքով աշխատենք։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Իրինա Գասպարյան։ Միացրեք Իրինա Գասպարյանի խոսափողը։

 Ի.ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ

-Հարցս ուղղում եմ աշխատանքի և սոցիալական նախարար պարոն Մկրտչյանին։

Հարցս վերաբերում է քաղաքացիների կենսաթոշակի աշխատանքային ստաժի հաշվարկման ընթացքում հաճախ հանդիպող ներքոհիշյալ խնդրին։ «Պետական կենսաթոշակների մասին» օրենքի 32-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ մինչև 2013 թվականի հունվարի 1-ն ընկած ժամանակահատվածի համար աշխատանքային ստաժը հաստատող հիմնական փաստաթուղթն աշխատանքային գրքույկն է կամ Կառավարության սահմանած այլ փաստաթուղթ։ Նման իրավական կարգավորման պայմաններում առօրյա կյանքում բազմաթիվ են դեպքերը, երբ քաղաքացին ներկայացնում է պատշաճ ձևով լրացված աշխատանքային գրքույկ, սակայն նրանից պահանջում են լրացուցիչ փաստաթղթեր։ Երբ որոշակի տարիներ աշխատանքային գրքույկում արտացոլված չեն կամ թերի են լրացված, լրացուցիչ տեղեկանք պահանջելն արդարացի է, սակայն անհասկանալի է լրիվ պատշաճ ձևով լրացված աշխատանքային գրքույկի առկայության պայմաններում լրացուցիչ փաստաթղթեր պահանջելու հանգամանքը։ Դա՝ այն դեպքում, երբ արդեն լուծարված հիմնարկների, այլևս գոյություն չունեցող կոոպերատիվների արխիվները հիմնականում գոյություն չունեն, ոչնչացված են կամ կորսված են։

Երկու հարց ունեմ, առաջինը հետևյալն է. ինչո՞ւ եք պատշաճ ձևով լրացված աշխատանքային գրքույկի առկայության դեպքում անօրինական կերպով պահանջում լրացուցիչ փաստաթղթեր՝ դրանով իսկ քաղաքացու համար ստեղծելով ավելորդ քաշքշուկ, նյարդային լարված իրավիճակ, ժամանակի և նյութական միջոցների կորուստ։

Եվ երկրորդ հարցս. եթե լրացուցիչ փաստաթղթի բովանդակությունը չի համապատասխանում աշխատանքային գրքույկում կատարման գրառման հետ, ապա ո՞ր փաստաթուղթն է հիմք հանդիսանում։

Ես նորից կրկնեմ օրենքում ամրագրվածը, որ աշխատանքային գրքույկը հիմնական փաստաթուղթ է։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցին կպատասխանի աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Նարեկ Մկրտչյանը։ Համեցեք, պարոն Մկրտչյան։

 Ն.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Գասպարյան, հարցի համար։ Երբ միասնական սոցիալական ծառայության տարբեր կենտրոնների աշխատակիցներն ստանում են դիմումներ՝ հաշվարկելու քաղաքացիների կենսաթոշակը, անհրաժեշտ է, որ պատշաճ կերպով ապացուցվեն այն հիմքերը, որոնք կփաստեն աշխատանքային գրքույկում նշված տվյալ ժամանակահատվածի ընթացքում քաղաքացու աշխատած լինելու հանգամանքը։ Ես ձեզ հավաստիացնում եմ, որ չի կարող լինել դեպք, երբ պատշաճ կերպով աշխատանքային գրքույկում նշված տեղեկատվությունը, որը մենք կկարողանանք մեզ հասանելի աղբյուրների միջոցով ճշտել, հավաստվի և ապօրինի որոշում կայացվի։

Դուք. լինելով Ազգային ժողովի պատգամավոր, ես ձեզ խնդրում եմ կոնկրետ այդ դեպքով դիմել իրավապահ մարմիններին, որովհետև դուք ասում եք՝ ապօրինի որոշում է կայացվել։

Տարիներ շարունակ գործել են մեխանիզմներ, երբ անգամ Խորհրդային Միությունից մնացած թանաքն օգտագործելով, տարբեր կնիքներ օգտագործելով՝ փորձել են աշխատանքային գրքույկներում որոշակի ստաժ արձանագրել, և մենք պետք է հավաստենք, թե դա՝ իրականում իրականությանը դա համապատասխանում է, թե չի համապատասխանում։ Միայն գրքույկը հիմք չէ։ Հետևաբար՝ լինում են դեպքեր, այո, և մենք պետք է հարցում անենք արխիվ՝ հասկանալու համար, թե դա իրականությանը համապատասխանում է, թե չի համապատասխանում։ Եվ երբ չկան այդ հիմքերը, թոշակ նշանակող մասնագետը չի կարող ապօրինի որոշում կայացնել, որովհետև ցանկացած որոշում կայացնելու համար պետք են հիմքեր։ Դրա համար մենք ունենք սահմանված ընթացակարգեր։ Քաղաքացին պետք է դիմի դատարան, և դատական որոշման ակտ ունենալուց հետո, եթե ինքը կբերի որոշում, մենք կկարողանանք, ըստ էության, հավաստել, որ, իրոք, ինքն ունեցել է։

Դուք ճիշտ եք, շատ տնտեսավարողներ կան, որոնք այժմ չունեն արխիվներ, ինչ-ինչ պատճառներով այդ արխիվները չկան, կամ ասեմ, որ քաղաքացիների համար նախատեսված հարկային վճարների իրենց պարտավորությունները չեն կատարել, և պետությունը չի տեսնում այդ քաղաքացիների աշխատած լինելու հանգամանքը։ Հետևաբար՝ միակ տարբերակը մնում է իր աշխատած լինելու հանգամանքը դատական ճանապարհով հաստատելը։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ի.ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ

-Պարոն Մկրտչյան, ես շեշտեցի՝ պատշաճ ձևով լրացված աշխատանքային գրքույկը։ Այդ դեպքում, որ դուք ասում եք՝ արխիվները կորել են, չգիտեմ, այնտեղ անօրինական լրացրել են, պետության ստանձնած պարտականությունն է՝ ապահովել այդ արխիվները։ Ինչո՞ւ եք դուք ձեր գործառույթը բարդում քաղաքացու ուսերին։ Քաղաքացին ի՞նչ մեղավոր է, որ արխիվները, չգիտեմ, կա՛մ կորել են, կա՛մ ինչ-որ մեկը կեղծ լրացում է արել, ձեր գործառույթն է, որ դուք ստուգեք։ Դա՝ մեկ։

Երկրորդը. հիմիկվա օրենքում, ես նորից կարող եմ կարդալ, ուրեմն. «Հիմնական փաստաթուղթ հանդիսանում է աշխատանքային գրքույկը։»: Աշխատանքային գրքույկում պատշաճ ձևով լրացված է։ Եվ ես իմ երկրորդ հարցը տվեցի, թե եթե աշխատանքային գրքույկում պատշաճ ձևով լրացված է, արխիվ են դիմում, գալիս է պատասխան, որ չկան այդ արխիվները, ո՞ր փաստաթուղթն է հիմք առաջանում։ Օրենքում, կրկին նշում եմ՝ նշված է աշխատանքային գրքույկը։

 Ն.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տիկին Գասպարյան, Ազգային արխիվ պարտադիր հարցում ենք իրականացնում՝ ապացուցելու համար աշխատանքային գրքույկում, օրենքում նշված այդ փաստաթղթում առկա ինֆորմացիայի ճիշտ լինելը։ Եթե ապացուցվում է, որ սոցվճարը կատարվել է, ուրեմն, մենք, այո, ընդունում ենք աշխատանքային գրքույկում գրված այդ տեղեկատվությունը և քաղաքացուն նշանակում ենք թոշակ։ Այսինքն՝ այդ հարցումներն ինքնանպատակ չեն արվում, այդ թվերին եղել են բազմաթիվ դեպքեր, երբ, այո, մենք պարզել ենք, որ մարդիկ, ուղղակի, բերել են աշխատանքային գրքույկներ, որտեղ ինֆորմացիան չի համապատասխանել իրականությանը։ Հիմա, դրան զուգահեռ, մենք նաև աշխատանքային գրքույկների թվայնացման գործընթաց ենք իրականացնում, որը բավականին բարդ գործընթաց է, որպեսզի այդ հարցումներն էլ շատ արագ և ինքնաշխատ կերպով կազմակերպվեն։

Իսկ ինչ մնում է մասնավոր կառույցի արխիվները պահպանելուն, չեմ կարծում, որ դա պետության պարտավորությունն է, որովհետև մասնավոր կազմակերպություններ են, որոնք չունեն, կամ երբ մասնավոր կազմակերպությունը չի վճարել սոցվճարը, պետությունը չի կարող փաստ համարել նրա աշխատանքը։ Հետևաբար՝ պետք է դատական ճանապարհով փաստվի նրա աշխատած լինելու մասին։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Արմենուհի Կյուրեղյան։

 Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Հարցս ուղղում եմ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարին։ Տիկին նախարար, ձեզ շատ լավ հայտնի է, որ հանրապետության տարբեր պետական բուհերում, եթե ոչ բոլորում, ռեկտորներն արդեն 2-3 տարուց ավելի է, որ անտեսում են պրոֆեսորադասախոսական կազմի համալրման՝ օրենքով պահանջվող մրցութային կարգի անցկացումը և փորձում են ինքնուրույն համալրել այդ կազմը։ Նրանք խախտում են «Բարձրագույն կրթության մասին» ՀՀ օրենքը, նրանք խախտում են Կառավարության որոշումը, ըստ որոնց՝ պետք է այդ համալրումը կատարվի պայմանագրի միջոցով, որին նախորդում է բաց մրցութային ընտրությունը։

Արդյունքում, փաստորեն, ռեկտորները փորձում են միանձնյա որոշել, կազմել բուհերի պրոֆեսորադասախոսական կազմը, ոմանց հետ, ընդհանրապես, պայմանագրեր չեն կնքում, ոմանց հետ էլ կնքում են պայմանագրեր խիստ որոշակի ժամկետներով, և այդ դասախոսները որոշ դեպքերում զրկվում են արձակուրդ ստանալու իրավունքից, հնարավորությունից, որոշ դեպքերում՝ անընդհատ ստաժ ունենալու հնարավորությունից։

Նման իրավիճակ էր, դուք շատ լավ գիտեք, Վանաձորի պետական համալսարանում և, մեղմ ասած, իմ համառ, համարյա թե երկու տարվա պայքարի արդյունքում հոգաբարձուների խորհրդի որոշմամբ, վերջապես, ընտրություն կատարվեց Վանաձորում և 107 դասախոսներ, որոնք պայմանագրերով արդեն ազատված էին աշխատանքից, ընտրվեցին։

Հիմա այդ նույն իրավիճակն է Հայաստանի տարբեր, էլի եմ կրկնում, եթե ոչ բոլոր բուհերում, այդ թվում՝ նաև Երևանի պետական մանկավարժական համալսարանում, որի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահը դուք եք։ Արդեն երեք տարուց ավելի է, այդ բուհում ընտրություն չի կազմակերպվում, դասախոսների հետ պայմանագիր կնքվում է առանց մրցույթի։ Ինչո՞ւ հետևողականորեն չեք լուծում այդ հարցը և՛ այն բուհում, որտեղ դուք եք Հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ, և՛, ընդհանրապես, մնացած բոլոր բուհերում։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Ժաննա Անդրեասյանը։ Տիկին Անդրեասյան, խնդրեմ, համեցեք։

 Ժ.ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Կյուրեղյան, հարցի համար։ Դուք ինքներդ նշեցիք, որ Վանաձորի պետական համալսարանի հետ կապված խնդիրը բարձրաձայնել եք և համատեղ ջանքերով, հոգաբարձուների խորհրդի ներգրավմամբ, հարցերին կարգավորում է տրվել, և այն իրավիճակը, որ կար բուհում, կարգավորվել է։

Ինչ վերաբերում է Երևանի պետական մանկավարժական համալսարանին, պետք է ձեզ հորդորեմ, որ նայեք համալսարանի հոգաբարձուների խորհրդի որոշումները, որոնք տեղադրվում են կայքում, ինչպես պահանջվում է օրենսդրությամբ, մասնավորապես, հետևեք կառուցվածքային այն փոփոխություններին, որոնք տեղի են ունենում, դրանք նաև պայմանավորում են կադրային հարցերի կարգավորման ժամանակագրությունը։ Խոսքն այն մասին է, որ որոշ ամբիոններ են միավորվում, նաև ֆակուլտետների միավորման գործընթաց ենք ունեցել, ինչը նաև ժամանակավրեպ է դարձնում նախկին հաստիքացուցակներով կադրերի ընտրությունը։

Եթե կան այլ խնդիրներ, որոնք պայմանավորված չեն կառուցվածքային փոփոխություններով, ապա դրանք, միանշանակ, քննարկման ենթակա են։ Եթե որևէ կոնկրետ նման դեպքի է առնչվում ձեր տեղեկատվությունը, պիտի խնդրեմ փոխանցել, մենք դրանով նույնպես հետևողական կլինենք, ինչպես բոլոր մնացած դեպքերում։ Բայց էլի ուզում եմ ձեզ հավաստիացնել, որ կառուցվածքային փոփոխությունների խնդիր ունեն մեր բոլոր բուհերը, որովհետև այն կառուցվածքները, որոնցով տարիներ շարունակ աշխատել են բուհերը, ուղղված են եղել, թույլ տվեք ասել, ոչ այնքան բարձրագույն կրթությանը և հետազոտությանը, որքան իրականացրել են սոցիալական գործառույթ՝ ապահովելով որոշ մարդկանց զբաղվածությունը։ Ես դա նորմալ չեմ համարում և կարծում եմ, որ մեր բուհերն ունեն կառուցվածքային էական փոփոխությունների կարիք։ Իհարկե, մենք այս խնդիրը լուծում ենք շատ ավելի արմատապես, խոսելով բուհերի միավորման և նաև հետազոտական կազմակերպությունների հետ միասին խոշորացման մասին։ Բայց այս ընթացքում էլ գրեթե բոլոր բուհերն անցնում են ներքին կառուցվածքային փոփոխությունների շարքով։ Եթե դրանից դուրս որևէ այլ խնդիրներ եք նկատել, խնդրեմ, ներկայացրեք, և մենք միասին դա նույնպես կլուծենք։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Տիկին Անդրեասյան, դուք շատ հմտորեն պրոֆեսորադասախոսական կազմի ընտրությունը տեղափոխեցիք կառուցվածքային փոփոխությունների արդյունքում ծնվելիք, ծնված ամբիոնների, դեկանների, վարիչների ընտրության հարցին։ Այո, դուք ճիշտ եք, կառուցվածքային փոփոխություններ եղել են և դրա համար նոր ընտրություններ են, դա բոլորովին այլ հարց է, դուք շատ լավ գիտեք, ես խոսում եմ պրոֆեսորադասախոսական կազմի՝ դասախոս, ավագ դասախոս, դոցենտ, մյուսների ընտրության մասին, որը բոլորովին կապ չունի ամբիոնների կամ դեկանների փոփոխության հետ, ընդհանրապես, բուհում կառուցվածքային փոփոխությունների հետ։ Դա արել եք և շատ էլ ճիշտ է, շատ ժամանակին էլ արել եք 2-3 տարի առաջ, բայց այդ կառուցվածքային փոփոխություններին, որոնց պետք է հաջորդեր դասախոսական կազմի ընտրությունների մրցույթների հայտարարումը, արդեն 2-3 տարի է, որ չեն հայտարարվում։ Ռեկտորն ինքնուրույն, իր ցանկությամբ այն դասախոսի հետ, որի հետ ուզում է, որի հետ չի ուզում, պայմանագիր է կնքում և այն էլ՝ 10-11 ամսով, լավագույն դեպքում՝ մեկ տարով։ Եվ, էլի եմ կրկնում՝ էդ դասախոսը կորցնում է անընդհատ ստաժ ունենալու իր հնարավորությունը, կորցնում է իր կայուն աշխատանք ունենալը և, ի վերջո, խախտվում է «Բարձրագույն կրթության մասին» ՀՀ օրենքի պահանջը, խախտվում է Կառավարության 311-Մ հրամանը, խախտվում են բուհերի կանոնակարգերը, որոնք ուղղված են ընտրությունների անցկացմանը։

 Ժ.ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ

-Տիկին Կյուրեղյան, իմ նշած հարցն ուղիղ կապ ունի նաև պրոֆեսորադասախոսական կազմի ընտրության հետ, որովհետև երբ, օրինակ՝ միավորվում են ամբիոններ, ապա այդ ամբիոններում աշխատող դասախոսների թվակազմը նույնպես փոփոխվում է։ Հետևաբար՝ եթե որևէ ամբիոնում նախկինում թափուր էր որևէ դասախոսական հաստիք, ապա, բնականաբար, դեռ հարց է՝ այդ հաստիքը պահպանվելո՞ւ է, թե՞ ոչ։

Հատկապես, երբ խոսում ենք Երևանի պետական մանկավարժական համալսարանի մասին, ես պիտի նաև ձեզ ուղղորդեմ, որ դուք նայեք վիճակագրությունը, վերջին 5 տարիներին, առնվազն մինչև նախորդ տարի, որովհետև նախորդ տարի իրավիճակի որոշակի փոփոխություն ենք գրանցել, ուսանողների թվի շարունակական նվազում էր գրանցվում։ Սա նաև առաջացնում է, ընդհանուր առմամբ, ժամաքանակի և ծանրաբեռնվածության խնդիրներ, ինչն սկզբունքորեն ռեկտորների համար հավելյալ բարդություն է դարձնում դասախոսների հետ ավելի երկարաժամկետ պայմանագրերի կնքումը։ Այսինքն՝ կան օբյեկտիվ հանգամանքներ, էլի եմ ասում՝ եթե սուբյեկտիվ որոշակի գործոններ եք նկատել, խնդրեմ, էլի եմ հորդորում, ներկայացրեք ձեզ հայտնի տեղեկատվությունը, բոլոր առանձին դեպքերի հետևից կգնանք մինչև վերջ։ Շնորհակալություն։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Լիլիթ Ստեփանյան։

 Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մեծարգո վարչապետ, Կառավարության հարգելի գործընկերներ, հարցս ուղղում եմ տիկին Անդրեասյանին։ Տիկին Անդրեասյան, ցանկանում եմ հարցս ուղղել հիմնականում կրթության ոլորտում իրականացվող բարեփոխումներին և, մասնավորապես, դրանցից ակնկալվող արդյունքներին։

Մենք գիտենք, որ տարիներ շարունակ Հայաստանում գործում է մասնագիտությունների որոշակի խումբ, որոնք ավանդաբար որպես նախընտրելի ուղղություն կամ որպես մասնագիտություն չեն ընտրվում դիմորդների կողմից։ Այս առումով մեծ դեր է խաղացել կրթաթոշակների վերանայման քաղաքականությունը, և այսօր միջինմասնագիտական և բուհական համակարգում մենք ունենք գուցե ոչ նախանձելի որակ, բայց պատկերն էականորեն փոխվել է։

Գալով հիմնական հարցիս, ուզում եմ, որ խոսենք հատկապես մանկավարժական ոլորտում ուսումնառություն ստացող դիմորդների մասին, որոնք հետագայում պետք է համալրեն դպրոցները, մեր ուսուցիչների շարքերը։ Բացի արդեն աշխատող ուսուցիչների համար գործող գրավիչ և սոցիալական տարբեր արտոնություններ, երաշխիքներ ունեցող առաջարկներից պետության կողմից. մենք ունե՞նք ուսանողների հետ որոշակի իրավական փաստաթուղթ, որպեսզի պետպատվերի շրջանակներում սովորող ուսանողները, այնուամենայնիվ, ընտրեն դպրոցը, ընտրեն կրթությունը։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Ժաննա Անդրեասյանը։ Համեցեք, տիկին նախարար։

  Ժ.ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Ստեփանյան, հարցի համար։ Կարևոր հարցադրում եք անում, որովհետև իրականում մենք տարիներ շարունակ խոսում ենք ուսուցչական կադրերի պակասի մասին և խոսում ենք պետության քաղաքականության մասին, որը պետք է խրախուսի ուսուցչի մասնագիտությունը, բայց հաճախ չէ, որ խոսում ենք նաև արդյունքների մասին։

Պետք է ասեմ, որ մենք հետևում ենք վիճակագրությանը և նախորդ տարի մեր դպրոցներում գրանցել ենք ավելի քան երեք հազար նոր ուսուցիչներ։ Եվ սա՝ շնորհիվ Կառավարության այն քաղաքականության, որն ուղղված է հենց ուսուցչի մասնագիտության գրավչության բարձրացմանը, հավելավճարի ծրագրերին, ատեստավորման քաղաքականությանը, ինչը նաև ուսուցչի աշխատավարձն այսօր դարձրել է առավել մրցունակ։ Մենք բազմաթիվ դեպքեր ունենք, ու ինձ հատկապես ուրախացնում է այն հանգամանքը, որ ավելի քան 3 հազար նոր ուսուցիչների շրջանում ավելի քան 30 տոկոս են կազմում երիտասարդ ուսուցիչները, նաև միջին տարիքի ուսուցիչները։ Սա նշանակում է, որ մեծ թվով մարդիկ, որոնք ունեին ուսուցչի՝ օրենսդրությամբ պահանջվող չափանիշները, վերադառնում են դպրոց կամ իրենց աշխատանքային գործունեությունն սկսում են դպրոցում։

Ինչ վերաբերում է նաև դիմորդների թվին, որովհետև այստեղ լուրջ խնդիր ունեինք, այո, օրինակ՝ 2022 թվականին Երևանի պետական մանկավարժական համալսարանում բնագիտական ծրագրերով կրթություն ստանալու համար դիմել էին ընդամենը 7 հոգի։ Պետք է ասեմ, որ սա մի, առանց չափազանցնելու, աղետ էր, որը բերելու էր մեզ հաջորդ տարիներին ընդհանրապես նման կադրերի բացակայությանը։ Կրթաթոշակային քաղաքականությունը, որը նախորդ տարի ներդրեցինք և ամսական 70 հազար դրամ կրթաթոշակ սահմանեցինք բնագիտական ուղղություններով մանկավարժական ծրագրերով սովորող ուսանողների համար, բերել է նրան, որ այժմ մենք բակալավրիատի մակարդակում ունենք 3,5-4 անգամ ավելի ընդունելություն, մագիստրատուրայի մակարդակում՝ շուրջ 2,5 անգամ ավելի ընդունելություն։ Սա նշանակում է, որ այս պահին արդեն շուրջ 300 ուսանող ունենք, որոնք սովորում են այս ծրագրերում։ Իհարկե, սա շարունակություն է ունենալու նաև այս ուսանողների ավարտելուց հետո դեպի դպրոց գնալով։ Մենք տեսնում ենք, որ արդեն իսկ կա բավական մեծ հետաքրքրվածություն։

Ինչ վերաբերում է պայմանագրային ձևաչափին, ունենք նպատակային ուսուցման ձևաչափը, որտեղ արդեն իսկ սովորելու ընթացքում պարզ է դառնում ավարտելուց հետո ուսանողի աշխատավայրը։ Բացի դրանից, ունենք գործուղման հնարավորություն ուսուցիչների համար, երբ նրանք հնարավորություն են ունենում՝ աշխատանքի անցնելու այն բնակավայրերի դպրոցներում, որտեղ թափուր տեղ կա և դա չի լրացվում։ Այս բոլոր մեխանիզմների համադրմամբ կարծում եմ, որ կկարողանանք կադրերը համապատասխան ձևաչափով ուղղորդել դեպի թափուր տեղեր։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-Տիկին Անդրեասյան, դուք թվեր բերեցիք, ես էլ խոսեմ թվերից։ 2024 թվականի մայիս ամսվա տվյալներով, որն ուղիղ համեմատական է ուսումնական տարվա ավարտի հետ, մենք, փաստորեն, ունեցել ենք 495 թափուր դրույք, որը համապատասխանաբար 710 ուսուցչի թափուր տեղի մասին է վկայում։ Ուզում եմ ասել, որ 2021-2022 թվականներին թափուր աշխատատեղերի թիվը 1000 և ավելի էր։ Այսինքն` այն քաղաքականությունը, հատկապես հանրակրթության մեջ, որն իրականացվում է, և այն քաղաքականությունը, որը դեպի դպրոց է ուղղորդում ապագա մասնագետներին, իսկապես, տալիս է շոշափելի արդյունքներ, չնայած, որ նաև շատ են քննարկվում կամավոր կամ հերթական ատեստավորման մասին խոսակցությունները, հիմնականում բացասական լույսի ներքո են, բնականաբար, քննարկվում։ Ուզում եմ ասել, որ իրականում անհնար է չտեսնել այս ամենի դրական արդյունքը, որովհետև սրա մասին են խոսում թվերը, շատ հաճախ աղմուկն իրապես չի թողնում տեսնել իրական արդյունքները։ Եթե ավելացնելու բան ունեք, կխնդրեմ, ավելացնել։

 Ժ.ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ

-Տիկին Ստեփանյան, ես ուրախությամբ եմ բազմաթիվ դեպքեր լսում, երբ տվյալ գյուղում ամենաբարձր վարձատրվող մարդն ուսուցիչն է լինում, այն ուսուցիչը, որն իր աշխատանքով մասնակցել է կամավոր ատեստավորմանը, օգտվում է նաև հավելավճարի մյուս ծրագրերից և, ըստ էության, իրենով նաև օրինակ է ցույց տալիս մնացած բոլոր երեխաներին, որոնք բնակվում են գյուղում, որ ուսուցչի մասնագիտությունը մի մասնագիտություն է, որը կարող է լինել մրցունակ, կարող է նաև լինել արժանապատիվ վարձատրվող աշխատանք։ Այս օրինակները բազմաթիվ են, հենց դա է վկայում նաև ուսուցիչների ավելի մեծ թիվը, որոնք դիմում են կամավոր ատեստավորման։ Այս տարի էլ այն անցկացվելու է էլեկտրոնային եղանակով, ինչը տեխնիկապես ավելի դյուրին կլինի զուտ լրացման տեսանկյունից։ Հուսով եմ, որ մեր էլ ավելի մեծ թվով ուսուցիչներ կհամալրեն արդեն իսկ բարձր վարձատրություն ստացող ուսուցիչների թիվը։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ագնեսա Խամոյան, համեցեք։

 Ա.ԽԱՄՈՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Հարցս ուղղված է Նիկոլ Փաշինյանին։ Ձեր իշխանության առաջին օրվանից ձեր ողջ ուժերը կենտրոնացրել եք, այսպես կոչված, նախկինների, թալանչիների, կոռուպցիոներների վրա։ Ձեր ամբողջ քաղաքական քարոզչական բուրգը կառուցված է, ըստ էության, դրա վրա։ Արդյունքում ունենք մի իրավիճակ, որ ամեն տարի հանրապետությունում հանցավորության ցուցանիշներն աճում են։ Ես երեկ մի սարսափելի վիճակագրություն եմ ներկայացրել, համաձայն որի՝ հանցավորության ցուցանիշն աճել է, օրինակ` 8 տոկոսով, առանձնապես ծանր հանցագործություններն աճել են 37 տոկոսով, ավազակության դեպքերն աճել են 46 տոկոսով, զենքի գործադրմամբ հանցագործություններն աճել են 40 տոկոսով, խարդախության դեպքերն են աճել, մահվան ելքով վրաերթերն են ավելացել, թմրանյութերի ապօրինի շղթա շրջանառությունը 170 տոկոսով է աճել։ Այսինքն` էս պայմաններում, երբ դուք ձեր իշխանության, նորից եմ շեշտում, առաջին օրվանից նախկինների, ձեր ընդդիմախոսների վրա հայտարարություններ անելով, գործեր հարուցելով և այլն քաղաքական կապիտալ եք կուտակում, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին իր երեխային մեծացնում է մի մթնոլորտում, որտեղ թմրանյութ ձեռք բերելը կոնֆետ ձեռք բերելու նման հեշտ գործընթաց է դարձել։

Ես ուզում եմ, որ անդրադառնաք այս հարցերին, նաև ցավում եմ, որ պարոն Ղազարյանն այստեղ չէ, նաև այն իրավիճակին, որին երեկ անդրադարձ եմ արել, որ հասել ենք մի կետի, երբ զինված հանցագործին շարքային, համայնքային ոստիկանն է գնում վնասազերծելու, մինչդեռ 18 տարեկան ցուցարարին, կարող է վնասազերծել, օրինակ` Հայկազ Ջոմարդյանը։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը: Համեցեք։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար։ Նախ` հանցագործին վնասազերծելու գնացել է օպերատիվ խումբը, ինչն էլ իր պարտականությունն է։ Ես էլի, անընդհատ այս վերջին օրերին լսում եմ, թե ով է գնացել, մի մասն ասում է` անզեն ոստիկաններ են գնացել, մի մասն ասում է` համայնքային ոստիկաններ են գնացել, մի մասն ասում է` ստաժորներ են գնացել, մի մասն ասում է` ընդհանրապես, ոստիկաններ չեն գնացել, հարևաններն են գնացել։ Գնացել է օպերատիվ-քննչական խումբը։

Առանձնապես ծանր հանցագործությունների մասին։ 2023 կամ 2022 թվականին կատարված օրենսդրական փոփոխություններով հանկարծամահության բոլոր դեպքերն առանց բացառության արձանագրվում են որպես սպանություն, և քրեական գործ է հարուցվում սպանության առիթով։

Երկրորդը՝ թմրանյութերի դեմ պայքարը. ընդհանրապես, պետք է երկու բան արձանագրենք, առաջինը, որ թմրանյութերի հետ կապված շրջանառության աճը կապված է տեխնոլոգիաների, այդ թվում` տելեգրամ ալիքների օգտագործման մասսայականացման հետ, որն ամբողջ աշխարհում պրոբլեմ է։ Մենք այդ հարցը քննարկել ենք բազմիցս և քննարկել ենք անվտանգության խորհրդում և այլն և այդպես շարունակ և այդ պրոբլեմը կա, բայց նաև, ինչպես իրավաբանները սիրում են ասել, դա լատենտային հանցագործություն է և շատ դժվար է գնահատել: Այն, որ մեր վիճակագրությունը դեպքերի աճ է արձանագրում, դա լա՞վ է, թե՞ վատ, որովհետև եթե այդ դեպքերը չարձանագրվեն, դա նշանակում է, որ վերացա՞ն հանցագործությունները, ընդհակառակը, մեծ է հավանականությունը, որ արձանագրումը ցույց է տալիս բացահայտման մեծ ծավալ և մեծ շրջանակ։ Իսկ, ընդհանուր առմամբ, հանցավորության հետ կապված վիճակագրությունը միշտ մտահոգիչ է, և մենք պետք է շարունակական պայքար մղենք այդ երևույթի դեմ։ Այդտեղ ուրիշ պրոբլեմներ կան, որ մենք չենք կարողացել մինչև այսօր, եթե դուք ուզում եք ձախողում կամ անհաջողություն ցույց տալ, մենք չենք կարողացել այսօր Հայաստանի Հանրապետությունում հասնել մի իրավիճակի, երբ հանցագործության մասին հաղորդող անձը չհայտնվի մի հատ նենց շրջապտույտի մեջ, որ ինքը փոշմանի, ասի՝ ես էս ինչ սխալ արեցի, որ դիմեցի իրավապահներին և այլն, և այսպես շարունակ։ Այստեղ է պրոբլեմը, որ մարդ զանգում է, հանցագործության մասին հաղորդում է, մեր էն հին մտածողությամբ մարդուն նենց քաշքշուկների մեջ են գցում, որ մարդն ասում է՝ ավելի լավ էր, որ աչքերս փակեի, ոչ մի բան էլ չնկատեի, ու դա մեծ պրոբլեմ է: Մեծ պրոբլեմ է էն, որ հանցավոր ենթամշակույթը շարունակում է տիրապետող լինել։ Ձեր խմբակցության անդամը, դասախոս, Կառավարության հետ քննարկման ժամանակ ասում է, հազար ներողություն, ասում է՝ մեր հայաթում տենց ասողին գիտե՞ս ինչ են անում, կամ չգիտեմ… Մենք հլը… Մեր հայաթում… Բա, այդ ամեն ինչն իրար հետ կապ ունեն, իսկ ո՞վ է ասել, որ մեր միջին վիճակագրական ընկալման մեջ հանցագործը… Եթե դասախոսը, դոցենտը, տատիկն է տենց ասում, բա, թոռնիկն ի՞նչ է ասելու։ Հա, ճիշտ եք ասում, հա, ընդհանրապես, էն էլ ասեմ, որ, ընդհանրապես, դուք ուզում եք ցույց տալ, որ կան բազմաթիվ ձախողումներ, էդ ձախողումներն ամեն օր են, ցանկացած կառավարում ձախողումների և չձախողումների մի համախումբ է։ Էական է, թե մենք կարողանո՞ւմ ենք հասկանալ մեր ձախողումների պատճառը, մենք ամեն օր էլ ձախողում ենք, ամեն օր։ Ես ինձ համար ամեն օր տեսնում եմ ձախողում, ամեն օր։ Եթե դուք ամեն օր չեք տեսնում ձեր ձախողումները, կներեք, դա վատ է կամ լավ է մեզ համար, որ չեք տեսնում ձեր ձախողումները, բայց, հա, տենց է: Ո՞րն է մեր պատասխանը. մեր պատասխանն ինստիտուցիոնալ կարողություններն են, որովհետև դա էլ է մեր փորձը ցույց տալիս, որ ասում ենք՝ վայ, արագ վազենք էնտեղ, էնտեղ ինչ-որ բան է տեղի ունենում, բոլորս վազեցինք, չէ, էնտեղ է մի բան տեղի ունենում… Ինստիտուցիոնալ կայացում պետք է տեղի ունենա երկրում, ինստիտուտն էլ պետք անկախ դատական համակարգ լինի, որը տեղապտույտի մեջ է, այո, տեղապտույտի մեջ ենք։

Էլի եմ ասում՝ դրա պատճառներն այնքան խորն են, ոչ մեկն ավելի լավ չգիտի դրա պատճառը, և դրա պատճառն էն չէ, որ մենք չենք ուզում, որ երկրում անկախ դատական համակարգ լինի, դրա պատճառն էն է, որ կարող է՝ շատերը չեն ուզում, որ անկախ դատական համակարգ լինի, որովհետև, էն նախորդ հարցին ի պատասխան, կներեք երկարացնելու համար, ես մեկ-մեկ մտածում եմ, ասում եմ՝ լսեք, բայց էս էլ հակառակ կողմը, կան դատական ակտեր, դատական ակտերը ներվայնացնում են ընդդիմությանը, դատական ակտերը ներվայնացնում են իշխանությանը, դատական ակտերը ներվայնացնում են ինձ, դատական ակտերը ներվայնացնում են ընդդիմության առաջնորդներին։ Կարո՞ղ է՝ սրա մեջ լավ բան էլ կա, որովհետև ես ինչքան հասկանում եմ, ինչ դատական ակտ կայանում է երկրում, ինչ-որ մեկը ներվայնանում է՝ կա՛մ ընդդիմությունը, կա՛մ իշխանությունը, կա՛մ Կառավարությունը, կա՛մ խորհրդարանը, կա՛մ տեղական ինքնակառավարման մարմինը։

Հարկատուների մասին եք խոսում։ Օրինակ` Պետական եկամուտների կոմիտեն տառապում է դատական ակտերի ձեռքը, տառապում է, այդ թվում` ձեր ասած բաներով։ Չժխտելով ոչ մի պրոբլեմ, իմ եզրակացությունն այն է, որ կարող է պարզվել, որ մենք ճիշտ ճանապարհով ենք գնում այն տրամանությամբ, որ մենք իքս պահի պետք է դադարենք ներվայնանալ՝ հասկանալով, որ դատական ակտը, եթե ինքը, ընդհանրապես, ոչ մեկին չի ներվայնացնում, ուրեմն, կարող է՝ այդքան էլ լավ դատական ակտ չէ, բայց մյուս կողմից էլ կան պրոբլեմներ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ա.ԽԱՄՈՅԱՆ

-Նախ` անկախ դատական համակարգ ունենալու ճանապարհով գնալու մասով լավ է, որ Գրիգոր Մինասյանի և Կարեն Անդրեասյանի անունով էլ չերդվեցիք, պարոն Փաշինյան, սա՝ մեկ։

Գիտե՞ք, թե ես ինչ եմ ուզում ցույց տալ, երբ դուք ասում եք, պնդում եք, որ ընդդիմությունն ուզում է ցույց տալ, որ ամեն ինչ վատ է երկրում, ես ուզում եմ ցույց տալ, որ էս մի բաժակ ջուրը դահլիճ բերելու համար էս դռնից էս կողմ մի ամբողջ զորք է կանգնած։ Էս շենքի մոտ հունիսի 12-ին ուժայինի չորս ստորաբաժանման ներկայացուցիչ է եղել, Ազգային անվտանգության ծառայության «Ալֆա» ջոկատն է այստեղ եղել, N ստորաբաժանումն է եղել, Ոստիկանության զորքերն են այստեղ եղել, Պետական պահպանության ծառայության ծառայողներն են էստեղ եղել։ Դուք գիտե՞ք, թե ես ինչ էի ուզում ցույց տալ՝ այս վիճակագրությունը բերելով, ես ուզում եմ հարցնել ձեզ. ո՞նց է ստացվում, պարոն Փաշինյան, որ ձեր անվտանգությունը պահելու համար, ձեր թիմակիցների անվտանգությունը պահելու համար և, առհասարակ, ձեր իշխանությունը պահելու համար ամբողջ համակարգն իդեալական աշխատում է, ուժայիններն իդեալական աշխատում են, բայց Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին իր երեխային, նորից եմ ասում, մեծացնում է մի մթնոլորտում, Նալբանդյան համայնքի բնակիչն իր երեխային ուղարկել է դասի մեկի հարևանությամբ, որը շատ վատ համբավ է ունեցել, թմրանյութերի հետ կապվածություն է ունեցել, բայց որին ոստիկանությունն ընդամենը մի քանի անգամ բերման է ենթարկել և բաց է թողել։ Խոսքը հետևյալի մասին է, դուք բացառապես քաղաքական բովանդակություն ունեցող գործերի և դրվագների վրա եք կենտրոնանում, նորից եմ ասում՝ կուտակելով քաղաքական կապիտալ։ Արդյունքում էն 3 միլիոն վարչապետները մնում են անտեր, դրա մասին է խոսքը, և վիճակագրությունն էլ է դրա մասին փաստում։

Ի դեպ, առանձնապես ծանր հանցագործությունների մասով եթե ներառենք նաև հանկարծամահության դեպքերը, 90 տոկոսով աճ է արձանագրվում, ես ասացի՝ 37 տոկոս, հանած հանկարծամահության դեպքերը, և վիճակագրությունը, իսկապես, սարսափելի է։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Նախ` 3 միլիոն վարչապետները տեր ունենալու կարիք չունեն, որովհետև իրենք ո՛չ հպատակ են, ո՛չ ստրուկ են, ո՛չ էլ առարկա են, որ տեր ունենան, և ձեր լեզվամտածողությունը շատ բանի մասին է արտահայտում։ Ձեր ընկալմամբ քաղաքացին պետք է ունենա տեր, քաղաքացին տեր պիտի չունենա, քաղաքացին, ինքն է տերը։ Սա՝ առաջինը։

Երկրորդը` այդ, որ էդ ջուրը ներս եք բերում տենց, դա նրանից է, որ ձեր կուսակցության նախկին անդամն ավտոմատ է ներս բերել Հայաստանի Ազգային ժողով և կոտորել է Հայաստանի Հանրապետության վերնախավին։ Ձեր խմբակցությունում էլ կան Դաշնակցության նախկին անդամներ, որոնք ասում են՝ մահապարտներ ենք հավաքելու։ Ճիշտ են անում, լավ են անում, եթե ձեզ թվում է, որ իդեալական են անում, ես էդ կարծիքին չեմ, որ իդեալական են անում, կարող են շատ ավելի լավ անել։

Հաջորդը. էդ էդպես է, որովհետև էս երկրում եղել է 1996 թվականի սեպտեմբերի 26, երբ զաբոռները ջարդելով՝ մտել են Ազգային ժողով և ծեծ ու ջարդ են արել և այլն և էդպես շարունակ։ Թմրանյութերից որ էդքան խոսում եք, բա, ինչո՞ւ չեք խոսում, որ Ֆրանսիայի հրապարակում ազգը փրկելու համար դրված ձեր վրաններում էնքան թմրանյութ կար, որ մարդիկ այդ թմրանյութն օգտագործում են, Աստված հոգիները լուսավորի, ու դրանից մահանում են։ Բա, եթե ընդդիմադիր ճամբարում պերեդազիրովկայից մարդ է մահանում Երևան քաղաքի կենտրոնում օրինականության համար մղվող պայքարում, էդ ումի՞ց եք բողոքում: Որ գայինք, մտնեինք, հանեինք էդ ամեն ինչը, ասելու էիք՝ իշխանությունն է դրել, հետապնդում է, չէ՞։ Իսկ ո՞վ է ասել, որ թմրանյութերի դեմ մենակ ես պիտի պայքարեմ, դուք պիտի բերեք թմրանյութերը վրանները լցնեք, Միհրան Պողոսյանը պիտի… ինչքա՞ն էր, 500 կիլո է՞ր, թե՞ տոննա էր, չգիտեմ էլ՝ ինչքան, բերի… Այսինքն, դուք պետի ներկրեք, գաք, ասեք… Այ քեզ բան…

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Լռություն դահլիճում։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ես եմ շնորհակալ, պարոն վարչապետ: Գառնիկ Դանիելյան, համեցեք։

 Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Հերթական ձախողումից էի ուզում խոսել, բայց չգիտեմ էլ՝ ձախողումից խոսեմ, թե չխոսեմ, համենայնդեպս, արդարադատության նախարարի տեղակալի հետ աշխատանքային հանդիպում ենք ունեցել, քրեակատարողական հիմնարկների բոլոր բացթողումները նշել ենք, եկել ենք պարոն Վարդանյանին էլ ասել ենք, ամբողջությամբ համաձայնել են, բայց ընդդիմության ասածը, ինչպես միշտ չի անցնում, խայտառակ իրավիճակ է քրեակատարողական հիմնարկում՝ ջրի խնդիրը, դարակների խնդիրը, բազմաթիվ խնդիրներ կան, ոչ մեկը չեն բացառել, որ դրանք խնդիր չեն, համարել են, որ ճիշտ ենք նշում էդ խնդիրները, պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովը պիտի նիստ գումարեր, մինչև հիմա գումարում է, քանի ամիս է՝ գումարում է, որի հետ համաձայն են եղել, է, մի հատ սենց բան չի եղել, որ համաձայն չլինեն, բայց հարցս դրան չի վերաբերում։ Ասածս այն է, որ ընդդիմությունն ինչքան էլ որ քննադատում է, նաև լուծումներն է առաջարկում, էդ լուծումներին էլ դուք անհաղորդ եք լինում, ուշադիր չեք լինում։

Հարցս. շատ ենք խոսել էս թեմայի մասին՝ սահմանազատման, սահմանագծման կարգի հետ կապված։ Ուրեմն, Սահմանադրական դատարանը պիտի սահմանազատման, սահմանագծման կարգը հաստատի, բայց դուք այդ սահմանազատման, սահմանագծման կարգում քարտեզ չեք նշել։ Այդ 1975 թվականի քարտեզը, որ ասում եք՝ տենց լավ բան է, բա, էդ ինչո՞ւ էդտեղ չեք նշել, որ 1975 թվի քարտեզներով պիտի սահմանագծում ու սահմանազատում լինի, թե` Ադրբեջանը թազա մի հատ քարտեզ է դնելու թևի տակ ու գա, ասի` չէ, էս չէ, էս է։ Կամ, որ Սահմանադրական դատարանը համարի, որ սա օրենքին չի համապատասխանում, ի՞նչ է լինելու դրանից հետո։ Փաստորեն, դուք արդեն փաստում եք, որ մինչև հիմա արածն անօրինական է։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը։ Համեցեք, պարոն վարչապետ։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար։ Կարծում եմ` փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանն այդ հարցին սպառիչ պատասխան տվեց։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Սպառիչ պատասխան… մի քանի վայրկյան բան ասաց, 3 րոպեից ընդամենը 15 վայրկյան է այդ մարդը խոսել, բան էլ չի պատասխանել, ես բան էլ չեմ հասկացել էդ պատասխանից։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Էդ ուրիշ պրոբլեմ է։

 Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Դե, ոչ մեկը չի հասկացել … 1975 թվականի քարտեզն ինչո՞ւ չի ամրագրված, եթե այդ 1975 թվականի քարտեզով է։ Հայերեն հարց եմ տալիս։ 1975 թվականի քարտեզն ինչո՞ւ ամրագրված չէ այդտեղ, եթե 1975 թվականի քարտեզով է, կամ որ Սահմանադրական դատարանն անվավեր ճանաչի, ասի` ճիշտ չէ, ո՞նց են լինելու մինչև հիմա եղած գործընթացները։ Ես անցած անգամ էլ ասացի՝ մարդիկ կադաստրի վկայականները ձեռքերին, իմիջիայլոց, դատախազությունն էլ էդ կադաստրի վկայականները համարել է օրինական, հիմա մարդը գույքից զրկվել է, էս ԵԱՀԿ քարտուղարության ուղեցույցում էլ ասվում է՝ պիտի առաջնորդվենք նրանով, որ կենսական նշանակություն ունեցող ոչ մի ճանապարհ, կամուրջ, որևէ բան պիտի չլինի, որ խանգարի էդ գյոււղի կենսագործունեությանը։ Հիմա, մի տեղ խախտվել է այդ գյուղի կենսագործունեությունը, կամուրջը չկա, ճանապարհը չկա։ Հիմա էս հարցերի պատասխաններն եմ ես ուզում լսել։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Առաջինը. գյուղի կենսագործունեությունը լիարժեք է և ամբողջական։

Երկրորդը. սահմանազատման հանձնաժողովների կանոնակարգը, այդ թվում, հայերին հրապարակված է, ձեզ խորհուրդ եմ տալիս կարդալ ուշադիր, հանգիստ, հանդարտ, և դուք էնտեղ ձեր բոլոր հարցերի պատասխանները կստանաք, եթե կկարդաք, էլի չեք հասկանա, հաջորդ հարց ու պատասխանին հարցրեք, գուցե կարողանանք ձեզ օգտակար լինել։ Պատասխանը նույնն է, տեքստը կարդացեք, ուշադիր կարդացեք և ձեզ ամեն ինչ պարզ կլինի։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Պարոն Դանիելյան, նախկինում, նախկին օրերին, ամիսներին, եթե չեմ սխալվում, էս դահլիճում էդ հարցը հնչել է, պատասխանն էլ է հնչել, գուցե էլի հետ գնաք, նայեք էդ վիդեոները։ Լուսինե Բադալյան։

 Լ.ԲԱԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Եթե թույլ տաք, ես հարցը տամ։ Մեծարգո վարչապետ, հարգելի Կառավարություն, երբեմն, այո, ընդդիմությունն օբյեկտիվ հարցեր է բարձրացնում։ Ես ուզում եմ, առանց իրարից նեղանալու և առանց լարվածության վերաձևակերպել տիկին Խամոյանի հարցերի մի հատվածը, որովհետև, իրապես, դրանք մտահոգիչ են, և շարունակենք մնալ այս թեմայի մեջ։

Այ, տեսեք, երբ դուք ասում եք, որ, տելեգրամը, նոր տեխնոլոգիաները նպաստել են թմրանյութերի տարածմանը, օրինակ` ինձ մոտ հարց է առաջանում. իսկ դրանք ինչպե՞ս են հասել Հայաստանի Հանրապետություն։ Այսինքն` հարց. սահմանին վերահսկողության առումով մենք խնդիր ունե՞նք, թե՞ չունենք։

Երբ ասում եք, մի քիչ առաջ տիկին Մանավազյանի հարցի ժամանակ, որ տուգանքները մուծում են, հետո նորից շարունակում են շենքը կառուցել, այո, այդպիսի բազմաթիվ ահազանգեր մենք ունենք։ Հիմա մենք ունե՞նք խնդիր շինթույլտվություն տալու հետ, թե՞ չունենք, մի քիչ խորք գնանք, ոչ թե բուն խնդրի մեջ, ունե՞նք էնտեղ խնդիր, թե՞ չէ, մեր ուշադրությունը դրա վրա պիտի կենտրոնացնե՞նք, թե՞ ոչ։

Երբ ասում ենք, որ արձանագրումն ավելի շատ է բացահայտում ցույց տալիս, այստեղ, եթե նույնիսկ տիկին Խամոյանի կողմից երեկ հանրային հնչեցվածը, մենք, իհարկե, շատ ենք այդ հարցումներն անում, ունենք, բայց եթե նույնիսկ էդ վիճակագրությունը չտեսնենք, ցավոք սրտի, անզեն աչքով է երևում հանցագործության մակարդակի բարձրացումը Հայաստանի Հանրապետությունում, և միշտ չհամաձայնվելով ընդդիմության հետ, ես, այո, այդ մի տողի հետ համաձայն եմ, որ երբեմն մթնոլորտը մի քիչ անվտանգ չէ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու համար, օրինակ` երբ ես իմ երեխաներին տանից դուրս եմ ուղարկում ինչ-որ տեղ, այնուամենայնիվ, մի քիչ ավելի անհանգիստ եմ մինչև նրանց վերադառնալը, քան տարիներ առաջ, որովհետև օր օրի այդ հանցագործությունների թիվն աճում է, այսինքն` ճանապարհային երթևեկության վթարներ, զինված հարձակումներ, իսկապես, անզեն աչքով շատ է մեծացել հանցագործությունների թիվը։

Հարցս հետևյալն է, ընդհանուր առմամբ. Կառավարությանն եմ ուղղում. արդյո՞ք Կառավարությունն այդ ձեր ասած խորքային խնդիրները լրջորեն վերլուծում է, քննարկում է, գուցե կարիք կա՝ ավելի մեծ քննարկում անելու, և ինչ-որ տարբերակներ փնտրվո՞ւմ են, որ մենք կարողանանք ուրիշ տարբերակով պայքարել և այս հանցագործության գոնե այս արագ աճող տեմպը կարողանանք կասեցնել կամ ավելի դանդաղեցնել։ Հնարավո՞ր է, որ կադրային լինի խնդիրը, հնարավո՞ր է, որ համակարգային լինի խնդիրը, որտե՞ղ է այդ խնդիրը, անո՞ւմ ենք մենք էդ վերլուծությունը, թե՞ ոչ։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցին պատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Դուք հարցնում եք՝ հնարավո՞ր է, որ խնդիրն այսպիսին լինի, իհարկե, հնարավոր է, ամեն ինչ էլ հնարավոր է։ Եթե խորհրդարանական ամբիոնում այդ հարցը բարձրանում է, ոչ մի բան չի խանգարում՝ խորհրդարանական լսումներ անելու և այդ հարցին ավելի մանրամասն անդրադառնալու։ Ոչինչ դրան չի խանգարում։

Ինչ վերաբերում է թմրանյութերին, սահմանի հարց ունե՞նք, թե՞ չունենք. այո, ունենք, բայց էլի մենք մեզ չենք կարող երկրագնդից առանձին գլոբուսի վրա դիտարկել, բայց սա չի նշանակում, որ ես ասում եմ՝ պրոբլեմ չկա, բայց աշխարհի ամենաուժեղ սահմանային հսկողություն ունեցող երկրներում, աշխարհի ամենահզոր սահմանային ծառայություն ունեցող երկրներում թմրանյութերն այնքան են տարածված, որ իրենք կերազեն, որ իրենց մոտ տարածված լինի էնքան, ինչքան մեզ մոտ է տարածված։ Բա, էս ինչի՞ հետևանք է, ասենք՝ էս հարցը մենք չենք տալի՞ս, ինչի՞ հետևանք է սա, բա, իրենց չի՞ մտահոգում այդ հարցը, իսկ դա մի բանի հետևանք է, որ էն, ինչը փող է բերում, ինքն իր ճանապարհը գտնում է, էն, ինչը շատ փող է բերում, ավելի հեշտ է գտնում իրեն ճանապարհը… Չեմ ասում՝ ոչինչ չանենք, ասում եմ` խորհրդարանական… Որպեսզի տեսնեք, թե Կառավարությունը խորը քննարկում է, թե չի քննարկում, խորհրդարանական լսումներ արեք։ Անվտանգության խորհրդի նիստեր են հրավիրվել էդ թեմաներով։ Հիմա ձեր հարցերին ի պատասխան՝ ես լրացուցիչ կանդրադառնամ էդ խնդիրներին։

Դուք հարց եք տալիս՝ կարո՞ղ է էդպես լինել. կարող է էդպես լինել։ Երբ կպարզվի, որ էդպես է, կկայացվեն համապատասխան որոշումներ էն մարմինների կողմից, որոնք էդ որոշումը կայացնելու իրավասություն ունեն, բայց, եկեք մի հատ ուրիշ կողմից էլ նայենք։ Օրինակ` աշխարհում կա կազմակերպություն, որը երկրների և քաղաքների անվտանգության ռեյտինգ է հրապարակում, NUMBEO կազմակերպության համաձայն, որը միջազգային ռեյտինգ է, Երևանը և Հայաստանի Հանրապետությունը, հիմա կխառնեմ, քաղաքը, որը… Մեկն անվտանգների առաջին տասնյակում է, 7-րդ երկիրն է, և Հայաստանը 20-ակի մեջ է։ Այսինքն` կան այսպիսի բաներ, բայց ասում եք, ես տիկին Խամոյանի հարցին պատասխանելիս էլ ասացի՝ այո, կա պրոբլեմ, դա լուրջ պրոբլեմ է, որովհետև էդ պրոբլեմը, եկեք հասկանանք, կարո՞ղ է՝ նաև միգրացիայի հետ է կապված, փակե՞նք միգրացիան, բա, մեր դպրոցներն ո՞վ սարքի, մեր տնտեսության մեջ ո՞վ աշխատի։ Էսօր ասում ենք սոցիալական բանի …Ինչո՞ւ եք մարդկանց մղում աշխատելու… Ոչ մեկը հարց չի տալիս, թե՝ ժողովուրդ, էդ ո՞նց է, որ Հնդկաստանից Հայաստան գալիս են աշխատելու, որովհետև լացում են կազմակերպություններն աշխատող չունենալու բերումով, մյուս կողմից ասում են՝ բա, սոցիալական ապահովությունը։ Միգրացիան ազդո՞ւմ է դրա վրա. իհարկե, ազդում է, բերո՞ւմ են իրենց հետ թմրամիջոցներ. այո, բերում են, բա, ինչո՞ւ չենք կարողանում գտնել, թո՞ւյլ են մեր կարողությունները. այո, թույլ են մեր կարողությունները, բայց աշխարհի ամենաուժեղ կարողություններ ունեցող երկրներում էդ թմրանյութն անցնում է, որովհետև էն, ինչ արժե փող և շատ մեծ փող, իր ճանապարհը գտնում է, ցավոք սրտի։

Ես էլի եմ ասում, մենք պետք է հասկանանք, որ հետևողական աշխատանք է։ Մենք ի՞նչ ենք անում. պարեկային ոստիկանություն ենք հիմնում, Ոստիկանությունը երբեք Հայաստանի Հանրապետությունում էնքան ընդլայնված ներկայություն չի ունեցել, ինչքան այսօր ունի։

Ճանապարհատրանսպորտային պատահարների մասին եք խոսում։ Կներեք, Հայաստանում ավտոմեքենաների թիվը 10 տարի առաջվա նկատմամբ եռապատկվել է, ժողովուրդ ջան։ Այսինքն` մենք մտածում ենք, որ դրանից պետք է ավտոների թիվը եռապատկվի, ճանապարհատրանսպորտային պատահարների թիվը նվազի՞։ Իմիջիայլոց, ասեմ ձեզ, Խորհրդային Միության ժամանակներում մենք ունեցել ենք տարիներ, ես հանել եմ վիճակագրությունը, որ, ասենք՝ վերջին 5 տարիներից ավելի շատ զոհ է եղել ճանապարհատրանսպորտային պատահարներից։ Դա էլ կապված է մեքենաների որակի և անվտանգության որակի հետ։ Ընդհանրապես, իմ դիտարկումը ձեր հարցին հետևյալը կլիներ, որ, ընդհանուր առմամբ, դա բոլորիս է հատուկ, ինձ էլ, ձեզ էլ, մեր ժողովրդին էլ, մենք իրադարձությունների և իրավիճակների ապոկալիպտիկ ընկալումից պետք է դուրս գանք, որովհետև դա մեզ խանգարում է աշխատել, որովհետև երբ որ ապոկալիպսիս է, հնարավոր չէ հանգիստ, հանդարտ, սառը հարաբերվել խնդրի հետ և լուծել, և պետք է վերաբերվել որպես աշխատանքային օրակարգի։ Կարծում եմ` ճիշտ կլինի, որ խորհրդարանական լսումներ լինեն, նաև մեր մարմինները մասնակցեն և էդ հարցերին պրոֆեսիոնալ պատասխանեն։ Ես հիմա քաղաքական պատասխաններ եմ տալիս, հասկանալի է։

  Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։ Հռիփսիմե Հունանյան։

 Հ.ՀՈՒՆԱՆՅԱՆ

-Մեծարգո վարչապետ, հարգելի Կառավարություն, հարցս ուղղում եմ առողջապահության նախարար տիկին Ավանեսյանին։ Տիկին Ավանեսյան, հրապարակել էիք, որ վերանայվել է ծննդօգնության համար բժշկական հաստատություններին տրամադրվող պետական պատվերի գնային արժեքը, ըստ որի նկատելի է, որ պետական մակարդակով խրախուսվում է բնական ծննդալուծությունը։ Խնդրում եմ մանրամասնեք, եթե…

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանը։

 Ա.ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, տիկին Հունանյան, հարցի համար, իսկապես, կարևոր որոշում է, որովհետև կարող եմ ասել, որ 2007-2008 թվականներից հետո ծննդօգնության փոխհատուցման գները չէին վերանայվել, բայց կարող ենք պատկերացնել, թե այս 10 տարուց ավել ժամանակահատվածում ինչքան են փոփոխվել թե՛ նյութածախսի արժեքը, թե՛ աշխատավարձերի հետ կապված փոխհատուցումների արժեքները։ Մեզ համար շատ կարևոր էր, որ գների փոխհատուցման համակարգը վերանայվի ոչ թե ուղղակի տեխնիկապես բարձրացնելու ուղղությամբ, այլ հիմքում դրվի նաև կնոջ և երեխայի առողջության համար ամենաճիշտ քաղաքականությունները խրախուսելու տրամաբանությունը։ Այո, մեր կողմից վերանայվել են բնական ծնունդների փոխհատուցման արժեքները, որոնք հավասարեցվել են, և որոշ դեպքերում բարդացած ծնունդների պարագայում ավելի են լինելու, քան թե կեսարյան հատումները։ Ընդհանրապես, ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում վերջին տարիներին կեսարյան հատումների թիվը, իսկապես, շատ մտահոգիչ տեմպերով աճում է։ Արդեն մեկ տարի է, որ մենք ստեղծել ենք խորհուրդ, որը քայլերի հստակ մեխանիզմ է արձանագրել, որոնք մենք պետք է իրականացնենք և զսպենք կեսարյան հատումների թիվը, որովհետև մի կողմից՝ կնոջ իրավունքն է որոշելու ինչ-որ պարագայում, և այս մասով շատ բարդ է վիրահատական միջոցներ կիրառել, որովհետև դա կարող է անդրադառնալ նաև մոր ու մանկան առողջության և մանկական մահացության վրա, բայց մենք հասկանում ենք, որ խրախուսական միջոցառումների շնորհիվ մենք հասնելու ենք կեսարյան հատումների նվազեցմանը։

Ես նշեմ, որ ոչ միայն վերանայել ենք բնական ծնունդների և բարդացած ծնունդների արժեքները, այլ նաև հավելյալ ցավազրկման հատուկ միջոցների կիրառումն առաջին անգամ պետական պատվերով կփոխհատուցվի, ինչը կնպաստի կանանց կողմից նաև, այսպես կոչված, փափուկ ծննդի գաղափարի տարածմանը, և կնպաստի, որ մեր կանայք ավելի հանգիստ լինեն՝ դիմելու բնական ծնունդների տարբերակով։

Ընդհանուր առմամբ, ասեմ, որ սա ծննդօգնության և մոր ու մանկան առողջության շրջանակներում մեր իրականացրած քաղաքականության մի ուղղությունն է։ Մենք վերջերս նաև փոփոխել ենք ծննդօգնության ծառայություններ մատուցող մակարդակների չափորոշիչները, դրանք շատ ավելի խստացրել ենք։ Երևան քաղաքում բարձրացրել ենք մինիմալ ծնունդներ ունենալու պահանջը, սարքավորումների պահանջը, մասնագիտական հավելյալ պահանջներ ենք ներդրել, օրինակ՝ կրծքով կերակրող աջակից բուժաշխատողի պահանջ ենք դրել, ինչը նպաստում է, ընդհանուր առմամբ, որակի բարձրացմանը և փորձառության փոփոխությանը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

  Հ.ՀՈՒՆԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, արձագանք չունեմ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Քրիստինե Պողոսյան. դահլիճում չէ։ Ալխաս Ղազարյան։

 Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Հարցս ուղղում եմ առողջապահության նախարարին։ Տիկին Ավանեսյան, վերջերս համայնքներում հաճախակի են դժգոհություններ հնչում հետևյալի վերաբերյալ, որ անվճար տրվող դեղերն ամբուլատորիաներից ճիշտ ժամանակին չեն տրվում կամ տրվելու դեպքում էլ բավարար չափաբաժնով չեն տրվում։ Ամբուլատորիայից հիմնականում հնչող պատճառաբանությունը հետևյալն է, որ կարգ ունեցող պացիենտները, շատացել են, այդ իսկ պատճառով դեղերի քանակը չի բավարարում։ Կցանկանայի լսել ձեր կարծիքը, թե իրականում խնդիրը որտե՞ղ է և ի՞նչ քայլեր են իրականացնում, որպեսզի ամբուլատորիաներում պատշաճ քանակով ու չափաբաժնով դեղ լինի։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանը։

 Ա.ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ

-Տիկին Ղազարյան, գիտեք, էստեղ խնդիրը, երբեմն որոշակի դժգոհությունների հիմքը հանդիսանում է այն, որ իրականացնում են մրցույթներ, և լինում է, որ ամբուլատորիաները մրցույթների փոքր քանակի պարագայում չեն ունենում հաղթող կազմակերպություններ և կարիք է լինում՝ մի քանի անգամ դնել մրցույթի, որպեսզի ունենան կազմակերպություն, որը մատակարարում է իրականացնում։ Կարծում եմ` դժգոհությունն այստեղ է առաջանում, ինչի հետ կապված՝ մենք գծագրել ենք դեղերի, ընդհանրապես, փոխհատուցման լրիվ նոր համակարգ մեր ապահովագրական փաթեթի շրջանակներում, որպեսզի այս բոլոր խոչընդոտները մենք այլևս չունենանք: Բայց գալով, տիկին Ղազարյան, ձեր նշած հարցին, ասեմ, որ փոխհատուցման և շահառուների թվերը մեզ ցույց են տալիս, որ կտրուկ աճել է այն պացիենտների սպասարկումը, որն առաջ թողնված էր իրենց վրա կամ 50 տոկոսով էր, ընդհանրապես, փոխհատուցվում։

Ասեմ, որ սեպտեմբեր ամսվա տվյալներով՝ մոտ 900 միլիոնի փոխարեն 2023 թվականի համեմատ մենք ծախսել ենք 1 միլիարդ 450 միլիոն դրամ։ Տեսնո՞ւմ եք, թե ինչպիսի շեշտակի մեծացում է իրականացվել, և՛ երրորդ կարգի հաշմանդամներին հավելյալ ցուցակում ավելացված դեղերը հիմա տրամադրվում են, որոնք առաջ չէին տրամադրվում։ Իհարկե, այս կարիքը մշտապես մենք պետք է շարունակաբար ավելացնենք, բայց աճը մեկ տարվա ընթացքում, իհարկե, ահռելի է։

Անդրադառնալով ոչ միայն ամբուլատոր օղակից սպասարկվող պացիենտներին և դեղերին, ասեմ, որ ավելացել են նաև կենտրոնացված, այսինքն՝ որոշակի հիվանդությունների պարագայում ամբողջ հանրապետությունում սպասարկման ծավալները։ Մի շարք հիվանդություններ, խրոնիկ, ծանր հիվանդություններ, որ նախկինում պացիենտներն իրենք էին մշտապես հոգում, օրինակ` ցրված սկլերոզի պարագայում, արթրիտի պարագայում, հիմա նրանք պետության կողմից ստանում են այդ դեղերն անվճար։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։ Շնորհակալություն։ Աննա Գրիգորյան։

 Ա.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Այսօր արդեն հարց հնչեցվեց և խոսվեց, այսպես կոչված, խաղաղության պայմանագրի մասին, բայց մի բան է հողի վրա խաղաղություն և մեկ այլ բան է թուղթ, որի վրա գրված է խաղաղություն։

Այսօր Նիկոլ Փաշինյանն ասում է, որ այն պայմանագիրը, որն այս պահին բանակցային սեղանին է, այնտեղ ներառված են առանցքային, հիմնարար սկզբունքներ։ Վստահաբար, այստեղ իմ և ձեր պատկերացումները հիմնարար սկզբունքների մասին ամբողջությամբ այլ են, տարբեր են։ Օրինակ` ինձ համար հիմնարար սկզբունք կլիներ գերիների անհապաղ վերադարձի հարցը, որն այնտեղ արտացոլված չէ, համենայնդեպս, իշխանության տարբեր ներկայացուցիչներ նման հայտարարություններ արդեն արել են։ Ես, առհասարակ, դժվար եմ պատկերացնում պայմանագիր կնքել խաղաղության մասին այն ժամանակ, երբ քո հայրենակիցները, մարդիկ, որոնք ունեն Հայաստանի Հանրապետության անձնագիր, շարունակում են գտնվել Բաքվի բանտում։ Սա պետության արժանապատվության հարցն է։

Տվյալ պայմանագրում ինձ համար հիմնարար սկզբունք պետք է լիներ այն, որ սահմանները բացվեին։ Ես պարզ հարց ունեմ, ստորագրվելու պահից հետո բացվելու ե՞ն մեր սահմանները, թե՞ մենք խաղաղության պայմանագիր են կնքելու ու շարունակել ենք ապրել փակ սահմաններով, մինչև կոմունիկացիաների հարցն առանձին բանակցություններով լուծելի լինի։

Երրորդ հիմնարար սկզբունքը, որը, վստահաբար, պետք է ներառված լիներ այդ փաստաթղթում, ադրբեջանական զորքի՝ մեր երկրի տարածքից դուրս գալու մասին պետք է լինի, բայց քննարկվում է, որ կա սահմանազատման առանձին գործընթաց, էդ սահմանազատման գործընթացն ինչ ձևաչափով կլինի, երբ կլինի …Այսինքն` ես դժվար եմ պատկերացնում՝ խաղաղություն կնքել մի երկրի հետ այն ժամանակ, երբ նույն երկրի զորքերն օկուպացրել են քո սուվերեն տարածքները։

Եվ, իհարկե, երաշխավորի ինստիտուտի մասին։ Չկա որևէ երաշխավոր, սրանք, առնվազն, այն հիմնարար սկզբունքներն են, ես կարող եմ բազմաթիվ այլ սկզբունքների մասին խոսել, բայց, առնվազն, սրանք այն հիմնարար սկզբունքներն են, որոնք կարող են հուշել մեզ, որ մենք հողի վրա խաղաղության մասին կարող ենք խոսել, թե չէ՝ թղթի վրա խաղաղություն գրածը քանի՞ գրոշի արժեք ունի։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցը ո՞րն էր, քանի՞ գրոշ արժե։

 Ա.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Հարցերը շատ են։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Չգիտեմ ինչին, բայց կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Խաղաղության պայմանագրի առաջնային նպատակը պատերազմի բացառումն է։ Այն, ինչ դուք նշեցիք, խաղաղության պայմանագրի բուն իմաստի հետ ուղիղ կապ կարող է և՛ ունենալ, և՛ չունենալ։ Խաղաղության պայմանագրի նպատակը պատերազմի բացառումն է։ Եթե դուք հիմա ասում եք՝ եթե գերիներն ստորագրումից անմիջապես հետո չեն վերադառնալու, թող պատերազմ լինի, դա սխալ տրամաբանություն է։ Տեսեք, դուք խոսում եք մեր տարածքների մասին, ես բազմիցս ասել եմ, որ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան որևէ տարածք սակարկության ենթակա չէ, բայց մյուս կողմից՝ ես ասել եմ նաև, որ Հայաստանի Հանրապետությունը ռազմական ճանապարհով իր տարածքային ամբողջականությունը վերականգնելու խնդիր չի դնում, որովհետև մենք տեսնում ենք, որ դա հնարավոր է լուծել քաղաքական, դիվանագիտական ճանապարհներով։

Որ դուք խոսում եք երաշխավորի մասին, մեզ, բոլորիս, իշխանությանը, ընդդիմությանը, հայ ժողովրդին խորհուրդ կտամ, կխնդրեմ, ավելի ճիշտ, ես հայ ժողովրդի խորհուրդ տալու հավակնություն չունեմ, ընդհանրապես, Վուդրո Վիլսոնի իրավարար վճռի կոմպլեքսից դուրս գանք և սկսենք աշխարհը տեսնել այնպիսին, ինչպիսին կա։ Երաշխավորի ինստիտուտի մասին որ առավոտից իրիկուն խոսում եք, դուք լո՞ւրջ եք ասում։ Ես աշխարհի՝ այսօրվա իմ իմացությամբ ասում եմ, որ դրանց ավելի ֆեյք թեմա չկա։ Մեր անվտանգության երաշխավորը կա՛մ մենք ենք, կա՛մ չկա երաշխավոր, որովհետև բոլոր նրանք, ում անունը մենք ուզում ենք դնել անվտանգության երաշխավոր, մենք նրանց համար մանրադրամ ենք, մանրադրամ, մեր հարցերը մենք պիտի լուծենք։

Հիմա, մի ուրիշ բան էլ կա, հեսա ասեմ, էլի աղմուկ է բարձրանալու, բայց պիտի ասեմ։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նման պետությունը, Վիետնամի պատերազմը ե՞րբ է ավարտվել, վերջին գերին ե՞րբ է Միացյալ Նահանգներ, վերադարձել։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նման պետությունը, որ աշխարհի թիվ 1, 2, 3, 4, 5, 6, պետությունն էր այդ շրջանում, համենայնդեպս, 7, 8, 9, 10, 11 չկար, 12-ից նոր շարունակվում էր… Այսինքն` մենք հիմա բաներ ենք գտնում, հազար ներողություն, դա ձեզ չի վերաբերում և ոչ մի անձի չի վերաբերում, բայց, էլի եմ ասում՝ մենք՝ որպես պետություն, այսօր մենք չենք ճանաչում աշխարհը, մեր բոլոր ձախողումներով հանդերձ մեր Կառավարության առավելությունն էն է, որ մենք գոնե էդ մի բանը հասկացել ենք, ասել ենք՝ լսեք մեր բոլոր պատկերացումները Վուդրո Վիլսոնի իրավարար վճռի մասին, իր պատմության մեջ Վուդրո Վիլսոնի իրավարար վճիռն ունեցած ժողովուրդը հղում կանի՞ երաշխավորին ու միջազգային մեխանիզմներին իր սահմանների մեջ։

Խաղաղության խաչմերուկի մասին խոսեցի արդեն, բայց ես ասում եմ, որ խաղաղության պայմանագրի առանցքային նպատակը պատերազմի բացառումն է, թիվ 1, թիվ 2, թիվ 3 նպատակը, 4, 5, 6-ից հետո նոր մնացածի մասին կարող ենք խոսել։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ա.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Գերիների մասով. քանի կար, ասում էիք՝ գերիները 2 ամիս էլ կսպասեն, ուրեմն, մինչև նոյեմբերի 9-ը գերեվարված Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներ ունենք, մինչև նոյեմբերի 9-ը պատերազմի դաշտից գերեվարված Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներ ունենք։ Ընդամենը երեկ Ադրբեջանը հայտարարել է, որ բոլորին վերադարձրել է, ու՞մ է վերադարձրել, Հայաստանի Հանրապետության տասնյակ քաղաքացիներ ունենք, որ գտնվում են Բաքվի բանտում։

Այսօր Իսրայելն ընթացիկ պատերազմի մեջ է, տասնյակ հազարավոր մարդիկ դուրս են գալիս, ասում են՝ մեր քաղաքացիներին վերադարձրեք։ Դա պետության առանցքի, սկզբունքի հարց է, և մենք հարգանքով ենք վերաբերվում Իսրայելի ժողովրդին, որովհետև ինքն իր յուրաքանչյուր քաղաքացու համար պատրաստ է ցանկացած քայլի։

Ձեր հիմնական թեզը սահմանների բաց, փակ լինելու մասով։ Ես պարզ հարց եմ տալիս. եթե հարաբերություն ես կարգավորում որևէ մեկի հետ, սահմանները շարունակելու են փա՞կ մնալ։ Ասում եք՝ խաղաղության խաչմերուկ։ Խաղաղության խաչմերուկը ոչ մեկը չի ընդունում։ Հիմա ասում եմ՝ հարաբերություն ես հաստատում ու շարունակում փակ մնալ, հիմա, էս պայմաններում առանց ստորագրելո՞ւ փակ մնաս, թե՞ ստորագրելով փակ մնաս, սա ուղղակի աբսուրդ է։

Ձեր հիմնական թեզը՝ պատերազմից խուսափելու թեզը։ Ռուսաստանը և Ուկրաինան խաղաղության մասին կամ հարաբերությունների հաստատման մասին պայմանագիր ունեին, իրար հետ նորմալ հարաբերություններ ունեին, աշխարհում բազմաթիվ երկրներ իրար հետ նորմալ հարաբերություններ են ունեցել, և աշխարհում որևէ թուղթ գոյություն չունի, որ կարող է պատերազմը կանխել, պատերազմը կանխելը բացառապես թղթով չի լինում։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Չկա տրամաբանություն, մի փնտրեք, բայց ավարտեք, տիկին Գրիգորյան։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Լավ չէ, իհարկե, մի քիչ իմ գործը չէ, բայց այդ ձեր ասած փաստաթղթերով Ռուսաստանն Ուկրաինայի անվտանգության երաշխավորն է, գիտե՞ք դրա մասին։ Նոր ասում էիք՝ բա, երաշխավո՞րը, ասում եմ՝ այդ ձեր ասած թղթով Ռուսաստանն Ուկրաինայի անվտանգության երաշխավորն է։

Երկրորդը. դուք ասում եք. հազար ներողություն, էլի, հանկարծ, բան չլինի, բայց, իմ կարծիքով, Ադրբեջանի և մեր ընդդիմադիր որոշ շրջանակների պատկերացումը խաղաղության պայմանագրի մասին շատ մոտ է, որովհետև Ադրբեջանն էլ է ասում՝ մի րոպե, խաղաղության պայմանագրի այս տեքստը բոլոր հարցերը չի լուծում, դուք էլ եք ասում՝ մի րոպե, այդ ի՞նչ խաղաղության պայմանագիր է, որ բոլոր հարցերը չի լուծում։ Ես էլ ասում եմ՝ տենց խաղաղության պայմանագիր չկա, որ բոլոր հարցերը լուծում է, խնդիրն էն է, թե լուծման հարթակ ձևավորվո՞ւմ է, թե՞ չէ, խաղաղություն ձևավորվո՞ւմ է, թե՞ չէ։ Ճանապարհի, սահմանի բացումը խաղաղության արդյունք է, և ոչ թե խաղաղության փաթեթի մաս։ Պետք է խաղաղություն լինի, նոր բացվի, և ոչ թե բացվի, նոր խաղաղություն լինի, հասկանո՞ւմ եք, սա է մեր ընկալումների ամբողջ տարբերությունը։ Մենք ի՞նչ ենք ասում. ասում ենք՝ եթե այսօր հնարավոր է, անել մեկ քայլ, դուք ասում եք՝ եթե հինգ մետր չենք թռչելու, էդ քայլը մեր ինչին է պետք։ Մենք ասում ենք՝ այդ մի քայլը մեզ պետք է, որ որովհետև դա շարժում է դեպի առաջ։ Այո, ճիշտ եք ասում, հինգ մետր թռչել չի, լավ կլինե՞ր հինգ կամ վեց, կամ յոթ մետր թռնենք, լավ կլիներ, բայց, եթե 7 մետր չենք թռչում, առաջ չենք թռչում, ուրեմն, 8 մետր հետ թռչե՞նք կամ ոչ մի բան չանե՞նք: Մենք այդ տրամաբանության հետ, ուղղակի, համաձայն չենք։ Էլի եմ ասում՝ հայեցակարգի հարց է, դուք կարող եք ունենալ հայեցակարգային ձեր պատկերացումը, մենք կարող ենք չհամաձայնվել դրա հետ, դուք էլ կարող չհամաձայնվել մեզ հետ։ Ոչ մեկը չի վիճարկում դա։ Շնորհակալ եմ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Քրիստինե Վարդանյան։

 Ք.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Մեր հանրությունը, ուղղակի, ճիշտ պիտի հասկանա մեր մտահոգություններն ու իրական վախերը, սարսափները, եթե կուզեք, որովհետև մենք տեսել ենք ձեր բանակցությունների հետևանքը, տեսել ենք ձեզ անվտանգության երաշխավորի կարգավիճակում, դրանից էլ բխում են այն բոլոր մտահոգություններն ու պատկերացումները, թե ինչ է մեզ սպասվում։

Հիմա, էնպես լուրջ դեմքով էս ամբիոնից խոսում եք՝ խաղաղության փաստաթուղթ, խաղաղության բանակցություններ, ոնց որ թե էդ ամեն ինչը, իսկապես, կա, լո՞ւրջ եք ասում։ Հիմա, որպեսզի մեր հանրությունը, ուղղակի, քանի որ պարտավոր ենք, որ ճիշտ պատկերացնի, թե ինչ է կատարվում, Ադրբեջանի հետ քննարկվում է միակողմանի զիջումների փաստաթուղթ, որն ամրագրում է էն, ինչ մենք զիջել ենք մինչև այս պահը, դուռ չի փակում Ադրբեջանի նոր պահանջների համար։ Ես փորձեմ 10 վայրկյանում հիմնավորել դա։ Ես մի կողմ եմ թողնում անգամ այն պայմանները, որոնցով բանակցում եք դուք, այսինքն` փաստացի ուժի սպառնալիքի կիրառման տակ, գերիների պայմաններում ու Հայաստանի տարածքում գտնվող զորքերի. ի՞նչ է տեղի ունեցել։ Դուք նոյեմբերի 9-ից հետո Սյունիքից զորքերը հետ եք քաշել, ասել եք՝ պատերազմի վտանգի պատճառով հետ եմ քաշում։ Արցախի հարցն այլևս չեք քննարկում բանակցություններում Ադրբեջանի պահանջով և վերադարձի իրավունքի հարց չեք քննարկում նույն Ադրբեջանի պահանջով։

Տավուշյան առաջնագծից զորքերը միակողմանի հետ եք քաշել Ադրբեջանի պահանջով։ Ադրբեջանն ասում է՝ Հայաստանը Սահմանադրությունը պիտի փոխվի, Հայաստանում էդ օրակարգն սկսվում է, ու անգամ նախանշվում է ընտրությունների օրը։ Արցախն Ադրբեջանի կազմում ճանաչելն արդեն սկիզբն էր էս ամեն ինչի։ Ադրբեջանում բողոքում են, որ ընդդիմադիրները ծանոթացել են խաղաղության բանակցային փաստաթղթերին, դուք դրանից հետո արգելում եք էդ ամեն ինչն անել։ Հիմա, էսքանից հետո պարզ, տրիվիալ հարց կա, որին այդպես էլ չեք կարողանում պատասխանել, սա մի փոքր մասն էր այն ամեն ինչի, ինչ դուք էս ընթացքում զիջել եք ու դեռ զիջելու եք։ Ադրբեջանն ի՞նչ է զիջում։ Իրականում սա է պարզ հարցի անկյունաքարը. ոչինչ չի զիջում, դրա համար էլ միակողմանի զիջումներ են, դրա համար չկա բանակցություն, որտեղ զիջող կողմը մեկն է։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը: Համեցեք։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար։ Դուք ասացիք, որ Սյունիքից մենք զորք ենք հետ քաշել, մենք Սյունիքից զորք հետ չենք քաշել, որովհետև, երբ էն տեղը, որ դուք անվանում եք, որտեղից զորք է հետ քաշվել, անվանում եք Սյունիք, դուք դրանով դուռ եք բացում Ադրբեջանի համար, որ ասի Արևելյան Զանգեզուր, Արևմտյան Զանգեզուր։ Դուք ասում եք Տավուշից զորք հետ քաշելու մասին, մենք Տավուշում զորք հետք չենք քաշել, դուք ասում եք՝ խաղաղություն, լո՞ւրջ եք ասում, ես ասում եմ՝ այո, լուրջ եմ ասում, որ ձեր կողքին նստած ընկերը և, ոչ միայն ինքը, ասում էր, Կիրանցի համար ապոկալիպսիս էլ կանխատեսվում, այո, Կիրանցում այսօր կա խաղաղություն։ Դուք էիք ասում, որ Կիրանցի դպրոցը չի լինելու, Կիրանցը չի լինելու, ասում եք՝ Կիրանցում ճանապարհ չկա, Կիրանցի կենսագործունեությունը խաթարված է, եկեղեցին մզկիթ է դառնալու, էդ ամեն ինչը… Բա, էդ ձեր ասած, կներեք, էլի, ստերի համար ո՞վ է պատասխան տալու, այսինքն` դուք տենց ասում, ասում եք, հետո տենց, ոնց որ ոչ մի բան չի եղել, չեք նկատում։ Բա, գնացեք, ցույց տվեք մզկիթ դարձած էդ եկեղեցին, բա, գնացեք, ցույց տվեք, որ բանում ասում էիք՝ վայ, ո՞նց են կիրանցի երեխեքը դպրոց գնալու, գնացեք, նայեք, տեսեք, թե Կիրանցում էրեխեքը դպրոց գնո՞ւմ են, թե՞ չեն գնում։ Գնացեք, տեսեք, թե Կիրանցում էրեխեքը վախեցա՞ծ են, թե՞ վախեցած չեն։ Գնացեք, տեսեք, թե Կիրանցի ժողովուրդը վախեցա՞ծ է, թե՞ վախեցած չէ։ Գնացեք, տեսեք, թե Ոսկեպարի ժողովուրդը վախեցած է՞, թե՞ վախեցած չէ, գնացեք, տեսեք, թե Բաղանիսի ժողովուրդը վախեցա՞ծ է, թե՞ վախեցած չէ։ Էդ դուք էիք գնում, մարդկանց համոզում, որ ասում էիք՝ այ էդ 16 միլիոն դրամի ծրագիրը… Էսօր մարդիկ փողոցներում կանգնեցնում են, ասում են՝ մի րոպե, 16 միլիոն դրամի ծրագիրն ի՞նչ եղավ։ Ընդ որում, էլի եմ ասում՝ շատ կարևոր է մի բան, ես իմ ասուլիսում էլ ասացի, մենք մտածողության այդ ռեժիմից էլ պետք է դուրս գանք, որ մենք հաղթեցինք, Ադրբեջանը պարտվեց, Ադրբեջանը հաղթեց, մենք պարտվեցինք։ Այն, ինչ մենք այսօր անում ենք, մեր արածի ֆոկուսն Ադրբեջանը չէ, որ ինքը զիջի կամ չզիջի, մեր արածի ֆոկուսը Հայաստանի Հանրապետությունն է և նրա պետական շահերը, մենք ինչ որ անում ենք, անում ենք հանուն Հայաստանի Հանրապետության պետական շահերի, անկախ նրանից, թե որևէ մեկը որևէ բան զիջում է, թե չի զիջում։ Մեր նպատակն այն չէ, որ Ադրբեջանը բան զիջի, մեր նպատակն այն է, որ մենք Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանությունը, զարգացումը և պետության հարատևությունն ապահովենք։ Էստեղ մտածողության հարթությունների հարց է, էդ մտածողության հարթությունների սնանկ և ոչ սնանկ լինելը… 4 ամիս առաջ խոսո՞ւմ էինք Կիրանցի մասին, եկեք այսօր գնանք, տեսնենք, թե Կիրանցում ինչ իրականություն է։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ք.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Մի խոսքով՝ պարզ հարց, բարդ պատասխան։ Ոչ մի բան Ադրբեջանը չի զիջում, դուք, ուղղակի, լրիվ բառացիորեն և տառացիորեն հաստատեցիք այն, ինչի մասին պնդում են։

Ինչ վերաբերում է ստի մեղադրանքների, ես ձեր փոխարեն, իհարկե, էդ թեմայի մեջ չէի մտնի, որովհետև ձեր ամեն մի հայտարարություն նախորդի հերքումն է, բայց, ցավոք սրտի, 4 տարի շարունակ ինչ ասել ենք, տառացիորեն տեղի է ունեցել։ Դուք արդարացրել եք ամենավատ սպասումներն ու կանխատեսումները։ Նախ՝ ես Կիրանց, գնում եմ, տեսնում եմ, և դրա հիման վրա եմ խոսում, բայց Արցախն է աչքիս առաջ, տեսնում եմ, թե էնտեղ ինչ է կատարվել ու ինչ վտանգների մասին էինք զգուշացնում։ Նույնը հիմա Կիրանցում է կատարվում։ Հա, դպրոցի շենքը կա ու աշակերտները կան, ուրիշ տեղ չունեն գնալու, ադրբեջանական զորքերից 50 մետր հեռավորության վրա են գնում ։ Էդ էր ձեր երազած Կիրանցը, երևի, էս տեմպերով դուք Երևանից էլ զորքերը հետ կքաշեք, կասեք՝ Երևանը չէր, բայց,դա Երևա՞նն է, որ մենք զորքերը հետ քաշեցինք։ Ես գիտեմ, որ միակ տարածքը, որից դուք զորքը երբեք հետ չեք քաշի, Կառավարության շենքն է։ Ուղղակի, ֆիքսենք, մեր հանրությունն էլ թող ֆիքսի, որ էդպես էլ դուք չունեք հարցի պատասխանը, թե, Ադրբեջանն ի՞նչ է զիջում, որովհետև Ադրբեջանը ոչինչ չի զիջում, զիջող միակ կողմը դուք եք։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Հա, երբ Կառավարության շենքի մասին խոսում էիք, ձեր նման կամ ձեր նարատիվով խոսողներն էին, որ ոչ հայկական, դիրքեր գրոհելու փոխարեն Կառավարության ու Ազգային ժողովի շենքն էին գրոհում։

Երկրորդը. ի՞նչն է իմ և ձեր ասածի տարբերությունը, իմ և ձեր ասածի տարբերությունն էն է, որ դուք քնում, արթնանում եք, մտածում եք` Ադրբեջանն ի՞նչ զիջեց։ Ես քնում, արթնանում եմ, մտածում եմ` Հայաստանն ի՞նչ շահեց։ Ես ասում եմ և ասել եմ, էլի հիմա ձեր աչքերի մեջ նայելով ասում եմ, եթե պարոն Դանիելյանը նայի, նրա աչքերի մեջ նայելով էլ կասեմ, էդ որ ասում եք՝ Կիրանցի պատը երրորդ հանրապետության ամենամեծ խայտառակությունն է, Կիրանցի պատը երրորդ հանրապետության ամենամեծ հաջողությունն է, որովհետև դրանից Հայաստանի Հանրապետությունն ստացել է պետական սահման, ստացել է խաղաղություն և անվտանգություն շատ փոքր հատվածում։ Այ, էդտեղ մենք մեղավոր ենք, որ այդ թվում` ճնշումների կամ էդ մթնոլորտից ելնելով՝ էդ հատվածը կարող էր ավելի երկար լինել, և մենք այդտեղ բացթողում ենք արել, էդտեղ ձախողում ենք արել, և ես դա խոստովանում եմ, բայց էլի եմ ասում՝ դուք առավոտից իրիկուն մտածում եք, թե Ադրբեջանն ինչ զիջեց կամ Ադրբեջանին ինչ վատ բան եղավ։

Մենք տենց չենք մտածում, մենք մտածում ենք, թե Հայաստանի Հանրապետությունն ինչ շահեց: Գիտեք ինչ, եթե տենց եք ուզում, ասեմ նաև, թե 2020 թվականից հետո և 2018 թվականից հետո Հայաստանն ինչ շահեց, Հայաստանը շահեց ինքնիշխանություն, Հայաստանը շահեց անկախություն, Հայաստանը շահեց պետականություն և այդպես շարունակ, Հայաստանը շահեց լինելու շանս, որպես պետություն լինելու շանս։ Ես սրանում համոզված եմ, և համոզված եմ, որ մեր ժողովուրդն էլ է դրանում համոզված։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերն ավարտվեցին, նիստը՝ նույնպես։